به گزارش اصفهان زیبا؛ این روزها به‌خاطر افزایش بیماری دیابت و آگاه‌سازی برای پیشگیری و کنترل این بیماری، تالار اتوبوسرانی اصفهان به برپایی برنامه ویژه‌ای با حضور پرسنل واحد خود اقدام کرد.
در این برنامه دکتر مریم رجالی، متخصص پزشک خانواده از مرکز بهداشت شماره یک به بحث و بررسی دیابت پرداخت که به آن می‌پردازیم:
دیابت و انواع آن
دیابت، بیماری مزمن و پیچیده‌ای است که کنترل آن نیاز به مراقبت‌های مداوم دارد. دیابت، بیماری است که در آن قندخون از ميزان طبيعي بالاتر می‌رود.
علت دیابت هنوز ناشناخته است، اما ارث و فاکتورهای محیطی همچون چاقی و کم‌تحرکی می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد.
ديابت نوع 1: در اين نوع بيماري، بدن نمي‌تواند انسولين توليد كند و يا بسيار كم توليد ميكند، به همين دليل در اين نوع ديابت، بايد انسولين تزريق شود تا نياز بدن تأمین شود.
ديابت بارداري: دیابت بارداری به شرایطی گفته می‌شود که افزایش قندخون برای اولین بار، در طی دوران بارداری دیده شود.(دیابت بارداری، تقریباً در 6 درصد از بارداری‌ها بروز می‌کند).
ديابت نوع 2: شایع‌ترین نوع دیابت است. در اين نوع بيماري، بدن به مقدار كم انسولين توليد ميكند و يا بدن نمي‌تواند به‌طور كامل از انسولين توليد‌شده استفاده كند.(مقاومت به انسولين).
در اغلب اين بيماران نياز به مصرف قرص‌هاي پايين‌آورنده قندخون و در تعدادي از آنها نيز نياز به مصرف انسولين وجود دارد.
با توجه به اینکه انسولین برای استفاده قند توسط سلول‌ها و تأمین انرژی آنها ضروری است، هنگامی که انسولین به اندازه کافی در اختیار سلول‌های شما نیست، سلول‌های بدن شما نمی‌توانند انرژی لازم را دریافت کنند.(قند کمتری وارد سلول‌ها می‌شود)
میزان زیادی قند در خون شما تجمع کرده و باعث بروز عوارض در چشم‌ها، کلیه‌ها، قلب و سیستم عصبی شود.
این نوع دیابت، 90 تا 95 درصد کل دیابت‌ها را تشکیل می‌دهد و در هر سنی بروز می‌کند، ولی معمولاً بعد از 30 سالگی بروز می‌کند.
علل آن معمولاً چاقی، وراثت و یا عوامل محیطی است. کاهش مقدار انسولین آندوژن و یا افزایش مقاومت به انسولین وجود دارد.
اما، بهترین راه درمان کاهش وزن، ورزش، رژیم‌درمانی و مصرف داروهای خوراکی است.
گفتنی است؛ بسیاری از بیماران در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت جهت پیشگیری از هیپرگلیسمی نیاز به انسولین دارند.
عوامل خطر بروز دیابت نوع 2: این عوامل عبارت‌اند از: تغذیه نامناسب، زندگی کم‌تحرک، اضافه‌وزن و چاقی، مصرف دخانیات، سن بالای 35 سال، سابقه دیابت در خانواده درجه یک، فشارخون بالا، اختلال چربی‌های خون، دیابت بارداری و یا زنانی که فرزندانی با وزن بالای kg 4 به دنیا آورده‌اند.
در این بین، یکی از مهم‌ترین عامل بروز دیابت، اضافه‌وزن و چاقی است و مهم‌ترین راهکار جهت کنترل آن داشتن رژیم‌غذایی سالم، فعالیت‌بدنی مناسب و دوری از اضافه‌وزن و چاقی است.
اضافه‌وزن و چاقی باعث بروز بیماری‌های زیادی از جمله فشارخون بالا، دیابت، اختلالات چربی‌خون، بیماری‌های عروق قلب و مغز، بیماری‌های گوارشی و استخوانی، سرطان و… می‌شود.
