به گزارش اصفهان زیبا؛ اولینروز 1404 ، رهبر انقلاب در جمع اقشار مختلف مردم بار دیگر توجه به بهرهگیری از نهجالبلاغه را گوشزد کردند. ایشان که همواره از ابتدای انقلاب در سخنرانیهای مختلف به فضایل حضرت علی(ع) و کتاب نهجالبلاغه اشاره کرده بودند، این بار بهطور خاص خطاب به فعالان فرهنگی گفتند: «در طول تاریخ، اگر ملت ایران و ملتهای مسلمان بخواهند استفاده کنند از درس این انسان بزرگ و برترین انسانها بعد از پیغمبر اکرم، باید به نهجالبلاغه بیشتر مراجعه کنند. من توصیه میکنم امسال فعالان عرصه فرهنگی به مطالعه نهجالبلاغه و آموزش نهجالبلاغه توجه ویژهای داشته باشند.»
با درنظرگرفتن این نکته و البته به مناسبت برگزاری چهارمین کنگره بینالمللی نهجالبلاغه در اصفهان، بار دیگر به سراغ کانونهای فرهنگی شهرمان رفتیم تا ببینیم در هفت ماه گذشته که چنین مأموریتی به عهدهشان قرار گرفته، چه برنامهریزی برای اجراییکردن آن داشتهاند. آنچه میخوانید، گفتوگوی «اصفهانزیبا» با مسئولان کانونهای فرهنگی «باران»، «شهید مدرس»، «فانوس»، «عاشورائیان»، «یادگاران امام(ره)»،«شهید بهشتی» و همچنین محمد تابش، معاون ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد استان اصفهان و محمدجواد قاسمی، استاد دانشگاه و فعال فرهنگی مسجد «امام» است.
عبدالرسول اسماعیلی، مسئول گروه فرهنگی «باران»، در پاسخ به اینکه آیا تاکنون به استفاده از مفاهیم «نهجالبلاغه» در سیر برنامههای مجموعه توجهی داشتهاند یا نه، به «اصفهانزیبا» گفت: تا الان برای این موضوع برنامهریزی نداشتهایم؛ چون ما یک مجموعه مردمیِ دانشآموزی با گرفتاریهای زیاد هستیم. اینطور نیست که کسی بیاید و بگوید: «از فردا میخواهیم بهخاطر حرف رهبری، نهجالبلاغه را وارد برنامههایمان کنیم» و بعد هم کار درست پیش برود. این موضوع همچون هوش مصنوعی نیست که خودش محتوا تولید کند؛ بلکه باید محتوایی متناسب با زبان نوجوانان فراهم شود و این وظیفه نهادهای دولتی دارای بودجه، مانند سازمان تبلیغات است تا کار را به دست بگیرند و این زنجیره را شکل دهند. ما نمیتوانیم سیر کارمان را یکباره تغییر دهیم.
زهرا نصر، یکی از مربیان واحد خواهران مرکز «شهید مدرس»، در گفتوگو با «اصفهانزیبا» در پاسخ به میزان توجه این مرکز به مفاهیم نهجالبلاغه در برنامههای فرهنگی گفت: این موضوع در میان گروهها تا حدی مطرح بوده و گاهبهگاه اشارههایی به نهجالبلاغه داشتهایم. رابطان فرهنگی معمولا بهتناسب موقعیت، نکتههایی را در این زمینه در مواجهه با اعضای گروهشان مطرح میکردند؛ بااینحال، برنامه مدون و ویژهای برای پرداختن به این موضوع نداشتهایم؛ علت خاصی هم در میان نبوده است؛ جز آنکه حجم برنامهها و مشغلهها سببشده این مسئله کمتر در اولویت برنامههایمان قرار گیرد.
مسعود مسائلی، مسئول واحد پسران مرکز «شهید مدرس»، در گفتوگو با «اصفهانزیبا» در توضیح فعالیتهای این گروه اظهار کرد: در هیئتهای هفتگی که روزهای چهارشنبه برگزار میشود، سخنرانان گاهی به فرازهایی از نهجالبلاغه اشاره میکنند؛ اما برنامهای مستقل و ازپیشطراحیشده در این زمینه نداشتهایم. پرداختن به این موضوع در اولویت مجموعه نبوده است؛ چراکه تمرکز ما بیشتر بر آموزش نیروهای جدید معطوف بود و باتوجهبه جابهجایی نیروها، امکان برنامهریزی مستمر فراهم نشده است.
