به گزارش اصفهان زیبا؛ از نظر برخی از شهروندان، قوانین فرزندخواندگی سخت‌گیری‌های بسیاری دارد و باعث شده فرایند واگذاری را به تعویق بیاندازد. بسیاری از زوج‌هایی که تمایل به سرپرستی گرفتن کودک دارند از این شرایط گلایه دارند و می‌گویند این مسئله باعث شده تا آن‌ها نتوانند درخواست بدهند و حسرت داشتن فرزند، برای همیشه بر دل آن‌ها بماند!
حالا اما آن‌طور که «فارس» گزارش داده است، بخشی از قوانین فرزندخواندگی دستخوش تغییراتی شده که می‌تواند این فرایند را تسهیل کند: «بر اساس قانون جدید، نه‌تنها خانواده‌های بدون فرزند، بلکه زوج‌های دارای فرزند نیز می‌توانند تقاضای فرزندخواندگی بدهند.
در یکی از مهم‌ترین تغییرات، محدودیت سنی کودکان برای واگذاری به فرزندخواندگی از ۱۲ سال به ۱۶ سال افزایش یافته است. این موضوع امکان حمایت از نوجوانانی را فراهم می‌کند که پیش‌تر از این چرخه بازمی‌ماندند.
همچنین، در حالی‌که در قانون پیشین خانواده‌ها موظف بودند بخشی از اموال خود را به نام فرزندخوانده کنند، در قانون جدید، این موضوع به صلاحدید قاضی واگذار شده و در صورت تأیید صلاحیت سرپرستی، قاضی می‌تواند تصمیم مناسب را اتخاذ کند. از دیگر تحولات قابل توجه، امکان واگذاری سرپرستی به کودکان بدسرپرست است. طبق قانون جدید، در صورت اثبات صلاحیت نداشتن خانواده‌های اصلی، این کودکان نیز می‌توانند به‌صورت موقت یا دائم به خانواده‌های واجد شرایط سپرده شوند؛ موضوعی که در قانون قبلی صرفا مختص کودکان بی‌سرپرست بود.»
با این وجود، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان، دیدگاه متفاوتی را در خصوص موانع پیش روی این امر مطرح و تأکید می‌کند: سخت‌گیری‌های قانونی، به‌ویژه در حوزه ارث، عامل تمایل نداشتن خانواده‌ها برای به سرپرست گرفتن کودک نیست.
نسیم‌نفر در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا»، با اشاره به محدودیت‌های موجود مثل انتقال مال که برخی از آن گلایه دارند، پرسش کلیدی را مطرح می‌کند: آیا این خلاف حقوق کودک نیست که ما کودک را به خانواده‌ای بدهیم، اما او از ارث محروم شود؟
او معتقد است: محدودیت واگذاری بخشی از مال مانع بزرگی محسوب نمی‌شود. قوانین سخت‌گیرانه‌ای در این خصوص نداریم. قانون تأکید می‌کند که اگر زوج‌ها ملک، زمین و خانه‌ای دارند، تنها یک‌سوم یکی از آن‌ها را به نام فرزندخوانده بزنند.
آمار متقاضیان در اصفهان و کمبود کودک واجد شرایط
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان در بخش دیگری از سخنانش تأکید می‌کند: چالش اصلی در استان اصفهان، نبود متقاضی نیست، بلکه کمبود کودکانی است که شرایط لازم برای فرزندخواندگی را داشته باشند.
او می‌گوید: در حال حاضر،حدود 2 هزار و 500 خانواده در استان اصفهان پشت نوبت فرزندخواندگی قرار دارند و این آمار همچنان رو به افزایش است. بنابراین متقاضی فرزندخواندگی در استان اصفهان زیاد، اما کودکانی که حائز شرایط فرزندخواندگی باشند کم هستند. این عامل باعث کندی روند فرزندخواندگی شده است.
این مسئول در ادامه بر اولویت‌بندی قانونی در مراقبت از کودکان تحت پوشش بهزیستی تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد: فرزندخواندگی معمولا به عنوان آخرین راهکار در نظر گرفته می‌شود. اگرچه کودکان بی‌سرپرست وجود دارند، اما بیشتر کودکان بهزیستی بدسرپرست هستند.
نفر با اشاره به «قانون حمایت از کودک و نوجوان»، سلسله‌مراتب اولویت برای نگهداری این کودکان را تشریح می‌کند: طبق قانون، اولویت نگهداری از کودکان بر عهده خانواده زیستی است و در غیر این صورت پدربزرگ، مادربزرگ، عمه و عمو در اولویت بعدی قرار دارند و اگر جد جد آن‌ها هم نتواند سرپرستی فرزند را به عهده گیرد، آن زمان بحث فرزندخواندگی مطرح می‌شود.
البته بسیاری از این کودکان در مراحل اولیه رسیدگی، امکان بازگشت به خانواده اصلی خود را پیدا می‌کنند.
