به گزارش اصفهان زیبا؛ هنر نمایش در اصفهان پیشینه‌ای اصیل و شاخه‌هایی متعدد دارد. تنوع کم‌نظیر سبک‌های نمایشی، اساتید نامدار، فرهنگ و سبک زندگی مردم در دوره‌های گوناگون هنر نمایش را به یکی از مهم‌ترین رشته‌های هنری موجود در تاریخ اصفهان تبدیل کرده است. می‌توان هنر‌های نمایشی اصفهان را یکی از قدیمی‌ترین مکتب‌های این هنر در ایران دانست.
ناصر کوشان، نویسنده، کارگردان و پژوهشگر حوزه تئاتر است که اصالتی اصفهانی دارد. او کتابی را با عنوان «تاریخ تئاتر اصفهان» نوشته و در آن به انواع سبک‌های نمایشی موجود در تاریخچه هنر اصفهان پرداخته است.
بیشتر اطلاعات موجود در این کتاب حاصل گفت‌وگو با اساتید بزرگ تئاتر و استناد به کتب تاریخی دوران صفویه است. در ادامه به معرفی برخی از شیوه‌های نمایش که از گذشته‌های دور در تاریخ هنر اصفهان وجود داشته و در کتاب «تاریخ تئاتر اصفهان» ثبت شده‌اند، خواهیم پرداخت.
تعزیه
قدمت این سبک از نمایش به دوران صفویه باز می‌گردد. در آن زمان نمایش‌های مذهبی شیعیان در میدان شاه عباس قدیم برگزار شده و از آن با عنوان تئاتر مذهبی ملی یاد کرده‌اند.
«تعزیه» در اصفهان تاریخچه‌ای ثبت شده داشته و تحقیقات نشان می‌دهد استقبال عمومی بسیار زیادی از این سبک نمایش وجود داشته است. «کنت دو گوبینو» تاریخ‌نگار فرانسوی تعداد تماشاگران آن را در حدود بیست تا سی هزار نفر تخمین می‌زند!
نقالی
در گذشته رسم بر این بود که نقالان در میادین شهر با لباس‌های سفید و ریش‌های بلند، همراه با چوب دستی‌های قهوه‌ای رنگ، مردم را جمع می‌کردند و برایشان از حماسه‌ها می‌گفتند.
زمانی که شاه‌عباس پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل می‌کند، دستور می‌دهد در کنار ساخت چهارباغ مکان‌های دیگر ازجمله مکانی به نام قهوه‌خانه تأسیس شود. رفته رفته با حضور مردم در قهوه خانه‌ها، نقالی به شیوه اصفهانی نیز شکل می‌گیرد.
پرده خوانی
در این نمایش کسی با عنوان «پرده‌خوان» از روی تصویرهای روی پرده، به روضه خوانی و ذکر مصیبت معصومین می‌پردازد. قدمت این هنر به زمان صفویه باز می‌گردد که شیوه‌ای از عزاداری اصفهانی‌ها محسوب می‌شد.
پرده‌خوانان در اصفهان از گذشته تا‌کنون محل اجرای ثابتی ندارند و معمولا فرد پرده‌خوان در قهوه‌خانه‌ها، محله‌ها، بازار و میادین شهر به اجرای نمایش خود می‌پردازد.
تقلید
این سبک از نمایش بر پایه بداهه‌گویی و کمدی کوچه بازاری در میان مردم اصفهان محبوب بوده و یکی از شیوه‌های نخستین نمایش کمدی در اصفهان محسوب می‌شود. درگذشته به بازیگران نمایش‌های تقلید، «تقلیدچی» می‌گفتند.
آن‌ها با تقلید لهجه و رفتار اقشار گوناگون، مردم را می‌خنداندند و در عین حال، به نقد برخی رفتار و سلوک اجتماعی می‌پرداختند. جالب است بدانید این سبک از نمایش کمدی هنوز هم انتخاب نخست بسیاری از هنرمندان اصفهانی برای محتوا گذاری در فضای مجازی است.
بقال‌بازی
این نمایش در‌کل روایت بقالی است که می‌خواهد سر مردم کلاه بگذارد و برعکس! قدمت بقال بازی در اصفهان به عهد صفویه بر می‌گردد. اساس محتوای این نمایش کمدی است؛ اما همواره با ظرافت خاصی به نقد‌های اجتماعی نیز می‌پردازد.
شیوه‌هایی ابتدایی‌تر از «بقال بازی» در اصفهان، به دوره قاجار مربوط می‌شود که هنرمندان با بداهه‌گویی و رفتار‌های طنز، به شاد کردن مردم در عروسی‌ها می‌پرداختند.
سایه‌بازی
در عهد صفویه، نمایان کردن اشکالی با دست و عروسک به کمک پرده و شمع به همراه خواندن و تقلید صدا از جمله محبوب‌ترین هنر‌های میان اصفهانی‌ها محسوب می‌شد.
درست است که این هنر کمتر از سیاه‌بازی و خیمه‌شب‌بازی در میادین و محله‌های شهر به اجرا در می‌آمد؛ اما معدود کسانی که در این رشته تبحر داشتند همواره مورد استقبال مردم قرار می‌گرفتند. البته سایه بازی در اصفهان، با شکل نوین‌تر و ظرافت بیشتر، توسط حسن طاهر‌زاده به نمایش در‌‌آمد که او را پدر سایه‌بازی ایران می‌نامند.
تخت‌حوضی
در این شیوه از نمایش، بازیگران تخته‌های چوبی را روی حوض میان خانه‌ها می‌گذاشتند و روی آن فرش می‌انداختند تا بتوانند برای اجرای نمایش خود بالای آن بروند.
این سبک از نمایش پایه‌گذار شخصیت‌هایی همچون حاجی، سیاه، کلفت، شلی، فکلی و… در نمایش‌های کمدی اصفهان شد. این نمایش به هیچ وجه متن نداشته و بر پایه بداهه‌گویی است. اصفهانی‌ها این نمایش را با عنوان «رو حوضی» نیز می‌شناسند.
تئاتر صحنه
اولین بار جمعی از ارامنه اصفهان در مدرسه جلفا صحنه‌ای را بنا کرده و به اجرای تئاتر به شیوه نوین می‌پردازند که بر‌گرفته از تئاتر غربی بوده و به این ترتیب، نمایشنامه‌های مشهور جهان برای نخستین بار در اصفهان به اجرا در می‌آیند.
این شکل از تئاتر بعد‌ها با عنوان تئاتر صحنه‌ای توسط بزرگانی چون محمد میرزا رفیعی، ناصر فرهمند، علی محمد رجایی، مهدی ممیزان، رضا ارحام صدر و … به شکل اصلی تئاتر در اصفهان تبدیل شد.
