نادر ابراهیمی که متولد سال 1315 در تهران است، نوجوانی خودش را همراه با حوادث سیاسی آن دوران میگذراند. نوجوانی همراه با مبارزه علیه حکومت پهلوی و آغشته به طعم دستگیری، بازجویی و زندان. ابراهیمی که مردی است عجینشده با سیاست، در راه مبارزه خود علیه حکومت وقت، با آیتالله خمینی آشنا میشود و آغازی میشود برای نگارشِ «سهدیدار».
فرزانه منصوری، همسر نادر ابراهیمی، میگوید: «درباره سه دیدار، اول این را باید بگویم، برای کسانی که میگویند نادر ابراهیمی چطور برای امام کتاب نوشته است؟ نادر ابراهیمی خیلی پیش از اینکه امام خمینی رهبر یک انقلاب بشود ایشان را میشناخت، از خرداد 13۴۲ میشناخت و در پی شناخت مردی بود که واقعا او را مبارز میدانست و حرکات او را دنبال میکرد.
. پس از اینکه امام وارد تهران شدند، نادر ابراهیمی ایشان را ندیده بود و هرگز هم حضوری ایشان را ملاقات نکرد؛ اما پژوهشهایش را ادامه میداد. من حتی یادم هست توی همان دوران شلوغی انقلاب روزنامهها را میآورد و میخواست از یادداشتها و خبرهای کوچک روزنامهها کتابی به نام «نهضت ایمان» بنویسد.
من به او کمک میکردم و این اخبار را میبریدم و جمع میکردم؛ برای اینکه این مرد را بهتر بشناسد.» همانطور که از مصاحبههای باقی مانده از مرحوم ابراهیمی به جا مانده است، بیان میکند که با حمایت آقای زم اقدام به نگارش کتاب میکند.
او در راستای نگارش این رمان، نزدیک به 17 سال زمان صرف میکند و سرانجام در حوزه هنری و همزمان با بیستوپنجمین سالگرد درگذشت امام خمینی، در سال ۱۳۷۷ منتشر میشود.
بنا به گفته مرحوم ابراهیمی، او 130 جلد کتاب، یعنی نزدیک به پنجهزار صفحه مطلب را برای تحقیقات این رمان خوانده است و همین طور مصاحبههایی که با خویشان و آشنایان امام خمینی داشته است، بر مستند بودن این رمان تأکید دارد.
همان طور که ابراهیمی در مقدمه کتاب بیان میکند: «من داستان مینویسم، تاریخ نمینویسم. تاریخهای بسیاری قبل از من نوشته شده است و همزمان با من و بعد از من نیز نوشته میشود و خواهد شد؛ اما داستان فقط یک بار نوشته میشود؛ فقط یک بار.
آنها که واقعیت را میخواهند نه حقیقت را، و طالب واقعیات تاریخی هستند نه حقایق انسانی، میتوانند بی دغدغه خاطر، به بهترین تاریخها مراجعه کنند» و با این جملات بر جنبه داستانی کتاب خویش، که مبتنی بر حقیقت است، تأکید میکند.
کتابی است مبتنی بر تاریخی نزدیک
سه دیدار که به شرح حال زندگی امام خمینی میپردازد، کتابی است تاریخی که محور اصلی آن شخصیت آیتالله خمینی است و از ابتدای کودکی تا مبارزات ایشان در مقابله با حکومت و در نهایت رحلت ایشان را به تصویر میکشد.
اینگونه داستانها که بر پایه زندگی شخصیتهای سیاسی و فرهنگی نوشته میشوند دارای ویژگیهای خاصاند؛ بهگونهای که گاه بزرگترین داستاننویسان که از نقش شخصیت و ضرورت عنصر حقیقت در داستان مطلع هستند، اقدام به خلق داستانهای ضعیف و کمبنیه میکنند. «فقط این را همه جا گفتهام که کار بی نهایت دشواری است. روی مو راه رفتن است. کمرشکن میکند.»
رجعت به ریشهها
اولین جلد کتاب با عنوان «رجعت به ریشهها» به بررسی زندگی فردی و اجتماعی سید روحالله خمینی میپردازد و سعی در بیان ناگفتههایی دارد که کمتر از شخصیت ایشان بیان شده است؛.
