به گزارش اصفهان زیبا؛ اگر کسی نجاری، لوله‌کشی، خیاطی، انتگرال و دیفرانسیل بلد نباشد، کسی به او خُرده نخواهد گرفت و در هر زمینه به متخصص مراجعه می‌کند؛ اما در دنیای رسانه امروز، اگر کسی مهارت تحلیل پیام و نقد فیلم و انیمیشن بلد نباشد، قطعا قبیح و خسرالدنیا و الآخره خواهد بود. در این شماره به مقدمه‌ای بر تحلیل انیمیشن پرداخته‌ایم.
زندگی بدون سواد رسانه‌ای در قرن بیست‌ویکم، قدم گذاشتن در تاریکی و راه رفتن در مسیر باتلاقی است. به عبارتی سواد رسانه‌ای، با توانمند کردن انسان بر درک نحوه کار رسانه‌ها و نحوه معنی‌سازی آنها، ماهیت و اهداف تولید پیام رسانه‌ها و تأثیرات و تکنیک‌های رسانه‌های گوناگون، او را از حالت انفعال خارج کرده و در برابر تأثیر رسانه‌ها، فعال، هدفمند و مقاوم می‌سازد.
سواد رسانه‌ای ابعاد مختلف دارد؛ اما یکی از مهم‌ترین وجوه، نحوه خوانش صحیح متون رسانه‌ای و قدرت تحلیل و تجزیه پیام‌هایی است که در عطف آن نهان شده است. در این مرحله مهارت‌های تفکر انتقادی و روح پرسشگری باید به کمک ما بیایند. به عنوان یک نکته آموزشی، لازم است شش سؤال شاخص را در مواجهه با پیام رسانه‌ای مطرح کنیم.
1. چه کسی پیام را می‌آفریند؟ مالک این پیام کیست؟
2. با چه هدفی این پیام ارسال شده است؟ (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ایدئولوژیک و…)
3. برای چه مخاطبی ارسال شده است؟ مخاطبین مختلف چه تفاوت‌هایی در ادراک این پیام دارند؟
4. این پیام چه تأثیری بر من و جامعه من گذاشته است؟
5. از چه تکنیک‌هایی برای تولید و اثرگذاری بیشتر پیام استفاده شده است؟
6. چه پیام‌ها، ارزش‌ها و سبک زندگی پیدا یا پنهان از طریق این پیام منتقل شده است؟
این سؤالات باید لایه‌لایه پاسخ داده شود؛ به‌طورمثال، در مواجهه با یک فیلم سینمایی معمولا برای ما کارگردان فیلم خیلی اهمیت دارد؛ این درحالی است که در سینمای دنیا، تهیه کنندگان و حتی نویسندگان و سابقه فکری آنها گاه بیشتر از کارگردان حائز اهمیت است.
بعضی سؤالات فوق پاسخ کوتاه دارند و برخی پاسخ تفصیلی. برخی با جستجوی اینترنتی قابل فهم است و برخی کار پژوهشی میدانی می‌خواهد. برخی را می‌توان آموزش داد و برخی را خیر. به طور مثال تکنیک‌های رسانه را می‌توان آموزش داد و آنالیز کرد، اما سؤال آخر یعنی سؤال 6 به شدت به قدرت تفکر افراد، میزان سواد و مطالعه و کسب تجربه بستگی دارد.
شش پرسش تحلیل پیام از کجا آمده است؟
این 6 پرسش درواقع از مدل‌سازی ارتباطات انسانی استخراج شده است که هر سؤال ناظر به یکی از وجوه فرستنده، گیرنده، محتوا، قالب، نحوه رمزگذاری پیام و بافت یا بستر تولید و تبادل این پیام است.
سواد انیمیشن
در این شماره به سراغ مهارت تحلیل انیمیشن به عنوان یک رسانه گیرا، متنوع و فراگیر رفته‌ایم. انیمیشن این قدرت را دارد که ما را به جهان‌های تخیلی ببرد و داستان‌هایی را به روش‌های منحصربه‌فرد و جذاب برایمان روایت کند.
برای درک کامل و تعامل با محتوای انیمیشن، درک ژانرهای مختلف انیمیشن موجود ضروری است.