فاطمه غفوری، مسئول منابع انسانی گروه فرهنگی «فانوس»، در گفتوگو با «اصفهانزیبا» در توضیح برنامههای مجموعه پیرامون بهرهگیری از معارف نهجالبلاغه گفت: در واحد سیر معرفتی گروه، پیشتر جلسههایی با محور مباحث اعتقادی و معرفتی داشتیم که در آنها به خوانش و تفسیر نهجالبلاغه نیز پرداخته میشد و هر فرد علاقهمندی میتوانست با ثبتنام در آنها شرکت کند؛ اما در حال حاضر این جلسهها برگزار نمیشود. طی دو تا سه سال گذشته با افزایش حجم فعالیتهای گروه و ضرورت پرداختن به نیازهای دیگر، همچون برگزاری جلسههای «روشنا» و «برجک»، کلاسهای نهجالبلاغه موقتا متوقف شده است؛ بااینحال، درصدد هستیم تا بار دیگر این جلسهها را از سر بگیریم.
سید حمیدرضا همراه، از مدیران گروه فرهنگی «عاشورائیان»، در گفتوگو با «اصفهانزیبا» درباره سابقه پرداختن این مجموعه به نهجالبلاغه توضیح داد: از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ جلسههای هفتگی ما با محور نهجالبلاغهخوانی برگزار میشد. در این نشستها با حضور حجتالاسلام ارفع به خطبهها و حکمتهایی میپرداختیم که بیشتر با مباحث اخلاقی ارتباط داشته و ازاینجهت، برای نوجوانان و جوانان شرکتکننده دستاوردهای چشمگیری به همراه داشت؛ هرچند اینطور نبود که بگوییم در این جلسهها شمار شرکتکنندگان جلسه بیشتر میشد؛ بااینحال، پس از آن دوره، به دلیل اینکه حجتالاسلام ارفع نتوانستند همچون قبل حضور مستمر داشته باشند، این برنامهها بهصورت نامنظم و گاهبهگاه برگزار میشود.
فاطمه درهگزنی، یکی از مربیان مجموعه «یادگاران امام(ره)»، در گفتوگو با «اصفهانزیبا» درباره تجربه این مجموعه در برگزاری جلسههای نهجالبلاغهخوانی توضیح داد: از حدود یک سال ونیم پیش، با توسعه طرح نهجالبلاغهخوانی در کشور به واسطه حجتالاسلام ارفع، نهجالبلاغهخوانی در مجموعه ما هم گسترش یافت. برنامه ما به این صورت بود که در ابتدا مربیها مباحث را به همراه شرح خطبه و حکمتها میآموختند و سپس بهطور هفتگی در گروههایشان به نوجوانان منتقل میکردند. این روند تا حکمت صدم برای مربیان ادامه داشت و طرحهایی از سوی آستان قدس نیز در این مسیر معرفی شد که فعالان فرهنگی برای ادامه مسیر از آن استفاده کنند.
دررابطهبا تأثیر این طرح بر مجموعه باید بگویم که نوجوانان امروز تنوعطلب و کمحوصلهاند و موضوعهای طولانی برایشان جذاب نیست؛ اما از سویی، ویژگی مثبت نهجالبلاغه در تنوع موضوعهای آن است که هر بار بحث تازهای را پیش میکشد. همین امر باعث شد گفتوگوهای متنوعی در گروهها شکل گیرد و مربیان از خلال بازخورد بچهها، دغدغههای واقعی آنان را بهتر بشناسند؛ برای نمونه، زمانی که موضوع دوستی در میان نوجوانان مطرح میشد، از طریق یکی از حکمتها ویژگیهای دوست خوب را بررسی میکردیم و بچهها در این فضا نظرهایشان را بیان میکردند؛ بدین ترتیب، جلسهها فرصتی است که به واسطه شکلگیری گفتوگو، هم مربیان با دغدغههای فکری نوجوانان آشنا میشوند و هم بر اساس معارف نهجالبلاغه میتوانند راهکارها را به آنها بیاموزند.