موضوعاتی همچون شخصیت سیاسی پدر ایشان و نحوه شهادتشان، تأثیر خانواده ایشان از جمله مادر و صاحبه خانم (عمه ایشان) بر منش امام خمینی، چگونگی تأثیر نابرابریهای اجتماعی موجود در دوران حکومت قاجار و پهلوی بر شکلگیری شخصیت سیاسی ایشان به عنوان یک مبارز و لطافت روحی آیتالله خمینی که انعکاس آن را در ازدواج با بانوی قدس ایران به تصویر میکشد.
جلد اول کتاب با تکیه بر کودکی امام و بیان حوادث روزگار وقت همچون شیوع بیماری وبا و فعالیتهای خانزادگان ولایات رد گسترش نابرابریها، سعی در نحوه جامعهپذیری ایشان در خانواده و جامعه دارد و به مرور به فعالیتهای علمی و مبارزاتی ایشان در دوران نوجوانی نیز ورود پیدا میکند.
در میانه میدان
جلد دوم کتاب به طور مستقیم به فعالیتهای طلبهای جوان و بی نامونشان میپردازد که چطور نحوه نگرش او نسبت به هستی، انسان و جامعه او را از دیگران متفاوت میکند و شجاعت و دانش او در مباحثات علمی و وقایع روزگار، زمینه ستایش بزرگان مملکت از شخصیت او را فراهم میکند.
طلبهای که نمایش شخصیت متعالی و پرنفوذ او در حوادثی همچون مقابله با هتکحرمت در حرم حضرت معصومه(س) و بیرون بردن همسر رضا خان و زنان درباری از حرم به دستور او، دیدار و مباحثه با بزرگانی از جمله آیتالله مدرس، آیتالله بروجردی، آیتالله کاشانی و دیدار با محمدرضا شاه پهلوی به نمایندگی از آیتالله بروجردی نمایان میشود.
همانطور که به گفته مخاطبان این اثر، نحوه رویارویی امام خمینی با محمدرضا شاه، دیداری است مقتدرانه و درهمکوبنده که از نقاط اوج داستان به شمار میرود.
ابراهیمی در این فصول با درنظرگرفتن حوادث وقت همچون «کودتای ۲۸ مرداد، محاکمه مصدق، انزوای آیتالله کاشانی و سردرگمی مردم برای رهیافت از آن شرایط»، زمینههای سیاسی و اجتماعی لازم برای رهبری مردم را به تصویر میکشد و با نشاندادن ویژگیهای روحی، معنوی، شخصیتی ایشان، این تناسب جایگاه را برای مخاطب فراهم میکند.
حرکت در اوج
متأسفانه برخلاف میل قلبی این نویسنده که بارها نیز آن را تکرار کرده بود، به دلیل بیماری مرحوم ابراهیمی، امکان نوشتن این جلد از کتاب ممکن نشد و نگارش سه دیدار در اوج موفقیت، متوقف شد.
آن پیر دریادیده
یکی از محورهای داستان سه دیدار، ملاقات با مردی است که از فراسوی باور مردم، در قالب پیرمردی که از دریا به ساحل آمده است و به بیان مباحث فلسفی میپردازد. این نویسنده روشنفکر که پیش از نوشتن سه دیدار، اثری فلسفی از زندگی ملاصدرا منتشر کرده است، به خوبی با پیچ و خمهای چنین مباحثی آشنایی دارد.
او در نگارش این کتاب میکوشد تا اعتقاد و باور قلبی خودش را با زبانی نرم و لطیف و با استفاده از ابزار استدلال در موضوعاتی همچون اثبات حضور خداوند، نحوه ستایش او دیگر مسائل هستیشناسانه به مخاطبانش منتقل کند.
چنین استدلالهای خدامحورانهای که تکیه بر علوم فلسفی دارد، بیگمان اثباتی است بر شخصیت معنوی و فلسفی آیتالله خمینی که در طول حیات خود آثار کتبی و کلاسهای درس ایشان زبانزد فلاسفه وقت و حتی زمانه اکنون نیز هست.
انتشاری دیگر
سال ۱۳۹۹، در سالروز درگذشت آیتالله روحالله خمینی انتشارات سوره مهر نسخه صوتی کتاب را با صدای وحید یامینپور منتشر کرد. همین طور نمایش «دره گل زرد» که در بخش ویژه سیویکمین جشنواره تئاتر فجر انتخاب شده است، به صورت اپیزودیک از این کتاب به نمایش درآمد.
در سال ۱۳۹۷ نیز تئاتر «صحنه سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما میآید» به کارگردانی محمد هاشمزاده به نمایش درآمد و به جشنواره روحالله فرستاده شد.