تمرکز بر منفعت کودک
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان، اظهار می‌کند: مشکل اصلی خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی مسائل مالی نیست؛ چرا که هیچ‌کدام از خانواده‌هایی که در کمیته‌های فرزندخواندگی بررسی می‌شوند، مشکل مالی از بابت انتقال ملک ندارند.
نفر با تأکید بر سابقه هفتاد ساله قوانین فرزندخواندگی در کشور، دلیل سخت‌گیری‌های موجود را فقط حمایت از کودک می‌داند و تصریح می‌کند: این قوانین صرفا به‌خاطر منافع کودک است.
او با تأکید بر اهمیت حفظ حقوق کودک، می‌گوید: قوانین و فرآیندهای ارزیابی سلامت روان که گاهی از بیرون «سخت‌گیرانه» تلقی می‌شوند، در حقیقت به‌خاطر منافع کودک طراحی شده‌اند و هدفشان اطمینان از ایجاد بهترین محیط برای فرزند است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: آمار قابل توجه خانوارهای متقاضی به‌وضوح نشان می‌دهد که مشکل از سمت خانواده‌ها نیست. این اعداد و ارقام در استان اصفهان این اجازه را به ما نمی‌دهد که قوانین را عامل اصلی بدانیم. در واقع، کمبود تعداد کودکان حائز شرایط فرزندخواندگی،گلوگاه اصلی این فرآیند محسوب می‌شود.
مروری بر مراحل انتقال ملک
این اظهارات شفاف، دیدگاه روشنی در مورد اولویت‌های سازمان‌های متولی ارائه می‌دهد که تمرکز اصلی را بر حمایت از کودکان نیازمند قرار داده و فرآیند گزینش متقاضیان را یک الزام حمایتی می‌دانند نه یک مانع اداری.
نفر همچنین در مورد نحوه اجرای شرط انتقال اموال توضیح می‌دهد: این موضوع در مرحله اول انجام نمی‌شود و کودک یک سال و نیم تا دو سال به‌صورت امین موقت دست خانواده سپرده می‌شود و پس از بازدیدها و بررسی‌های مددکاران و اطمینان از سازگاری کودک و خانواده، در نهایت هنگام صدور شناسنامه، ملک به نام کودک زده خواهد شد.
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان، همچنین بر تداوم خدمات مشاوره پس از واگذاری فرزند به خانواده‌ها تأکید می‌کند: الزام به 3 تا 5 جلسه مشاوره برای بررسی سلامت روان خانواده‌ها، آغاز فرآیند است، نه پایان آن. خانواده‌ها بعد از اینکه کودک را از مجموعه بهزیستی بردند، ارتباطشان را با خدمات سلامت روان و دریافت خدمات مشاوره فرزندپروری قطع نکنند.
سیدحسن موسوی چلک، معاون امور سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز در این باره به «ایسنا» می‌گوید: یکی از مهم‌ترین موضوعات در فرزندخواندگی، بحث محرمیت است که همواره دغدغه خانواده‌های متقاضی بوده است.
در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب سال ۱۳۹۲، برای نخستین بار موضوع مشاوران مذهبی پیش‌بینی شده تا خانواده‌ها بتوانند با راهنمایی فقهی و شرعی، تصمیم‌های درست‌تری بگیرند.
البته پیش از تصویب این قانون، در زمینه محرمیت ابهام‌هایی وجود داشت و خانواده‌ها پاسخ مشخصی دریافت نمی‌کردند، زیرا سازمان بهزیستی مرجع صدور فتوا یا تفسیر شرعی نیست.
اما اکنون با حضور مشاوران مذهبی، خانواده‌ها بر اساس فتوای مرجع تقلید خود راهنمایی می‌شوند و فرایندها به شکل منظم‌تر و مطمئن‌تری انجام می‌شود.
او با اشاره به پیشینه قوانین فرزندخواندگی در کشور می‌گوید: قانون قبلی که در سال ۱۳۵۳ تصویب شد، ۱۷ ماده داشت و تمرکز اصلی آن بر کودکان بی‌سرپرست بود؛ چراکه در آن زمان بیشترکودکان نیازمند حمایت، بی‌سرپرست محسوب می‌شدند.
اما پس از انقلاب، شرایط تغییر کرد و حدود ۸۷ درصد کودکان بدسرپرست شدند.
همین موضوع ضرورت اصلاح قانون را نشان می‌داد و به همین دلیل قانون جدید در سال ۱۳۹۲ با ۳۷ ماده به تصویب رسید.
در نظام حقوقی ما، سرپرستی فرزندان بی‌سرپرست یا بدسرپرست می‌تواند موقت یا دائم باشد. در سرپرستی موقت، کودک نام خانوادگی‌اش را حفظ می‌کند اما در محیطی خانوادگی زندگی می‌کند تا در آینده درباره وضعیت او تصمیم نهایی گرفته شود. در حالی که در فرزندخواندگی دائم، حکم دادگاه صادر و رابطه قانونی کامل
برقرار می‌شود.