به گزارش اصفهان زیبا؛ دانش‌آموزان دوره متوسطه اول، رغبتی به درس خواندن ندارند؛ این موضوعی است که به‌تازگی مرکز آمار ایران در گزارشی که در رابطه با وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران منتشر کرده به آن پرداخته و این‌گونه روایت کرده است که در میان سه دوره تحصیلی، در سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۴۰۲ بیشترین نرخ ترک‌تحصیل درمجموع در دوره متوسطه اول رخ داده است.
در این میان، پسرها بیشتر از دخترها تمایلی به ادامه تحصیل ندارند؛ به‌طوری‌که بیشترین رقم ثبت‌شده متعلق به نرخ ترک تحصیل پسران در دوره متوسطه اول به میزان ۶.۵۴ درصد است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ ترک تحصیل در دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۵، عدد ۰.۹۹ بوده که بعد از پنج سال در سال تحصیلی ۱۴۰۲_۱۴۰۱ به عدد ۱.۲ درصد رسیده و روند افزایشی را نشان می‌دهد.
این نرخ در متوسطه اول نیز ۴.۱۱ درصد بوده که به‌مرور به ۵.۴۷ درصد رسیده و سیری صعودی را ثبت کرده است. در دوره ابتدایی و متوسطه اول، بیشترین نرخ ترک تحصیل در دوره موردبررسی یعنی سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۴۰۲ بود. در متوسطه دوم، اما نرخ ترک تحصیل از ۴.۵۳ درصد به ۴.۰۴ درصد رسیده که بیشترین نرخ ترک‌تحصیل در دوره موردبررسی متعلق به سال تحصیلی ۱۳۹۶_۱۳۹۵ با نرخ ۴.۵۳ درصد بوده است.
مقایسه نرخ ترک‌تحصیل دوره ابتدایی میان دختران و پسران نشان می‌دهد که نرخ بیشتر متعلق به دختران است. به‌طور مثال در سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۳۹۹ که در دوران اوج‌گیری کرونا بود، نرخ ترک‌تحصیل دختران رقم ۱.۲۰ درصد ثبت‌شده درحالی‌که این نرخ در پسران رقم ۱.۱۶ درصد بوده است. این نرخ اما در سال تحصیلی پیشین (سال تحصیلی ۱۳۹۹_۱۳۹۸) برای دختران و پسران به ترتیب ۱.۱۳ درصد و ۰.۹۷ درصد ثبت شده است که میزان کمتری را نشان می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۴۰۰ نرخ ترک‌تحصیل به کمترین میزان خود در این دوره رسیده و عدد ۲.۳۲ درصد را ثبت کرده است.
پسران بیشتر از دختران به ترک‌تحصیل روی می‌آورند
این آمار اما به این معنا نیست که ترک‌تحصیل صرفا به دوره اول متوسطه منحصر شود؛ بلکه در دوره دوم متوسطه نیز بسیاری از دانش‌آموزان عطای درس خواندن را به لقایش می‌بخشند و ترجیح می‌دهند بنا به دلایل مختلف از نشستن پشت نیمکت‌های کلاس خودداری کنند: «طبق بررسی‌ها به‌طورکلی در میان سه دوره تحصیلی، در سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۴۰۲ بیشترین نرخ ترک تحصیل مجموعا در دوره متوسطه اول رخ داده است. در این میان همچنین بیشترین رقم ثبت‌شده متعلق به نرخ ترک‌تحصیل پسران در دوره متوسطه اول به میزان ۶.۵۴ درصد است. نکته دیگر در بررسی‌های انجام‌شده متعلق به دوره متوسطه دوم است. در سال تحصیلی ۱۳۹۹_۱۳۹۸ نرخ ترک‌تحصیل مجموعا رقم ۳.۶۷ درصد بوده که در سال بعدی به رقم ۲.۵ درصد تنزل یافته است. این موضوع در سال تحصیلی بعدی نیز ادامه داشته و نرخ ترک‌تحصیل به رقم ۲.۳۲ درصد کاهش یافت. از سوی دیگر، اما در سال تحصیلی ۱۴۰۲_۱۴۰۱ نرخ ترک‌تحصیل به میزان ۴.۰۴ افزایش یافت که تقریبا رشد دوبرابری را نسبت به سال تحصیلی ۱۴۰۱_۱۴۰۰ تجربه کرده است.»