در ادامه، قصد داریم با معرفی ژانرهای انیمیشن، مسئله تنوع در انیمیشن را روشن کنیم. ما با درک ویژگی‌های تعیین‌کننده، نشانه‌های بصری، عناصر داستان‌گویی، و موتیف‌های مضمونی مرتبط با ژانرهای مختلف انیمیشن، می‌توانیم ارتباط خود را با این هنر عمیق‌تر کنیم.
ژانرهای انیمیشن چیست؟
ژانرهای انیمیشن شامل دسته‌های متمایزی است که محتوای متحرک را بر اساس ویژگی‌های مشترک، مضامین یا سبک‌های هنری طبقه‌بندی می‌کنند. هر ژانر نشان‌دهنده یک رویکرد خاص به داستان‌گویی، ارائه بصری و لحن کلی است.
این طبقه‌بندی‌ها به بینندگان و سازندگان کمک می‌کند تا چشم‌انداز وسیع انیمیشن را درک کرده و در آن حرکت کنند. تعریف ژانرهای انیمیشن، چارچوبی برای دسته‌بندی و بحث در مورد آثار انیمیشن ایجاد می‌کند، و موجب تجزیه و تحلیل عمیق‌تری آنها می‌شود.
دسته‌بندی محتوای انیمیشن در ژانرهای مختلف، اهمیت زیادی در قلمرو سواد انیمیشن دارد. این کار، باعث ساختار و سازماندهی انیمیشن‌ها می‌شود و به بینندگان اجازه می‌دهد تا در مجموعه وسیعی از آثار کاوش و جست‌وجو کنند.
علاوه‌براین، دسته‌بندی باعث تسهیل بحث‌ها و تحلیل‌های معنادار در جامعه انیمیشن می‌شود و ما را قادر می‌سازد تا موضوعات رایج، تکنیک‌ها و تأثیرات فرهنگی را در ژانرهای مختلف کشف کنیم.
معرفی 13 ژانر انیمیشن
1. فانتزی
انیمیشن فانتزی، بینندگان را به قلمروهای جادویی پر از موجودات مسحورکننده و ماجراهای الهام‌بخش می‌برد. این ژانر به قلمروهای تخیل و فولکلور می‌پردازد و داستان‌هایی از جستجوهای حماسی و سفرهای قهرمانانه را روایت می‌کند.
این ژانر، جهان‌سازی تخیلی را به نمایش می‌گذارد؛ جایی که موجودات رازآمیز، موجودات افسانه‌ای و عناصر ماوراء طبیعی فراوانند.
2. اکشن
انیمیشن اکشن یک ژانر هیجان انگیز است که بینندگان را در مبارزات پویا، سکانس‌های مبارزه و ماجراجویی‌های هیجان‌انگیز غرق می‌کند. این ژانر اغلب دارای شخصیت‌هایی با توانایی‌های خارق‌العاده است که در نبردهای حماسی علیه دشمنان شرور شرکت می‌کنند.
3. کمدی
انیمیشن کمدی با طنز، بذله‌گویی و داستان‌سرایی خود، حس شوخ‌طبعی ما را قلقلک می‌دهد. این ژانر ازطریق شخصیت‌های سرگرم‌کننده، زمان‌بندی کمیک و بازی هوشمندانه با کلمات، به ایجاد خنده می‌پردازد.
4. درام
انیمیشن درام به عمق احساسات انسانی می‌پردازد و شخصیت‌های پیچیده، روایت‌های تکان دهنده و مضامین قابل‌تامل را بررسی می‌کند. این ژانر ترکیبی جذاب از داستان‌سرایی را ارائه می‌دهد که قلب و ذهن را درگیر می‌کند.
انیمیشن‌های درام اغلب به موضوعاتی مانند رشد شخصی، روابط، مسائل اجتماعی و تجربیات عمیق می‌پردازند.
5. علمی‌تخیلی
انیمیشن علمی‌تخیلی بینندگان را به دنیای آینده‌نگری از فناوری پیشرفته، مفاهیم نظری و امکانات تخیلی سوق می‌دهد. این ژانر تقاطع علم، افسانه و تخیل انسان را بررسی می‌کند و روایت‌های جذابی ارائه می‌دهد که در کهکشان‌های دوردست، جوامع دیستوپیایی یا جهان‌های موازی اتفاق می‌افتد.
