به گزارش اصفهان زیبا؛ همان‌طور که در شماره قبلی صفحه به ابعاد مختلف آموزش و پرورش اشاره شد، مدرسه تحول‌خواه «رواق» به عنوان مدرسه‌ای برخاسته از مجموعه مؤسسه فرهنگی امام رضا (ع) معرفی شد. این بار از مجموعه‌ای فرهنگی سخن می‌گوییم که شاکله آن از درون مدرسه شکل گرفته است.
مدرسه شهید اژه‌ای یکی از مراکز سمپاد و از مدارس نخبه‌پرور شهر اصفهان است. با این حال شناخت ما از مدارس سمپاد، تنها به‌عنوان بستری برای رشد و شکوفایی علمی دانش‌آموزان مستعد است و شاید از فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی این مدارس کمتر شنیده باشیم.
مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای به‌عنوان یک مجموعه تربیت‌محور از درون مدارس سمپاد اصفهان برخاسته است. فعالیت این مجموعه از ابتدا به همت دانش‌آموزان مدرسه اژه‌ای آغاز شده و طی سال‌های متمادی توسط دانش‌آموزان نسل‌های بعد ادامه یافته است؛ از این رو به گفت‌وگو با دو نسل از جوانان مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای پرداخته‌ایم.
محمدعلی فولادگر، فارغ‌التحصیل دبیرستان شهید اژه‌ای و عضو سابق شورای مرکزی مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای است که با او درباره هسته اولیه، فعالیت‌ها، ساختار، اهداف و طرح کلی تربیتی این مجموعه فرهنگی به گفت‌وگو نشسته‌‌ایم.
چگونه مسیر سمپاد به شکل‌گیری مجموعه فرهنگی شهیداژه‌ای منتهی شد؟
این اتفاق در سال ۱۳۷۱ رقم می‌خورد و ازآنجایی‌که بنده ورودی سال ۱۳۸۱ دبیرستان شهید اژه‌ای هستم، در فرایند تأسیس این مجموعه حضور نداشته‌ام. تاریخچه مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای به اوایل سال ۱۳۷۱ برمی‌گردد.
جمعی از دانش‌آموزان مدرسه اژه‌ای که اکنون از سابقه‌داران و بزرگان مجمع هستند، بنابر یک دغدغه مشترک، جلساتی را درخصوص موضوعات مختلف فکری و عقیدتی به‌صورت هفتگی در مدرسه تشکیل دادند.
پس از یک سال با دعوت عمومی از دیگر دانش‌آموزان مدرسه، این جلسات ادامه یافت و جمعی با عنوان مجمعی‌ها شکل گرفت.
آن دغدغه مشترک چه بود؟
یک فعالیت فرهنگی جدی، منظم و هدفمند در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی مدرسه.
مجمع اژه‌ای فعالیتش را در ابتدا با چه برنامه‌هایی آغاز کرد؟
فعالیت فرهنگی مجمع در ابتدا بر سه محور بوده است: سیر مطالعاتی آثار شهید مطهری، دعای توسل و فعالیت‌های ورزشی.
دانش‌آموزان در روزهای چهارشنبه بعد از کلاس‌های درسی، با هماهنگی کادر و مدیریت تا اذان مغرب در مدرسه می‌ماندند و این برنامه‌ها را خودشان اجرا می‌کردند.
از سال ۱۳۷۶، با فارغ‌التحصیل‌شدن نسل اولیه سمپاد اصفهان و دانشجوشدن آن‌ها، سیستم گروه و سرگروه در مجمع شکل می‌گیرد. هر دانشجو مسئولیت چند دانش‌آموز را به عهده می‌گرفت و برنامه‌هایی برای گروه خود تعریف می‌کرد.
با تقسیم مسئولیت‌ها، کم‌کم فعالیت مجمع ذیل برگزاری اردوهای سیاحتی و زیارتی، مراسم فاطمیه و محرم گسترش می‌یابد. از همان سال‌ها فعالیت‌های تربیت‌محور مجمع با سیستم سرگروهی آغاز شد و توسط نسل‌های بعدی ادامه یافت.
مهم‌ترین ویژگی تشکیلات مجمع چیست؟
از سال ۱۳۷۹ تشکیلاتی در قالب اساس‌نامه و انتخابات سالانه مسئولان برای مجموعه شکل گرفت.
مهم‌ترین ویژگی تشکیلات مجمع، سیستم انتخاباتی و رأی‌گیری در آن است. شورای مرکزی محل تصمیم‌گیری اصلی‌ترین امور مجمع است که با گذشت ۳۰ سال از فعالیت مجموعه، همچنان اعضای آن با رأی‌گیری عمومی انتخاب می‌شوند؛علاوه‌بر این، اساس‌نامه مجمع نیز هر چندسال یک‌بار به رأی عمومی گذاشته می‌شود.
