به گزارش اصفهان زیبا؛ شما فکر می‌کنید سنگ کیسه‌صفرا چگونه تشکیل می‌شود و آیا وجودش در بدن خطر‌ساز است و درمانی دارد؟ پاسخ این‌گونه پرسش‌ها را از دکتر وحید گوهریان، فوق‌تخصص جراحی دستگاه گوارش و عضو انجمن آمریکا و اروپا، جویا شدیم تا برای شما بازگو کنیم.
سنگ‌های کیسه صفرا و انواع آن
منظور از سنگ کیسه صفرا، تجمع موادی است که در داخل کیسه صفرا تشکیل می‌شود.
کیسه صفرا هم یک کیسه کوچک در زیر کبد است که دو نوع از آن وجود دارد؛ یکی، سنگ‌های کلسترولی که معمولا به رنگ زرد یا سبز هستند (شایع‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا هستند و 80درصد از سنگ‌های کیسه صفرا را شامل می‌شوند)؛ دیگری، سنگ‌های پیگمانته (رنگدانه‌ای) است. این سنگ‌ها کوچک‌تر و تیره‌تر هستند و از بیلی‌روبین ساخته‌شده‌اند (از صفرا می‌آید و مایعی است که کبد آن را می‌سازد و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود).
علل تشکیل سنگ کیسه صفرا
1.مسائل ژنتیکی؛
2.افزایش وزن؛
3.مشکلات کیسه‌صفرا؛
4.رژیم غذایی.
محتویات صفرا باعث تشکیل سنگ می‌شود؛ البته به‌طورمعمول بدن ما نیاز به صفرا دارد؛ اما اگر بیش‌ازاندازه چربی داشته باشد، به‌احتمال‌زیاد سنگ کیسه صفرا خواهد ساخت؛ همچنین اگر کیسه صفرا نتواند کاملا تخلیه شود، این قضیه اتفاق خواهد افتاد.
سنگ‌های پیگمانته بیشتر در افراد با بیماری‌های خاص اتفاق می‌افتد؛ مثل سیروزکبدی(فیبروز کبدی) یا بیمارهای خونی مثل کم‌خونی سیکل سل.
عوامل خطر تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا
چاقی: یکی از پرخطرترین عوامل است. چاقی باعث افزایش چربی خون، کند‌شدن تخلیه کیسه صفرا و درنتیجه، افزایش تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا می‌شود.
مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری: درمان جایگزینی هورمون برای علائم یائسگی یا پیشگیری از حاملگی، باعث افزایش بیش‌ازاندازه استروژن و پروژسترون در بدن می‌شود. در پی آن، افزایش چربی خون ایجاد می‌شود؛ درنتیجه تخلیه کیسه صفرا به‌کندی اتفاق می‌افتد.
مبتلابودن به دیابت: افراد دیابتی مبتلا به چربی‌خون بالا، معمولا یک نوع چربی خون به نام تری‌گلیسرید دارند که عامل خطر‌ساز برای تشکیل سنگ کیسه صفراست.
مصرف داروهای ضد‌چربی: بعضی از این داروها باعث شیفت چربی به داخل کیسه‌صفرا می‌شود که شانس تشکیل سنگ را افزایش می‌دهند.
کاهش وزن سریع: کاهش وزن سریع و آنی باعث می‌شود کبد بیش‌ازاندازه چربی بسازد؛ درنتیجه منتهی به تولید سنگ صفرا می‌شود.
گرسنگی: گرسنگی باعث می‌شود کیسه صفرا نتواند خوب تخلیه شود و کم‌کم مواد صفراوی رسوب می‌کند و احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا بیشتر می‌شود.
سایر عوامل: اگر در فامیل سابقه آن را داشته باشید و به احتمال بیشتر در خانم‌ها، افراد مسن و چاق بیشتر سنگ کیسه صفرا اتفاق می‌افتد؛ لذا توصیه می‌شود این افراد بیشتر مراقب تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا باشند و روش‌های پیشگیرانه را به‌کار ببندند.
علائم تشکیل سنگ کیسه‌صفرا
– درد فوقانی شکم یا پشت که می‌تواند به طول انجامد.
– تهوع، استفراغ و مشکلات گوارشی دیگر مانند نفخ شکم، اختلال هضم و سوزش سر‌دل.
– تشخیص پزشک: با معاینه‌کردن و سونوگرافی، این بیماری تشخیص داده می‌شود. در صورت شک به سنگ داخل مجاری صفراوی از MRCP استفاده می‌شود.
در ERCP لوله آندوسکوپی از طریق دهان تا روده باریک فرستاده می‌شود و با تزریق یک ماده اجازه می‌دهد مجرای صفرایی مشاهده شود. با این روش سنگ‌های صفرا را که در مجاری صفراوی هستند، خارج می‌کنند.
راه‌های درمان سنگ‌های کیسه صفرا
درمان اصلی سنگ‌های کیسه صفرا، خارج‌کردن کیسه صفراست که به دو روش جراحی انجام می‌شود:
– کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی؛
– کوله سیستکتومی باز.
در کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی برش کمتری روی شکم ایجاد می‌شود و مدت بستری بسیار کوتاه است. در کوله سیستکتومی باز، برش بزرگ‌تر روی شکم ایجاد می‌شود و ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان به مدت طولانی‌تر باشد.
اگر شما یک بیماری داشته باشید و پزشکتان احساس کند که نمی‌تواند عملتان کند، ممکن است برای شما chenodiol (chenix)،ursodiol (actigall) یا هردو را نسخه کند.
این داروها، سنگ‌های کلسترول را حل و اسهال خفیف ایجاد می‌کنند که یک عارضه آن‌هاست؛ اما ممکن است سال‌ها نیاز باشد که سنگ‌ها حل شود یا ممکن است پس از توقف درمان، سنگ دوباره برگردد.
راهکارهای پیشگیری
مصرف نمک، چربی، تخم‌مرغ و گوشت قرمز محدود و از مصرف الکل و سوسیس خودداری شود. مصرف سبزی‌ها و میوه‌های فراوان و مصرف چربی‌های گیاهی غیراشباع مثل روغن‌زیتون و سویا مناسب است.
گیاهان‌دارویی مانند زرد‌چوبه، شاه‌تره، ریشه کاسنی، تمرهندی، سبوس برنج و کنگرفرنگی نیز در درمان کیسه‌صفرا بسیار مفید هستند.