علائم دیابت
بيماران مبتلا به ديابت نوع 2، اغلب بدون علامت هستند و يا علائم غيراختصاصي دارند. علائم معمول در اين بيماران عبارت‌اند از: تکرر ادرار، تشنگي و خشکی دهان، گرسنگي، كاهش وزن، احساس خستگي و بي‌حوصلگي، احساس سوزش در انگشتان دست و پا، ادرار شبانه، اختلال در بينايي، عفونت‌های مكرر، تأخير در بهبود زخم‌ها و بریدگی‌ها.
البته بعضي از اين علائم مربوط به عوارض بيماري است و سال‌ها پس از ابتلا به ديابت ظاهر می‌شود.
علل بروز دیابت
مصرف زیاد انسولین یا قرص‌های پايين‌آورنده قندخون
کم خوردن یا حذف یک وعده غذاي اصلي و يا ميان‌وعده
فعالیت بدني زیاد
مصرف ناکافی داروهای پایین آورنده قندخون
عدم رعایت رژیم غذایی مناسب
عدم تحرک کافی
هیپرگلیسمی(افزایش قندخون)
افزايش قندخون بيش از 130 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر در شرایط ناشتا و بيش از 180 ميلي‌گرم، 2 ساعت بعد از غذاخوردن.
عوارض دیابت
عوارض دیررس دیابت شامل: عوارض قلبي‌عروقي، عوارض عصبي،
عوارض کلیوی، مشكلات چشمي و مشكلات اندام تحتاني است.
عوارض زودرس نیز شامل: هيپوگليسمي(كاهش قندخون) است كاهش قندخون به 70 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر و كمتر گفته می‌شود.
عوارض قلبي‌عروقي: این عوارض شامل: افزايش فشارخون و افزايش احتمال سكته‌هاي قلبي و مغزي است که با كنترل مطلوب قندخون می‌توان از بروز آنها پيشگيري كرد.
عوارض کلیوی: عدم کنترل مطلوب دیابت، احتمال آسیب به كليه‌ها را افزایش می‌دهد، به‌طوری كه کلیه قادر به تصفيه كامل خون نبوده و مواد زائد در بدن تجمع پيدا مي‌كنند و در صورت عدم درمان مناسب، كليه‌ها به سمت نارسايي پيش مي‌روند، حتي ممكن است نياز به دياليز و پيوند کلیه ایجاد شود.
ميزان قندخون، فشارخون و ژنتيك در بروز اين عارضه مؤثر هستند. هرچه كنترل قند و فشارخون بهتر باشد، احتمال بروز اين عارضه کم‌تر مي‌شود.
نشانه‌ها و علائم اين عارضه خيلي دير خود را نشان مي‌دهند و گاه خيلي هم اختصاصي نيستند؛ مانند ورم کردن پاها و زیر چشم‌ها، اختلال شدید خواب، کم‌اشتهايي، احساس ناراحتي در معده و ضعف و اختلال تمركز.
عوارض چشمی: ديابت به عروق صدمه مي‌زند و عروق چشمي هم از اين قاعده مستثنی نيستند.
این عوارض شامل: آب‌‌سياه(گلوکوم)، آب‌‌مرواريد(كدورت عدسي)، اختلالات عروقی شبکیه(رتینوپاتی)، خونریزی در شبکیه چشم و حتی کم‌بینایی و نابینایی است.
مشکلات اندام تحتانی: این مشکلات عبارت‌اند از: مورمورشدن، درد، بي‌حسي يا ضعف در دست و پاها، مشكلات عروقی در پا، كاهش حس درد در پا، احساس ناراحتی در پاها، تغییر شکل ظاهری پاها، خشك شدن و ترك‌خوردگي پوست پا، بروز زخم‌ها، گانگرن و قطع اندام.
پیشگیری از عوارض کلیوی، چشمي و اندام تحتاني
کلیه‌های خود را فراموش نکنید: شما برای اطمینان از وضعیت کلیه‌های خود باید سالیانه یک تست میکروآلبومین ادرار انجام دهید.
چشم‌هایتان را معاینه کنید: سالیانه معاینه چشم‌پزشکی را انجام دهید.
مراقب پاهای خود باشید: پاهایتان را هر روز مشاهده کنید. سالیانه برای بررسی وضعیت دهان و دندان خود به دندانپزشک مراجعه کنید.
