به گزارش اصفهان زیبا؛ شاید از منظر عمومی شهروندان، دیدن ترک‌ها در بناهای تاریخی، نشانه‌ای از شروع یک خطر بزرگ با عنوان «تخریب» باشد و ذهن هر فرد دنبال علت وقوع آن برود؛ پس مجموعه‌ای از علت‌های متنوع ذهن را درگیر می‌کند که برخی از آن‌ها حتی می‌تواند دلهره‌آور باشد و در پس آن، سروکله پرسش‌های زیادی که شاید بی‌جواب هم باشند، پیدا می‌شود.
در این نوشتار بحثی مختصر درباره آسیب‌های وارده بر ابنیه تاریخی را مرور می‌کنیم. وقتی صحبت از آسیب‌های سازه‌ای در بناهای تاریخی می‌شود، باید بخشی از آن‌ها را در نشانه‌های آن، یعنی ترک‌ها دید که به‌احتمال‌زیاد این‌گونه ترک‌ها به چشم بسیاری آمده است.
هر بنا بخشی دارد که زیر آن قرار دارد و به آن پی یا شالوده یا «فونداسیون» می‌گویند. این بخش در هنگام ساخت ایجاد می‌شود و بعد از احداث بنا دیگر قابل‌مشاهده نیست و یکی از مهم‌ترین ارکان نگه‌دارنده بناست.
بخشی از ترک‌هایی که در سقف، دیواره و حتی در کف‌سازی یک بنای تاریخی می‌بینیم، به‌واسطه تغییراتی است که در پی بنا حادث می‌شود.
بناهای تاریخی اغلب بر دو گونه پی احداث شده‌اند: پی‌های گسترده و پی‌های منفرد. پی‌ها محل انتقال وزن یا بار بنا به زمین هستند و به همین علت تمرکز نیروهای فشاری در آن‌ها بسیار بالاست. معماران بر اساس نوع بارهایی که بنا باید تحمل و آن را به زمین منتقل کند، دست به طراحی پی‌ها زده‌اند.
در برخی موارد به گزینه‌هایی مانند شمع‌کوبی زیرستون‌ها و پایه‌ها می‌رسیده‌اند؛ برای مثال، طراحان زمان صفوی تصمیم گرفته‌اند در سی‌وسه‌پل، شمع‌هایی را ایجاد کنند؛ شمع به این معنا که چاه‌هایی را حفر و ارتفاع مشخصی را پایین رفته‌اند؛ سپس آن چاه‌ها را به‌وسیله ملات و قلوه‌سنگ پر و روی این چاهک‌ها یا شمع‌ها پایه‌های سی‌وسه‌پل را بنا کرده‌اند.
در برخی دیگر، از پی گسترده استفاده کرده‌اند؛ به این معنا که زیر کل ساختمان، پی به‌صورت یکپارچه گسترده شده و بارهای ساختمان روی آن وارد شده است؛ اما مسئله مهم این است که هر دو نوع پی ممکن است در سالیان مختلف، دچار تغییراتی شوند و حالت اولیه خود را از دست بدهند؛ پس مسلم است که این تغییرحالت، بروزهایی در ظاهر بنا خواهد داشت و به‌گونه‌ای خود را بر کالبد سازه نشان می‌دهد.
در آثار تاریخی، بعضا ترک‌هایی دیده می‌شود که این ترک‌ها یا منشأ در ضعف قسمتی از پی یا سازه بنا دارد یا اینکه براثر فرونشست، بخشی از زمین زیربنا موجب اعوجاج بنا شده و ترک‌هایی را ایجاد کرده است.
راجع به آسیب‌های به‌وجودآمده به‌وسیله فرونشست، البته باید متخصصان زمین‌شناسی و مهندسان سازه، نظر دهند و چنانچه در بخشی از شهر فرونشست وجود داشته باشد، این موضوع پیامدهای بسیاری به‌همراه خواهد داشت.
درباره ترک‌های سازه‌ای ابنیه تاریخی، بیشترین توجه باید به پی‌ها، ستون‌ها، جرزها، تیرها و… معطوف شود؛ چراکه ضعف و آسیب در هرکدام موجب ترک و شکست و تخریب خواهد شد؛ پس باید بین آسیب‌های فرونشست و آسیب‌های دیگری که در سازه‌های تاریخی ایجاد می‌شود، تفاوت قائل شد؛ حتی اگر در ظاهر هر دو به یک شکل بروز پیدا کرده باشند.
آنچه برخی متخصصان درباره فرونشست اصفهان گفته‌اند، زنگ خطری است برای آنکه مسئله جدی‌تر گرفته شود و پدیده فرونشست زمین را قطعا باید تهدیدی برای میراث و ابنیه تاریخی وگران‌قدر اصفهان دانست؛ پس اصفهان را باید قدر بدانیم و با چنگ‌ودندان از این میراث ارزشمند که از ادوار مختلف تاریخی به‌جای‌مانده و به ما رسیده است، محافظت و مراقبت کنیم.
