به گزارش اصفهان زیبا؛ «پروژه مرمت و احیای بازار کهنه شهر قم» موضوع بحث نهمین نشست تخصصی بازآفرینی شهری قرار گرفت. دکتر محسن محمدخانی، برنامه‌ریز شهری و مدیر طرح‌های جامع، سخنران مدعو این نشست بود که تجربیات پروژه را برای مهمانان تشریح کرد.
روایت موجزی از این نشست آنلاین را که به میزبانی دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه دو کشور برگزار شد، در ادامه می‌خوانید.
محدوده پروژه مرمت و احیای بازار کهنه قم، حدودا 47 هکتار است که طی عقد قرارداد با مهندسان مشاور پروژه در راستای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و افزایش سرانه‌های اساسی از جمله فضاهای باز شهری و فضای سبز، خدمات فرهنگی و ورزشی با رویکرد بازآفرینی و پدافند غیرعامل این پروژه آغاز شد.
این پروژه شامل ریزمحلات از جمله محله مسجد جامع یا عتیق شهر قم با قدمت سلجوقیان است؛ محلات دیگر مانند گذر یعقوب و پامنار نیز در این پروژه قرار داشتند.
مشاور طرح در وهله اول شناخت را انجام داد و پس آن طراحی آغاز شد؛ نکته قابل تأمل این بود که در شرح خدمات تهیه‌شده، مباحث اجتماعی به خوبی لحاظ شد؛ چراکه یکی از نقدهای وارده به چنین پروژه‌هایی نگاه صرفا کالبدی بود؛ اما در این طرح رویکرد اجتماعی تقویت و طرح مربوطه از سوی مهندسان مشاور تهیه شد.
مراجع تصویب از جمله ستاد بازآفرینی شهر قم و ستاد بازآفرینی استان هم طرح را به تصویب رساندند و در مرحله کمیسیون ماده 5 قرار گرفت و با برگزاری جلسات کمیته فنی این کمیسیون در نهایت تصویب این طرح به علت قرارگیری در محدوده بافت تاریخی متوقف شد.
تصویب این طرح منوط به تصویب ضوابط بافت تاریخی شهر قم شد و اکنون هفت سال از زمان پیگیری این طرح می‌گذرد. مشاور طرح در رویکرد خود برای اجرای این طرح با ساکنان، کسبه بازار تعامل لازم را برقرار و خواسته‌های آن‌ها را احصا کرد.
حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قم با توجه به ضرورت کار در چنین محلاتی، وارد این‌گونه طرح‌ها شد و با تهیه طرح‌های بازآفرینی و مرمت شهری با اینکه تصویب طرح‌هایی همچون مرمت شهری و بازآفرینی شهری محله بازار کهنه شهر قم معطل مانده است اما در حال اجراست؛ پیش از اجرای طرح از راسته بازار صفوی این محله به عنوان خیابان استفاده می‌شد؛ اما براساس پیشنهادی که مهندسان مشاور ارائه دادند و در شورای ترافیک مطرح کردند، در حال حاضر از این راسته به عنوان پیاده‌رو استفاده می‌شود.
براساس استعلامی که از سوی میراث فرهنگی صورت گرفت، در این محدوده اجزای تاریخی ثبت‌شده همچون بازار کهنه (که در دوران صفویه و در پیرامون مسجد‌جامع) بنا شده و تا پایان دوره قاجار بناهای دیگر به آن افزوده شد.
طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتر، مسجد جامع (میراث سلجوقیان و صفویان)، مدرسه جهانگیرخان (بنای صفوی که در دوره ناصری هم مرمت شد و به مدرسه ناصری هم معروف است)، آب انبار آلوچو، بقعه شیخ اباصلت (با قدمت صفوی)، مدرسه رضویه، سرای ملاحسین، آب‌انبار بازار کهنه، آب‌انبار میرزاابوطالب، مسجد میدان‌کهنه (با قدمت سلجوقی)، سردر مدرسه غیاثیه (با قدمت سلجوقی‌تیموری)، آب‌انبار درخت پیر و خانه توکلی (که قدمت هر دو به اواخر قاجار می‌رسد)، بقعه چهل اختران و امامزاده موسی مبرقع واقع شده است.
راه حل به این صورت بود که در محدوده بازار کهنه، قلمرو حفاظت از بناهای منفرد به مجموعه‌ها، چشم‌اندازها، زمینه‌ها و ارزش‌های محیط تاریخی از طریق عبور از مرز حفاظت صرف کالبدی ابنیه و مجموعه‌ها به سمت تجدید حیات عملکردی تعمیم داده شدند.
همچنین این اقدامات صورت گرفت: محدود‌کردن تردد وسایط نقلیه عبوری، برنامه‌دار‌کردن زمان بارگیری و باراندازی از ساعت 7 صبح الی 12 تنها از خیابان آذر، شروع اقدامات مرمتی و نوسازی داخل راسته بازار و ابنیه شاخص، الگوسازی مرمتی حجره‌ها و دکان‌های راسته بازار از طریق در اختیار گرفتن یک یا دو حجره و مرمت آن توسط شهرداری و میراث فرهنگی به عنوان دفتر تسهیلگری راسته بازار، ساماندهی الحاقات زائد و متصل به بناهای داخل بازار، برنامه‌دار‌کردن ارتباطات داخلی سه مرکز مدرسه غیاثیه، میدان کهنه و سرای ملاحسین، اعمال مشوق‌های لازم در زمینه عوارض و قیمت املاک به منظور جذب صنوف صنایع‌دستی، عطاری، فرش، رستوران برای فعالیت در حجره‌های کاروان‌سرا و راسته بازار کهنه.
لازم به ذکر است ریاست «دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه دو کشور» به مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان سپرده شده و سلسله نشستهای تخصصی بازآفرینی شهری هر هفته پنجشنبه‌ها برای مسئولان و تصمیم‌گیران حوزه بازآفرینی شهری شاغل در فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها و استانداری‌های استان‌های اصفهان، فارس، قم و یزد برگزار می‌شود.