اصول کنترل بیماری دیابت
تغذيه سالم و مناسب
فعاليت‌بدني كافي
داشتن وزن مناسب
ترک سیگار
خواب خوب
کنترل چربی‌خون و فشارخون
نگهداري قندخون در حد مطلوب
اندازه‌گيري قندخون با دستگاه گلوکومتر
اندازه‌گيري فشارخون با دستگاه فشارسنج دیجیتالی
مصرف صحیح داروهاي تجويز شده
مدیریت بیماری دیابت/ اصلاح روش زندگی
درمان‌های دارویی: درمان با کمک تیم دیابت که متشکل از پزشک، پرستار، بهورز/ مراقب سلامت، کارشناس تغذیه و خود بیمار است.
خودمراقبتی نیز یکی از محورهای مهم کنترل و پیشگیری از عوارض بیماری دیابت است.(90 درصد مراقبت دیابت از طریق خودمراقبتی است).
رژيم غذايي: نقش رژیم غذایی را نباید در کنترل دیابت دست کم گرفت. بدین منظور:
کاهش وزن، از راه‌هایی است که می‌تواند در بهبود کنترل دیابت نقش داشته باشد. البته کاهش‌وزن ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب، از طریق فعالیت بدنی نیز امکان‌پذیر است. همچنین کاهش وزن کمک می‌کند تا انسولین راحت‌تر قند را وارد سلول‌ها کند.
رعایت رژیم‌غذایی صحیح باعث سلامت قلب و عروق و جلوگیری از چاقی می‌شود.
مصرف فیبرها به‌خصوص قبل از وعده‌های اصلی غذا می‌تواند باعث: 1)کاهش اشتها شود. 2) کاهش جذب چربی شود. 3)کاهش جذب قند غذا و جلوگیری از افزایش ناگهانی قند بعد از غذا خوردن شود.
بهترین راه برای بررسی رژیم‌غذایی و داشتن برنامه غذایی که بتواند مواد مورد نیاز بدن شما را تأمین کند، مشاوره با متخصص رژیم غذایی است، ولی به عنوان یک توصیه کلی در رژیم غذایی خود از سبزیجات تازه، میوه‌ها و حبوبات بیشتر استفاده کنید.
فعاليت بدني در بیماران دیابتی: برای انجام فعالیت بدنی توجه به نکاتی ضروری است، ازجمله:
در صورتی که فعالیت‌بدنی نداشته‌اید، جهت شروع ورزش با پزشک قلب مشورت کنید.
حتماً از كفش و لباس مناسب استفاده شود. حتماً مقادير كافي آب و مايعات بدون قند نوشيده شود. قندخون پيش و پس از ورزش اندازه‌گيري شود.
5 تا 10 دقيقه در ابتدا و انتهاي هر جلسه ورزش برای گرم كردن و سرد كردن بدن اختصاص داده شود.
اگر قند خون پيش از ورزش کم‌تر از 100 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر بود، حتماً يك واحد كربوهيدرات ميل شود.
اگر قندخون بيش از 250 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر بود، نبايد ورزش كرد. مواد قندي با خود داشته باشد كه در صورت افت قندخون مصرف شود.
هيچ‌گاه در حال گرسنگي به ورزش پرداخته نشود. پس از ورزش، پاها و بين انگشتان از نظر قرمزي و تاول بررسي شوند.
حداقل 5 بار در هفته بايد ورزش كرد.
شدت ورزش بايد طوري باشد كه به‌راحتي بتوان صحبت كرد.(شدت متوسط)
در افراد مبتدي بايد با 10-5 دقيقه در هر جلسه شروع و به‌تدريج زمان را افزايش داد.
ورزشي بايد انتخاب شود كه براي انجام‌دهنده لذت‌بخش باشد.
مصرف داروهای تجویز شده: انواع مختلفي از داروها براي بيماران ديابتي تجويز می‌شود که شامل: انسولين، قرص‌های پايين‌آورنده قندخون، آسپرين، داروهاي تنظيم‌كننده فشارخون بالا و چربی‌های خون و.. است.
بيماران بايد نام داروهاي مصرف، مقدار مصرف، علت مصرف، زمان مصرف، عوارض جانبي احتمالي، اقدام لازم در صورت فراموشي دارو و هر گونه توصيه مربوط به دارو را آموزش دیده باشند.
بعضي از داروها با داروهاي ديگر تداخل دارند. به بيمار توصيه كنيد كه اگر به پزشك ديگري مراجعه می‌کند، حتماً ليست داروهاي مصرفي خود را به او نشان دهد تا از تجويز داروهايي كه با هم تداخل دارند، اجتناب شود.
