تاریخچه
امام صادق(ع) در پاسخ محدثی که سؤال کرد: مصحف فاطمه چیست؟ چنین فرمود: خداوند متعال زمانی که پیامبر را قبض روح کرد، بر فاطمه(س) از اثر رحلت پیامبر(ص) اندوهی وارد شد که جز خدای عزوجل کسی نمی‌داند چه حزنی بود؛ لذا خداوند فرشته‌ای را به سوی او فرستاد تا اندوهش را برطرف کند و با او سخن گوید.
فاطمه(س) جریان را به امیرالمؤمنین(ع) گزارش داد و او فرمود: هر وقت ورود فرشته را احساس کردی و صدایش را شنیدی، به من بگو و مرا از سخنانش آگاه کن. بنابراین امیرالمؤمنین(ع) آنچه می‌شنید، می‌نوشت تا آنکه از سخنان و گزارش‌های نوشته‌شده مصحفی به وجود آمد (اصول کافی، ج 1، ص 240).
در حدیث دیگری از امام صادق(ع) آمده است: فاطمه(س) پس از رسول خدا 75 روز حیات داشت و بر اثر رحلت پدرش اندوه فراوان بر او وارد شد. جبرئیل پیوسته بر او فرود می‌آمد و ناگواری‌ها و اندوه جدایی پدر را به خوبی‌ها جلوه می‌داد و به جانش آرامش می‌بخشید. به او از پدر و جایگاه بلندش در نزد پروردگار خبر می‌داد و نیز از حوادث آینده که بعد از فاطمه(س) نسبت به فرزندانش واقع خواهد شد، گزارش می‌داد.
علی(ع) تمام آن گزارش‌ها و اخبار را می‌نوشت که همین، مصحف فاطمه(س) را شکل داد (اصول کافی، ج 1، ص 241 و 458). با توجه به احادیث فوق روشن می‌شود که این مصحف شریف بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) و قبل از شهادت حضرت صدیقه طاهره(س) توسط جبرئیل بر ایشان وحی می‌شده و امیرالمؤمنین(ع) کاتب این مصحف بوده است.
با بررسی احادیث و روایات می‌توان محتوای این مصحف شریف را به چند دسته کلی تقسیم کرد: گزارش‌ها و اخباری که مربوط به جایگاه و منزلت پیامبر اکرم (ص) است که در روایت با این تعبیر به آن اشاره شده است: «و یخبرها عن ابیها و مکانه» (اصول کافی، ج 1، ص 241 و 458). گزارش‌هایی که مربوط به حوادثی است که در آینده برای ذریه و فرزندان ایشان روی می‌دهد، در روایت با این تعبیر به آن اشاره شده است: «یخبرها بما یکون بعدها فی ذریتها» (اصول کافی، ج 1، ص 241 و 458).
دانش آینده
در حدیث شریفی از امام صادق(ع) آمده است که: آگاه باشید! مصحف فاطمه(س) چیزی از حلال و حرام خدا را در بر ندارد؛ بلکه در آن دانش آینده تاریخ است (اصول کافی، ج 1، ص 240).
وصیت‌نامه حضرت زهرا(س)
امام صادق(ع) در برابر کسانی که حرف‌هایی می‌زدند و اعتراضاتی داشتند، می‌فرمود: اگر راست می‌گویند، مصحف فاطمه(س) را دربیاورند و نشان دهند؛ مصحفی که در آن وصیت فاطمه موجود است (اصول کافی، ج 1، ص 241).
حوادث آینده
حمادبن‌عثمان می‌گوید: از امام‌صادق(ع) شنیدم که فرمود: زنادقه در سال 128 قمری قیام می‌کنند و این سخن را که می‌گویم، به خاطر آن است که در مصحف فاطمه(س) نگاه کردم (اصول کافی، ج 1، ص 240).
نامهای حاکمان
در این خصوص می‌توان به روایات زیر اشاره کرد: امام صادق(ع) می‌فرماید: اما مصحف فاطمه(س) هر نوآوری که به وجود بیاید و نیز نامهای کسانی که تا روز قیامت می‌آیند و حکومت دارند، در آن موجود است (بحارالانوار، ج 26، ص18).فضیل سکره می‌گوید: به محضر امام صادق(ع) مشرف شدم که خطاب به من فرمود:ای فضیل! آیا می‌دانی در چه چیزی پیش از این نگاه می‌کردم؟! عرض کردم: خیر! فرمود: من در کتاب فاطمه(س) نگاه می‌کردم.
البته حاکمی نیست که حکومت کند مگر آنکه نام او و نام پدرش در کتاب فاطمه نوشته شده است و برای فرزند حسن اثری در آن ندیدم (اصول کافی، ج 1، ص 242). عبدالملک‌بن‌اعین می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم که زیدیه و معتزله اطراف محمدبن‌عبدالله را گرفته‌اند، آیا او حاکم خواهد شد؟ در پاسخ فرمود: به خدا قسم نزد من دو کتاب است ک ه در آن کتاب‌ها نام هر پیامبر و نام هر حاکمی که در زمین حکومت کند موجود است.
خیر! به خدا قسم که محمدبن‌عبدالله هیچ‌کدام از این‌ها نیست (اصول کافی، ج 1، ص 242). همچنین در روایتی به نقل از معلی بن خنیس آمده است که: امام صادق(ع) فرمود: هیچ پیامبر و جانشین پیام‌آور و حاکمی نیست مگر آنکه در کتابی که نزد من موجود است، اسم آن‌ها ذکر شده است. خیر! به خدا قسم که از محمد بن عبدالله بن حسن در آن نامی نیست (بحارالانوار، ج 26، ص 156 و ج 47، ص 32).
یکی از نشانه‌های امامت
با توجه به روایات بیان‌شده روشن می‌شود که دراختیارداشتن این مصحف نشانه‌ای بوده بر صحت ادعای امامت و حتی گاهی اوقات ائمه(ع) در مقابل گمراهان و منحرفان به این مصحف احتجاج می‌کردند و با بیان اینکه این مصحف شریف در نزدشان است، برای حقانیت امامت خود گواه می‌آوردند.
امام رضا(ع) وقتی علامت و نشانه‌های امام معصوم را شمارش کرد، فرمود: مصحف فاطمه(س) در نزد او از نشانه‌های امامت است(بحارالانوار، ج 25، ص 117).ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود: ابوجعفر(ع) از دنیا نرفت تا آنکه مصحف فاطمه را تحویل داد (بصائر‌الدرجات، ص158).
ابوبصیر می‌گوید: به امام محمد باقر(ع) عرض کردم: جانم فدایت! پس از رحلت جان‌سوز فاطمه(س) آن مصحف به چه کسی منتقل شد؟ فرمود: فاطمه(س) شخصا آن را به علی(ع) تحویل داد و پس از شهادت علی(ع) به امام حسن(ع) منتقل شد و پس از او به امام حسین(ع) و آنگاه در خاندان حسین(ع) دست به دست گشت تا اینکه به صاحب الامر (عج) تحویل داده شد (مسند فاطمة الزهرا(س)، ص 292).