امیرحسین نادرالاصلی، مسئول هیئت مجموعه فرهنگی «شهید بهشتی»، در پاسخ به میزان بهرهگیری این مجموعه از مفاهیم نهجالبلاغه در برنامههای مرکز بیان کرد: بخشی از فعالیتهای ما، از برنامههای هیئت گرفته تا جلسههای نوجوانان و مهدکودک، بر محور حکمتها و معارف نهجالبلاغه شکل گرفته است. در مهدکودک، اساس برنامهها بر محور موضوعهایی است که حضرتعلی(ع) در آن نقش داشتهاند؛ برای نمونه، داستانهایی همچون واقعه غدیر روی پارچه چاپ میشود و مربیان، آن را برای کودکان توضیح میدهند.
در بخش بزرگسالان هیئت،روندمان به این صورت است که ما موضوعی را برای مطرحشدن با مخاطب معلوم میکنیم و به اشکال مختلف همچون سخنرانی، معرفی کتاب، پخش کلیپ و مواردی ازاینقبیل، آن را ارائه میدهیم. در این میان، توجه و تلاش ما بر این است که بعد محتوایی موضوعهایمان برگرفته از معارف نهجالبلاغه باشد و تاکنون بهطور متوسط 70درصد مباحث برایناساس پیش رفته است. در کنار این، مربیان مجموعه هم در مرکز «مهدویت» آموزشهای لازم درزمینه مفاهیم نهجالبلاغه و مهدویت را فراگرفتهاند تا بتوانند با متربیان در این زمینه گفتوگو کنند.
محمد تابش، معاون ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگیهنری مساجد استان اصفهان، بهعنوان یکی از متولیان فرهنگی شهر در پاسخ به چگونگی عملکرد این ستاد در راستای ترویج معارف نهجالبلاغه بیان کرد:
در تابستان سال جاری، ستاد کانونها دو طرح مجزا را به این موضوع اختصاص داد. یکی از این طرحها، بر نامه ۳۱ نهجالبلاغه متمرکز بود که محور کار کانونهای مساجد قرار گرفت. طرح دیگر، «فرزندان نهجالبلاغه» بود که در قالب آن ۲۰۰ کانون زیرمجموعه ستاد، شرکت داشتند. در این برنامه، هر کانون، گروهی بهطور میانگین ۲۰ نفره با یک مربی تشکیل داد و ۴۰ حکمت به متربیان آموزش داده شد. برای این منظور محتوا و طرح درس نیز تولید شد و درنهایت، برای برگزیدگان مربی و متربی جوایزی هم در نظر گرفته شد.
تابش ادامه داد: این طرح در ظرفیت کلی که در اختیار داریم، یعنی دوهزار مجموعه ستاد کانونهای مساجد، سال اول با حضور ۲۰۰ کانون آغاز شد؛ این نشان میدهد که هنوز ۹۰درصد ظرفیت ما درگیر نشده است. از طرفی، تنها ۴۰ حکمت، ارائهشده و اینطور نبوده که همه مفاهیم نهجالبلاغه خوانده شود؛ با این حساب نمیتوان انتظار داشت که این طرح تأثیرات گستردهای به دنبال داشته باشد؛ اما سوی دیگر ماجرا هم این است که این طرح برای نخستینبار در کشور اجرا شده و توانسته است چهارهزار نوجوان را با خود همراه کند.
تابش تصریح کرد: در سال گذشته، درسنامههایی برگرفته از مضامین نهجالبلاغه میان ائمهجماعات توزیع شد تا در بین دونماز، هر امامجماعت یکی از حکمتها را بهصورت ساده و بهروز برای مخاطبان بیان کند؛ امسال نیز این برنامه ادامه دارد؛ اما آنچه امسال شاخص شد، توجه ویژه به نوجوانان بود و برای نخستینبار، کار جدیدی در این زمینه شکل گرفت که همه اضلاع طرح، شامل محتوا، آموزش مربیان و حمایت از متربیان، عملیاتی شد. بهطور مشخص، شهرداری هدایا و حمایتهایی را برای متربیها فراهم کرد و ستاد کانونها نیز طرحی برای خیرین ارائه داد تا درآمد لازم برای مربیان و هزینه برگزاری جلسهها تأمین شود.
او تأکید کرد: در واقع، تمام نقاط ضعفی که در طرحهای گذشته وجود داشت، تا حد زیادی در این طرح برطرف شد؛ بااینحال، همچنان ضعفهایی وجود دارد؛ هم از لحاظ کمیت شرکتکنندگان و هم از نظر محتوا و کیفیت آموزشها باید پیشرفت حاصل شود تا این برنامهها به بخشی معمول از زندگی مردم تبدیل شود.