بخشی از دانش‌آموزان سمپادی را دختران تشکیل می‌دهند. چرا در مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای واحد دختران تعریف نشده است؟
مجمع توسط خود دانش‌آموزان اژه‌ای برپا شده است. واحد دختران نیز باید به همت خود دختران مدرسه فرزانگان امین تشکیل بشود؛ البته در سال ۱۳۹۱ دانش‌آموختگان فرزانگان امین تصمیم به برپایی مجمعی برای دختران سمپادی داشتند و چند سالی نیز برنامه‌هایی در این راستا برگزار کردند؛ اما فعالیت آن‌ها ادامه نیافت.
چرا فعالیت فرهنگی این مجموعه صرفا محدود به مدرسه است؟
مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای از دل همان مدرسه شکل گرفته است و بر همین اساس مخاطبانش هم دانش‌آموزان مدرسه هستند. تفاوت مجمع با دیگر مجموعه‌های فرهنگی در همین مسئله است که مجمع یک مجموعه فرهنگی در سطح شهر نیست که مخاطبانش را سمپادی‌ها قرار داده باشد، بلکه نطفه مجمع در دل همان سمپاد منعقد شده است.
جداشدن از پایگاه اژه‌ای و فعالیت مستقل از مدرسه، خدشه‌ای بر اساس و هویت مجمع است؛ البته در شاخه دانش‌آموختگی ورود اعضای غیرسمپادی نیز داشته‌ایم؛ اما شاخه دانش‌آموزی مجمع منحصر به مراکز سمپاد اصفهان است.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که رسالت مجمع، تربیت انسانی نخبگان است. نخبگان نیز باید پرورش یابند و نیاز به بستری فرهنگی برای رشد و تعالی دارند.
قرار نیست فعالیت و کارکرد همه مراکز فرهنگی به شکلی واحد باشد، بلکه رسالت هر مجموعه با دیگری متفاوت است و هر مجموعه کار ویژه خودش را دارد.
آیا مجمع نقش معلم پرورشی را در مدرسه ایفا می‌کند؟
برخلاف تصور، از همان ابتدا دغدغه دانش‌آموزان مدرسه شهیداژه‌ای فقط درس‌خواندن نبود. بچه‌ها در مدرسه فرصت فکرکردن به مسائل غیردرسی، علایقشان، توانایی‌هایشان و دغدغه‌های فردی را داشتند. آزادی و کرامتی به دانش‌آموزان داده می‌شد تا بتوانند براساس توانایی‌ها و علاقه‌مندی‌هایشان در بستر آموزشی
مدرسه رشد کنند.
این همان روحیه سمپادی بود که به‌مرور در مدرسه کم‌رنگ‌تر می‌شد. در این سال‌ها مجمعی‌ها برای دمیدن این روح در مدرسه تلاش می‌کردند. با برگزاری برنامه‌های فوق‌برنامه، حضور در فضای پژوهشی مدرسه، المپیادهای دانش‌آموزی، دوره‌های رباتیک، کارسوق ریاضی و… بستر را برای فعالیت فارغ‌التحصیلان و ارتباط آن‌ها با مدرسه آماده می‌کردند و از این طریق باب کلیشه‌شکنی و ساختارشکنی مدرسه باز می‌شد.
تعریف ما از مجمع آن است که سمپاد روح آموزش‌وپرورش است و مجمع، روح مدرسه اژه‌ای است. دغدغه مجمعی‌ها و ارتباط آن‌ها با دانش‌آموزان چیزی فراتر از بخش‌نامه‌های آموزش‌وپرورش برای کادر مدرسه است.
سیر کلی تربیتی دانش‌آموزان در مجمع به چه صورت است؟
مأموریت مجموعه بدین‌صورت تعریف شده است: تربیت مسلمان سالک (به معنی رونده در حال رشد) به نحوی که صفات پرسشگری، آزادگی و حقیقت‌خواهی در او آشکار شود و مواجهه جامعی با دین خود داشته باشد. مواجهه جامع به این منظور که عرصه‌های مختلف دین‌داری (اعتقادی، اخلاقی و فقهی) به‌طور یکسان فهم بشوند.
بر این اساس، مباحث تربیتی تحت سه عنوان و طی سه سال برای دانش‌آموزان ارائه می‌شود:
۱) انسان‌شناسی؛ کشف و شناخت خود و معنای زندگی
۲) خداشناسی و دین‌شناسی
۳) جهان‌شناسی؛ مباحث تاریخی و اجتماعی
در شاخه دانشجویی و دانش‌آموختگی، افراد ضمن تقویت مبانی اعتقادی و معرفتی و سیاسی، توانمندی‌های لازم برای اثرگذاری و ورود به عرصه‌های مختلف جامعه را پیدا خواهند کرد.