6. عاشقانه
انیمیشن عاشقانه، داستان‌هایی از عشق، اشتیاق و ارتباطات صمیمانه را بازگو کرده، و زیبایی و پیچیدگی‌های روابط انسانی را به تصویر می‌کشد. این ژانر پیچیدگی‌های عاشقانه را بررسی می‌کند، داستان‌هایی از عشق نوپا، محبت‌های نافرجام و شراکت‌های پایدار را به تصویر می‌کشد.
7. ترسناک
انیمیشن‌های ترسناک وارد قلمرو ترس، تعلیق، و دلهره می‌شوند و داستان‌های دل‌انگیزی را ارائه می‌کنند که لرزه بر تن ما می‌اندازند. این ژانر، جنبه‌های تاریک‌تر وجود انسان و پدیده های ماوراء طبیعی را بررسی می‌کند.
8. تاریک
انیمیشن تاریک، به قلمرو تاریکی می‌پردازد و مضامین ناامیدی، تراژدی و روان انسان را بررسی می‌کند. این ژانر، دارای لحنی غم‌انگیز و درون‌نگر است و اغلب در روایت های پیچیده و مبهم می‌پردازد.
9. ماجراجویی
انیمیشن ماجراجویی مخاطبان را به سفرهای هیجان‌انگیز می‌برد و آنها را در جست و جوهای فریبنده، کاوش‌های جسورانه و فرارهای هیجان انگیز غرق می کند. این ژانر، حول محور قهرمانانی است که به ماجراجویی‌های حماسی، رویارویی با موجودات خارق العاده و غلبه بر چالش های بزرگ می پردازند.
10. موزیکال
انیمیشن موزیکال جذابیت موسیقی را با هنر انیمیشن ترکیب می‌کند و ترکیبی هماهنگ ایجاد می‌کند که مخاطبان را به وجد می‌آورد. این ژانر داستان سرایی فریبنده، آهنگ‌های به یاد ماندنی را برای ایجاد سمفونی تصویر و صدا در هم می‌آمیزد.
11. تاریخی
انیمیشن تاریخی، به گذشته روح می‌بخشد و بینندگان را به سوی دوران‌ها، رویدادها و شخصیت‌های تاریخی مهم می‌برد. این ژانر، دقت تاریخی را با تفسیر هنری ترکیب می‌کند و نگاهی گیرا به تاریخ ارائه می‌دهد.
12. مستند
انیمیشن مستند، قدرت انیمیشن را با ماهیت آموزنده فیلم‌های مستند ادغام می‌کند و یک رسانه داستان‌گویی منحصر به فرد ایجاد می‌کند. این ژانر محتوای واقعی، مصاحبه‌ها، فیلم‌های آرشیوی و تصاویر متحرک را برای ارائه روایت‌های جذاب در مورد موضوعات دنیای واقعی، ترکیب می‌کند.
13. تجربی
انیمیشن تجربی از قراردادها رها می‌شود، تکنیک‌ها، سبک‌ها و رویکردهای روایی غیر متعارف را بررسی می‌کند تا مرزهای بیان هنری را پیش ببرد. این ژانر تجربیات هنری‌ای را در بر می گیرد که شامل تصاویر انتزاعی، داستان سرایی غیر خطی و روش های نوآورانه انیمیشن است.
شناخت تحلیلی ژانرهای انیمیشن
شناخت ژانرهای انیمیشن شامل توجه به نشانه‌های بصری است که به تمایز یک ژانر از ژانر دیگر کمک می‌کند.
نشانه‌های بصری
نشانه‌های بصری، عناصر مختلفی از جمله سبک هنری، پالت رنگی، طراحی شخصیت‌ها و زیبایی شناسی بصری کلی را در بر می‌گیرد؛ به عنوان مثال، انیمیشن‌های کمدی ممکن است دارای طرح‌های اغراق آمیز و کمیک شخصیتی، رنگ‌های روشن و پرجنب‌وجوش و حرکات انیمیشنی پر انرژی باشند.
از سوی دیگر، ژانرهای تیره‌تر مانند انیمیشن‌های ترسناک یا هیجان‌انگیز ممکن است از طرح‌های رنگی تیره‌تر، نورپردازی فضاساز، و تکنیک‌های انیمیشن شدیدتر و پرتعلیق‌تر استفاده کنند.
