به گزارش اصفهان زیبا؛ استان اصفهان با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص خود، همواره با چالش‌های مرتبط با منابع آبی مواجه بوده است. این چالش‌ها در سال‌های اخیر شدت بیشتری یافته و به یکی از مسائل اصلی توسعه پایدار استان تبدیل شده‌اند. کاهش منابع آبی، نوسانات شدید بارش و افزایش تقاضای مصرف در بخش‌های مختلف، نگرانی‌های جدی را برای مسئولان و شهروندان ایجاد کرده است. این مشکلات در کنار رشد جمعیت و توسعه صنعتی، فشار مضاعفی بر منابع محدود آب در استان وارد کرده است.
یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب در اصفهان، رودخانه زاینده‌رود است که از ارتفاعات زاگرس سرچشمه می‌گیرد و تأمین‌کننده اصلی آب شرب، کشاورزی و صنعت استان محسوب می‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر کاهش بارش‌ها و تغییرات اقلیمی موجب کاهش جریان این رودخانه شده و اثرات گسترده‌ای بر تأمین آب استان گذاشته است.
این کاهش جریان نه تنها برنامه‌های کشاورزی را با مشکل مواجه کرده، بلکه فشار بر تأمین آب شرب و صنایع مختلف را نیز افزایش داده است. علاوه بر کاهش منابع سطحی، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی نیز باعث افت شدید آن‌ها شده است.
این موضوع همچنین به فرونشست زمین در برخی مناطق استان و تهدید زیرساخت‌های شهری و کشاورزی انجامیده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه روند برداشت‌های بی‌رویه می‌تواند پیامدهای بلندمدت جبران‌ناپذیری برای زمین و زیرساخت‌های اصفهان به همراه داشته باشد و مدیریت منابع زیرزمینی بدون برنامه‌ریزی دقیق، آینده کشاورزی و تأمین آب شرب را با خطر مواجه کند.
کاهش منابع آبی و افت سطح آب‌های زیرزمینی تأثیرات قابل توجهی بر اکوسیستم‌های طبیعی استان نیز داشته است. خشک شدن تالاب‌ها، کاهش تنوع زیستی، تهدید زیستگاه‌های طبیعی و تغییرات در چرخه‌های اکولوژیکی از مهم‌ترین پیامدهای این بحران زیست‌محیطی هستند. این شرایط، فشار مضاعفی بر گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه وارد کرده و برخی از آن‌ها را در معرض خطر انقراض قرار داده است. همچنین کاهش پوشش گیاهی و افزایش فرسایش خاک، کیفیت خاک و توان تولید محصولات کشاورزی را کاهش داده است.
بحران آب با اصفهان چه کرده است؟
بحران آب در استان اصفهان پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز به همراه داشته است. کاهش منابع آبی، موجب افزایش هزینه‌های تأمین آب شرب و کشاورزی شده و فشار اقتصادی بر خانوارها و کشاورزان را افزایش داده است.
در برخی مناطق، کاهش منابع آبی باعث تعطیلی موقت یا کاهش فعالیت صنایع وابسته به آب شده است و به تبع آن اشتغال و درآمد مردم نیز کاهش یافته است. علاوه بر این، کمبود منابع آب باعث شده تا در برخی مناطق، مهاجرت‌های داخلی رخ دهد و تغییرات جمعیتی و اجتماعی ملموسی ایجاد شود. کارشناسان تأکید می‌کنند که بدون مدیریت صحیح منابع آب، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این بحران در سال‌های آینده تشدید خواهد شد.
در همین راستا، احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، در گفت‌وگو با اصفهان زیبا با اشاره به ماهیت پیش‌بینی‌های فصلی اظهار می‌کند: «پیش‌بینی‌های فصلی با احتمال بیان می‌شوند و قطعیت ندارند؛ بنابراین ممکن است در برخی موارد با خطا همراه باشند.»
او درباره وضعیت بارش‌های پیش‌رو توضیح می‌دهد: «بر اساس تحلیل‌های انجام‌شده، بارش‌ها در پاییز آینده در اغلب نقاط کشور به‌جز سواحل شمالی کمتر از حد نرمال خواهد بود. در مقابل، در سه‌ماهه دوم سال آبی یعنی زمستان، احتمالا بارندگی‌ها در حد متوسط بلندمدت قرار خواهد گرفت. به این ترتیب زمستان نسبت به سال گذشته بهبود خواهد داشت، اما پاییز مشابه سال گذشته کم‌بارش خواهد بود؛ به‌ویژه در فلات مرکزی از جمله استان اصفهان که پاییز گذشته بیش از ۴۰ درصد بارش‌ها زیر نرمال ثبت شد.»
بارندگی‌های دیرهنگام
وظیفه می‌افزاید: «در استان‌های واقع در عرض‌های پایین‌تر مانند اصفهان، بارش‌ها معمولا به نیمه دوم پاییز منتقل می‌شوند. با توجه به شرایط موجود، انتظار می‌رود بارندگی‌های پاییز با تأخیر ۱۰ تا ۲۰ روزه آغاز شود. در نتیجه، مقدار کلی بارش‌ها کمتر از میانگین بلندمدت خواهد بود و شروع بارندگی‌ها نیز به‌هنگام نخواهد بود.»
به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، این وضعیت می‌تواند برنامه کشت کشاورزان، به‌ویژه غلات‌کاران را تحت تأثیر قرار دهد و آن‌ها ناچار به تأخیر در آغاز کشت خواهند شد.
او همچنین تأکید می‌کند: «پیش‌بینی‌های هفتگی که به‌طور مستمر منتشر می‌شود، در هفته نخست بیش از ۹۰ درصد صحت دارد و می‌تواند برای برنامه‌ریزی کشاورزان مورد استفاده قرار گیرد.»
وظیفه درباره وضعیت بارش اصفهان در سال آبی جاری نیز تصریح می‌کند: «بر اساس بولتن‌های روزانه منتشر شده در پایگاه مرکز ملی خشکسالی، بارش‌های این استان نسبت به میانگین بلندمدت حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. سال گذشته هرچند شرایط مطلوبی وجود نداشت، اما بارش‌های بهاری در زاگرس و غرب اصفهان بخشی از کمبودها را جبران کرد. در سال جاری در مقایسه با سال قبل و میانگین بلندمدت، شرایط بسیار نابهنجار بوده و بارش‌ها به‌طور محسوسی کمتر ثبت شده است.»
در مجموع، بحران آب در اصفهان نیازمند توجه ویژه مسئولان، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری همه‌جانبه مردم است. تنها با مدیریت بهینه منابع آب، اصلاح روش‌های برداشت و آبیاری، توسعه کشاورزی پایدار و استفاده از پیش‌بینی‌های هواشناسی می‌توان شرایط را به سمت پایداری هدایت کرد و از پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن پیشگیری کرد. همچنین استفاده از منابع جایگزین آب و آموزش عمومی درباره صرفه‌جویی و مصرف بهینه، نقش مهمی در کاهش فشار بر منابع آب خواهد داشت و تضمین‌کننده امنیت آبی و توسعه پایدار استان در سال‌های آینده خواهد بود.