از دیگر مسائل مهم تربیتی در مجمع، ایجاد روحیه مسئولیت‌پذیری در افراد است.
این مسئله در برنامه‌های محرم، اردوها و در تخصص‌های مختلف اعم از کارهای هنری و تبلیغاتی، فعالیت‌های آموزشی و… پیگیری و اجرا می‌شود.
طرح کلی تربیتی دانش‌آموزان و همه اهداف تربیتی مجموعه در قالب گروه‌محور و سیستم سرگروهی دنبال می‌شود.
چرا گروه؟
در سن نوجوانی، گروه‌های دوستی نقشی تعیین‌کننده و بسزا در شکل‌گیری هویت و شخصیت نوجوانان دارند. نظر دوستان، رفتار و عملکرد آن‌ها به‌تدریج معیاری برای تشخیص درست از نادرست در زندگی نوجوانان می‌شود.
به‌مرور زمان نوجوانان با اعتماد به یکدیگر و ارتباط نزدیک در گروه دوستی خود، مشکلات و نیازهای خود را به اشتراک می‌گذارند و به یکدیگر در حل و پیشبرد دغدغه‌هایشان کمک می‌کنند. کم‌کم این اصل در ذهن نوجوان شکل می‌گیرد که من تنها در این گروه دوستی درک می‌شوم و دغدغه‌هایم فهمیده می‌شود.
این مسئله باعث می‌شود که نوجوانان ساعات بیشتری را با گروه دوستی خود بگذرانند و تغییراتی در زندگی‌شان رخ دهد. در این دوستی‌ها ممکن است فرد در بن‌بست ارزش‌هایشان گیر کند و به‌جایی برسد که در بعضی موارد باید بین ارزش‌های گذشته خود و ارتباط بیشتر با گروه دوستی یکی را انتخاب کند.
نوجوان در این مرحله متناسب با روحیات خود یا اثر می‌پذیرد و ارزش جدیدی را از گروه دوستی خود دریافت می‌کند که جایگزین ارزش گذشته‌اش می‌شود یا فعالانه شروع به اثرگذاری می‌کند و سایر افراد گروه دوستی را نیز هم‌ارزش با خود می‌کند.
در حالت سوم، در این بست گرفتار می‌ماند و نمی‌تواند ارتباط خود را با گروه دوستی‌اش بیشتر کند. این مسئله می‌تواند باعث سرخوردگی فرزند ما شود؛ چراکه نیاز به دوست و روحیه حرکت جمعی همچنان در او پابرجاست.
باید توجه داشت که این روحیه و نیاز در نوجوان نه به‌عنوان یک خطر، بلکه به‌عنوان فرصتی است تا نوجوان با تفکرات و عوالم دیگر نیز آشنا شود.
این آشنایی‌ها درنهایت به تقویت روحیه آزادگی و انتخاب‌های عاقلانه کمک می‌کند؛ اما اگر با این نیاز و روحیه به‌درستی برخورد نشود، فرزندمان را از بهره‌مندی از یک بستر بسیارمساعد برای رشد و بالندگی، یعنی گروه دوستی محروم کرده‌ایم.
مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای نیز مانند بسیاری از مجموعه‌های دیگر شهر، از همان ابتدای آغاز کار خود این نیاز و روحیه را به‌عنوان یک نیاز طبیعی و اصیل پذیرفته و به آن هویت بخشیده است. گروه مجمع همان جمع دوستی است که بچه‌ها در دوران تحصیل خود شکل داده‌اند و با کمی تغییر در مجمع آن را دنبال می‌کنند.
لزوم استفاده از سرگروه چیست؟
سرگروه مجمع با توجه به اینکه فاصله سنی کمی با دانش‌آموزان دارد و خودش در مجمع این دوران را گذرانده است، دغدغه‌ها و این نیاز طبیعی نوجوان را درک می‌کند. بچه‌ها، سرگروه را به‌عنوان یک هم‌گروهی بزرگ‌تر می‌پذیرند و او را در روند فعالیت‌هایشان در گروه دوستی سهیم می‌کنند.
تأکید ما بر لفظ سرگروه نیز از همین جهت است. دانشجویان و دانش‌آموختگان مجمع در صورت توانایی برای سرگروه‌شدن، طی دوره‌ای یک‌ساله به یادگیری مباحث معرفتی، مهارت‌های ارتباطی و آشنایی با فرایند رشد نوجوانان می‌پردازند.
سرگروه‌ها ضمن هماهنگی اعضای گروه خود برای حضور در برنامه‌های مجمع و ارائه جلسات گروهی هفتگی، به حل برخی از مشکلات و دغدغه‌های فردی دانش‌آموزان در صورت رجوعشان می‌پردازند؛ همچنین در اردوها و وعده‌های دورهمی، پارک، فوتبال و… به ایجاد فضای تعاملی بین دانش‌آموزان و تقویت روابط اجتماعی آن‌ها کمک می‌کنند.