بینندگان با مشاهده دقیق این نشانه‌های بصری، می‌توانند برای شناسایی و درک زبان بصری منحصربه‌فرد مرتبط با ژانرهای مختلف انیمیشن، چشمی تیزبین داشته باشند.
عناصر داستان‌گویی
عناصر داستان گویی، نقش مهمی در تمایز ژانرهای انیمیشن دارند. هر ژانر از تکنیک‌های روایی، ساختارها و مضمون‌های خاصی برای انتقال پیام مورد نظر خود استفاده می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، انیمیشن‌های ماجراجویی ممکن است شامل تلاش‌های حماسی، اکتشاف و رشد شخصیت باشند؛ درحالی‌که انیمیشن‌های عاشقانه حول روابط، احساسات و ارتباطات شخصی متمرکز هستند.
انیمیشن‌های علمی تخیلی اغلب مفاهیم آینده‌نگر، فناوری پیشرفته و پیامدهای اجتماعی را بررسی می‌کنند؛ علاوه بر این، ژانرهایی مانند درام، کمدی، یا فانتزی، قراردادها و داستان‌های داستانی خاص خود را دارند.
بینندگان با تجزیه و تحلیل عناصر داستان‌گویی، مانند ساختار طرح، قوس‌های شخصیتی، و مضامین روایی، می‌توانند فهم خود را از ژانرهای انیمیشن عمیق‌تر کنند و درک کنند که چگونه این عناصر، تجربه داستان‌گویی کلی را شکل می‌دهند.
طراحی شخصیت
طراحی شخصیت در انیمیشن بینش ارزشمندی را در مورد ژانرهای مختلف ارائه می‌دهد. هر ژانر تمایل دارد که بازنمایی‌های بصری و کهن الگوهای مشخصی برای شخصیت‌های خود داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال، انیمیشن‌های ابرقهرمانی اغلب دارای شخصیت‌هایی با هیکل عضلانی، لباس‌های پویا و نشانه‌های نمادین هستند. در مقابل، انیمیشن‌های فانتزی ممکن است طیف متنوعی از موجودات افسانه‌ای، موجودات جادویی و لباس‌های پیچیده را به نمایش بگذارند.
طراحی شخصیت‌ها در انیمیشن‌های کمدی اغلب بر ویژگی‌های اغراق آمیز، ظاهر عجیب و غریب و حالت‌های طنز تأکید دارند.
بینندگان با بررسی طراحی شخصیت‌ها، از جمله ویژگی‌های فیزیکی، لباس، و حالات چهره، می‌توانند به سرعت ژانر را شناسایی کنند و درک عمیق‌تری از لحن، مضامین و سبک بصری انیمیشن به دست آورند.
موتیف‌های مضمونی
موتیف‌های مضمونی ایده‌ها، همان نمادها یا موتیف‌های تکرار شونده‌ای هستند که در ژانرهای خاص انیمیشن رایج‌اند. این موتیف‌ها به مضامین و پیام‌های کلی منتقل‌شده در آثار انیمیشن کمک می‌کنند.
به‌عنوان‌مثال، انیمیشن‌های دوران بلوغ اغلب مضامین خودیابی، رشد و گذار به بزرگسالی را بررسی می‌کنند. انیمیشن‌های محیطی ممکن است بر موضوعات حفاظت، تأثیر انسان بر طبیعت و اهمیت زندگی پایدار تمرکز کنند.
به همین ترتیب، انیمیشن‌های عدالت اجتماعی ممکن است به موضوعات برابری، تنوع و کنشگری بپردازند.
با شناسایی این موتیف‌های مضمونی، بینندگان می‌توانند درک عمیق‌تری از پیام‌های زیربنایی و تفسیرهای اجتماعی در ژانرهای مختلف انیمیشن به دست آورند و آنها را قادر می‌سازد تا با محتوا در سطح ظریف‌تر و معنادارتری درگیر شوند.
مزایای شناخت ژانرهای انیمیشن
الف. ارتقای ارزش‌گذاری
شناخت ژانرهای انیمیشن منجر به ارتقای توانایی در ارزش‌گذاری محتوای انیمیشن می‌شود. با درک ویژگی‌های منحصر به فرد و رویکردهای داستان سرایی ژانرهای مختلف، بینندگان می‌توانند درک عمیق‌تری از نیات و انتخاب‌های هنری سازندگان ایجاد کنند.