محمدجواد قاسمی، استاد دانشگاه و فعال فرهنگی مسجد «امام»، درباره تجربه فعالیتهای خود در حوزه نهجالبلاغه در مسجد «امام» اظهار کرد: در حال حاضر 10 سال از برگزاری جلسههای ما در مسجد امام واقع در خیابان بزرگمهر میگذرد. جلسهها به این صورت است که ابتدا فضای جلسه با ذکر «یا علی» آغاز میشود تا نشاط معنوی بیشتری پدید آید؛ سپس قرائت و شرح نهجالبلاغه داریم و در ربع پایانی هر جلسه، یکی از کارشناسان سیاسی به تحلیل اخبار روز و مسائل جاری جامعه میپردازد.
قاسمی در توضیح اهمیت پرداختن به مسائل روز در جلسههای مسجد بیان کرد: محتوای جلسهها کاملا کاربردی تنظیم شده است. تلاش داریم مباحث را با مسائل روز جامعه پیوند دهیم تا برای مخاطبان ملموس باشد.
او با اشاره به استقبال مخاطبان گفت: شرکتکنندگان ما حدود ۸۰ نفر هستند که بهصورت فعال در جلسهها حضور مییابند؛ علاوهبراین، گروهی در پیامرسان تشکیل شده است و کلیپهای تصویری پنجدقیقهای از شرح حکمتها در آن بارگذاری میشود تا افراد بیشتری بتوانند بهره ببرند.
قاسمی در پاسخ به پرسشی درباره گروههای سنی هدف خاطرنشان کرد: مخاطبان اصلی ما بزرگسالان هستند؛ اما بارها تلاش کردیم این معارف را به نوجوانان نیز منتقل کنیم؛ مثلا هنگامی که به نامه ۳۱ رسیدیم، جلسههایی با محور ارتباط این نامه با نسل جوان برگزار کردیم؛ هرچند در جذب نوجوانان چندان موفق نبودیم و به نظرم بخشی از این مسئله به کمتجربگی ما در شناخت زبان نسل جدید بازمیگردد.
او در بخش دیگری در پاسخ به اینکه چرا برخلاف اهمیت نهجالبلاغه، مراکز فرهنگی اهتمام ویژهای به آن ندارند، بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی این است که فعالان فرهنگی ما هنوز شناخت عمیقی از نهجالبلاغه ندارند؛ درحالیکه این کتاب گنجینهای بیپایان است و هرکس طعم یک حکمت از آن را بچشد، دیگر رهایش نخواهد کرد. واقعیت این است: کسی که نهجالبلاغه را درنیابد، فهم درستی از قرآن هم پیدا نمیکند؛ زیرا نهجالبلاغه کاملترین و بهروزترین تفسیر قرآن است.
او همچنین با اشاره به اهمیت حمایتهای بیشتر از این موضوع بیان کرد: بنده اطلاع دارم که کتابهایی مبتنی بر نهجالبلاغه و متناسب با موضوعهای روز تألیفشده، اما حمایت چندانی صورتنگرفته و همچنان منتشر نشده است؛ هرچند از سوی دیگر، برخی مراکز دولتی دست به طراحی اپلیکیشنهایی دراینرابطه زدهاند که بسیار هم فایده داشته است؛ در کنار اینکه گروههای مردمی هم برای کودکان و نوجوانان دست به انتشار کتاب زدهاند و قابلتقدیر است. امیدوارم در آینده با همافزایی نهادهای فرهنگی، انتشار این آثار و گسترش جلسههای نهجالبلاغه در سطح جامعه محقق شود.
گنجی بیپایان و راهی طولانی
آنچه خواندید، گفتوگوی ما با کلان کانونهای فرهنگی شهر بود و انتظارمان این بود که دستکم در چنین مراکزی، شاهد حضور جریانساز نهجالبلاغه در فعالیتهای فرهنگیشان باشیم؛ هرچند بر اساس گفتههای مسئولان، برخی از مراکز آنقدر هم از این فضا دور نیستند و طرح و برنامههایی اجرا کردهاند. بااینحال به گفته کارشناسان دینی و معرفتی، این کتاب مقدس آنچنان ژرف و بیپایان است که اگر مراکز فرهنگی ما با تمام توان هم پایکار بیایند، هنوز هم جای کار هست و امیدواریم بهزودی همتی کنند و مسئولیت بر زمینماندهشان را بهخوبی به دوش گیرند.