اهمیت برگزاری اردو در تحقق اهداف تربیتی چیست؟
ویژگی اردوها در فضای فرهنگی و تربیتی آن است که دیگر تربیت جوانان صرفا در ارائه بحث‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه رشد و پرورش آن‌ها در بستر زندگی و به‌صورت عینی‌تر اتفاق می‌افتد. بسیاری از ظرافت‌کاری‌های تربیتی جز در بستر اردو نمی‌تواند محقق بشود و اردو بهترین و واقعی‌ترین بستر برای حل چالش‌ها و مسائل تربیتی است.
سرگروهی که در مجمع به ارائه بحث‌های معرفتی برای دانش‌آموزان می‌پردازد، باید بتواند نمود این مباحث را در رفتار و اخلاق خود آشکار سازد. درواقع شنیده‌ها در اردو به مرحله دیدن و سپس دریافتن می‌رسند و این اتفاق تأثیر و نفوذ بیشتری در نفس متربی دارد.
مهم‌ترین و پربرکت‌ترین برنامه مجمع اژه‌ای، اردوی ثابت و هرساله مشهد مقدس است؛ همچنین عنصر طبیعت نیز در اردوهای مجمع محوریت دارد.
آیا این نوع نگاه تربیتی در مراسم محرم مجمع نیز وجود دارد؟ چگونه؟
اولین مراسم محرم مجمع در سال ۱۳۷۸ برگزار شد و تا کنون همه‌ساله برگزار شده است. بله، هرساله مراسم محرم مجمع محوریتی دارد که همه مؤلفه‌های مراسم در خدمت آن محور هستند.
یکی از مؤلفه‌های مراسم، سخنرانی است که سعی می‌شود بحث‌های معرفتی و اندیشه‌ای حول محوریت برنامه بیان بشود. تلاش ما این است که از سخنرانانی دعوت بشود که بیش از خطیب‌بودن، اهل فکر و اندیشه باشند.
در بخش مداحی‌ها، محافظه‌کارانه پیش می‌رویم و هدف ما این است که در مداحی‌ها و خواندن اشعار، حماسه و لطافت را در کنار یکدیگر داشته باشیم. برخی از بحث‌های اندیشه‌ای را که در قالب سخنرانی نمی‌توانیم به مخاطب انتقال بدهیم، در قالب تریبون توسط دانش‌آموختگان مجمع ارائه می‌شود؛ همچنین در پایان مراسم، شب‌نشینی دانشجویان و دانش‌آموزان شروع می‌شود که در آن جمع به مقتل‌خوانی، شعرخوانی، گپ‌های معرفتی و… می‌پردازند.
محمد همدانی، مدیر فعلی شورای مرکزی مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای، در ادامه فعالیت‌های مجمع افزود: علاوه بر فعالیت‌های ثابت و همیشگی مجمع، در سال‌های اخیر برنامه‌ها و فعالیت‌های جدیدی نیز توسط مجمعی‌ها رقم خورده است. اهم آن فعالیت‌ها کارسوق هنر، سینما مجمع، گروه کتاب‌خوانی مجمع، سلسله جلسات داستان‌های قرآن و فهم قواعد تاریخ، رویداد کارسمفونی، پخش ارزاق، دوره آموزشی قانون صفرم و نشریه نقطه است.
او در خصوص وضعیت فعلی مجمع و چالش‌های آن بیان کرد: در حال حاضر در شاخه دانش‌آموزی مجمع ۲۵ عضو فعال و در شاخه دانشجویی ۵۰ عضو فعال حضور دارند. تعداد اعضای مجمع نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده و مسئله جذب دانش‌آموزان چالش فعلی مجمع است.
همدانی تأکید کرد: حل این بحران برای مجموعه ما دشوارتر است؛ زیرا با گروه محدودی در ارتباط هستیم و جذب عمومی در سطح شهر نداریم. ارتباط با نوجوانان نسل امروز، دشوارتر از سال‌های قبل شده و این امر نیازمند ادبیاتی جدید است. تلاش فعلی ما این است که بتوانیم ادبیات جدیدی را تولید کنیم و وضعیت مجموعه را از لحاظ کمی بهبود ببخشیم.
مؤسسه آموزشی و پژوهشی حامیم، نام تشکلی است که توسط جمعی از طلاب، دانشجویان و دانش‌آموختگان مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای تأسیس شده است و برای اعتلای حکمت و معرفت و از پیش رو برداشتن موانع آن، گام‌هایی برداشته‌اند.تلاش این مجموعه بر آن است که بتواند نسبتی میان مسائل حکمی و متن زندگی برقرار سازد و همچنین لایه‌های حکمی علوم مختلف را کشف و تأثیر حکمت در علوم را بیاید.