این افزایش آگاهی، تجربه تماشای ظریف‌تر و دقیق‌تری را امکان‌پذیر می‌سازد؛ زیرا بینندگان می‌توانند تکنیک‌ها، مضمون‌ها و زیبایی‌شناسی بصری خاص ژانر را که در هر اثر انیمیشن به کار می‌رود، تشخیص دهند و آن را ارزش‌گذاری کنند.
با ارزش‌گذاری مهارت و خلاقیت موجود در ژانرهای مختلف انیمیشن، بینندگان می توانند ارتباط غنی‌تر و عمیق‌تری با این رسانه ایجاد کنند و درک بهتری از تنوع و هنر داستان سرایی انیمیشن به دست آورند.
ب. بحث و تحلیل تسهیل شده
شناخت ژانرهای انیمیشن، بحث و تحلیل معنادار را در بین بینندگان، محققان و علاقه‌مندان تسهیل می‌کند. وقتی افراد درک مشترکی از ژانرهای انیمیشن داشته باشند، بحث و تحلیل آثار انیمیشن در چارچوب ژانر مربوطه آسان‌تر می‌شود.
بینندگان می‌توانند در موضوعات ژانر خاص، ساختارهای روایی، سبک‌های بصری، و عناصر مضمونی تحقیق کنند و مکالمات عمیق‌تری در مورد شایستگی‌های هنری، تکنیک‌های داستان‌گویی و اهمیت فرهنگی محتوای انیمیشن ایجاد کنند.
این زبان و دانش مشترک همچنین محققان و منتقدان را قادر می‌سازد تا تحلیل‌های عمیق‌تری انجام دهند، آثار مختلف را در ژانرهای خاص مقایسه کنند و سیر تکامل و روند هر ژانر را در طول زمان بررسی نمایند.
ج. انتخاب‌های آگاهانه
شناخت ژانرهای انیمیشن بینندگان را قادر می‌سازد تا انتخاب‌های آگاهانه‌ای در مورد محتوای انیمیشنی که مصرف می‌کنند داشته باشند. با درک ویژگی‌ها و مضامین مرتبط با ژانرهای مختلف، بینندگان می‌توانند ترجیحات خود را با ژانرهای خاصی که با علایق و سلایق آنها همخوانی دارد، هماهنگ کنند.
این دانش به بینندگان اجازه می‌دهد تا آثار انیمیشنی را انتخاب کنند که با تجربیات عاطفی، ترجیحات داستان سرایی و کاوش‌های مضمونی مورد نظر آنها هماهنگ باشد.
د. گسترش آگاهی فرهنگی
شناخت ژانرهای انیمیشن به گسترش آگاهی فرهنگی کمک می‌کند. ژانرهای انیمیشن، اغلب زمینه‌های فرهنگی خاص، سنت‌ها و قراردادهای داستان‌سرایی را منعکس می‌کنند.
با آشنایی با ژانرهای مختلف انیمیشن، به ویژه آنهایی که از فرهنگ‌های گوناگون سرچشمه می‌گیرند، می‌توانیم بینش‌های ارزشمندی در مورد ارزش‌ها، دیدگاه‌ها و بیان خلاقانه جوامع مختلف به دست آوریم.
نتیجه‌گیری
فهم تنوع انیمیشن از طریق شناخت ژانرهای انیمیشن، یک جنبه ارزشمند از سواد انیمیشن است. بینندگان با درک ویژگی‌های تعیین‌کننده، نشانه‌های بصری، عناصر داستان‌سرایی و موتیف‌های مضمونی ژانرهای مختلف، می‌توانند قدرت ارزیابی خود را افزایش دهند، در بحث‌های معنادار شرکت کنند، انتخاب‌های آگاهانه‌ای برای مشاهده انجام دهند، آگاهی فرهنگی را گسترش دهند، و ارتباطات حرفه‌ای و آکادمیک را در زمینه‌های مختلف تقویت کنند.
ژانرهای انیمیشن، یک نقشه راه برای کاوش در چشم انداز وسیع محتوای انیمیشن ارائه می دهند و ما را قادر می سازند تا تکنیک های داستان سرایی منحصر به فرد، زیبایی شناسی بصری و تأثیرات فرهنگی را که شکل این هنر را شکل می دهد، کشف و درک کنیم.