ورود دانش آموزان به بازار کار؟
اما چرا دانش‌آموزان به‌ویژه دانش‌آموزانی که در مقطع متوسطه هستند، به درس‌خواندن بی‌رغبت شده‌اند و ترجیح می‌دهند مدرسه را رها کرده و مسیر زندگی خودشان را طور دیگری رقم بزنند؟ در پاسخ به این سؤال، دلایل مختلفی را می‌توان برشمرد؛ علت‌هایی که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی یکی از مهم‌ترین آن‌ها را شیوع ویروس کووید 19 می‌دانند؛ اتفاقی که دانش‌آموزان را از حاضر شدن بر سر کلاس‌های درس منع کرد و باعث شد تا بیش از دو سال دور از فضای آموزشی و در خانه و به‌صورت مجازی تحصیلات خود را ادامه بدهند؛ درحالی‌که بسیاری از خانواده‌ها توان تهیه ابزار و وسایل موردنیاز برای دریافت آموزش آنلاین را نداشتند و به همین دلیل نیز دانش‌آموزانشان نتوانستند شانه‌به‌شانه باقی همکلاسی‌های خود تحصیلاتشان را ادامه دهند.
از سوی دیگر و آن‌طور که «عصر ایران» گزارش داده است علت دیگری که برخی تحلیلگران برای افزایش نرخ ترک‌تحصیل بیان می‌کنند، ورود دانش‌آموزان به بازار کار است. با مجازی‌شدن مدارس در دوران کرونا برخی دانش‌آموزان به بازار کار وارد شدند که با آغاز مدارس مجدد به آموزش برنگشته‌اند و همچنان در بازار کار باقی مانده‌اند.
در کنار مجازی شدن آموزش و ناتوانی دهک‌های پایین جامعه در تهیه تجهیزات آموزشی باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که وارد شدن دانش‌آموز به بازار کار می‌تواند کمک‌خرجی برای خانوار باشد و همین دلیلی برای عدم بازگشت او به آموزش است.
اسفند سال ۱۴۰۱، داده‌های بانک مرکزی نشان داد نرخ تورم میانگین در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها میزان ۷۰.۸ درصد است. در کنار این باید به تورم آموزش هم نگاهی داشته باشیم که میزان ۳۲.۴ درصد ثبت‌شده و از میزان شاخص کل که رقم ۴۵ درصد ثبت شده هم کمتر است.
برخی تحلیلگران اذعان دارند رشد قیمت خوراکی، هزینه‌های خانوارهای کم‌درآمد را بالا برده که ممکن است دلیلی برای حذف آموزش از سبد مصرفی برخی خانوارهای دهک پایین جامعه باشد. همچنین آمارها نشان می‌دهد که در بهار ۱۴۰۲ قیمت خدمات مربوط به «آموزش» نسبت به بهار ۱۴۰۱ بیش از ۵۲ درصد افزایش‌یافته است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل این افزایش، بالارفتن تعرفه مدارس غیرانتفاعی در بهار امسال باشد.
خبرهای منتشرشده حاکی از آن است که شهریه برخی از این مدارس از ۱۸ تا ۳۰ میلیون تومان افزایش یافته است. آمارها نشان می‌دهند که از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۴۰۱ که دوره موردبررسی ما در این گزارش است، تورم میانگین بخش مسکن روندی صعودی را طی کرده است و در سال ۱۴۰۱ که بیشترین نرخ ترک‌تحصیل در دوره ابتدایی و متوسطه اول ثبت شده است، بیشترین تورم میانگین بخش آموزش نیز رخ داده است. افزایش هزینه‌های زندگی و تورم باعث شده خانوارهای دهک‌های پایین جامعه آموزش را از اولویت خود خارج کرده و سعی در تأمین نیازهای ضروری‌تر مانند تأمین خوراک کنند.
چرا ترک تحصیل؟
ترک‌تحصیل دانش‌آموزان دوره متوسطه اول حاکی از این است که برخلاف نسل‌های پیشین، بسیاری از این دانش‌آموزان آینده روشن خود را صرفا منحصر به تحصیلات آکادمیک نکرده‌اند و برنامه‌های دیگری برای زندگی خود تدارک دیده‌اند.
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی دراین‌باره به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید که ترک‌تحصیل دانش‌آموزان عوامل مختلفی دارد: «در دوران کودکی دانش آموزان بیشتر تحت‌تأثیر خانواده‌های خود قرار دارند و خودشان چندان دغدغه‌ای در رابطه با آینده ندارند. اما در دوران متوسطه اول که همراه با دوران بلوغ دانش‌آموزان است، آن‌ها بیشتر از سنین دیگر تحت‌تأثیر فضای مجازی و آموزش‌های غیررسمی قرار می‌گیرند و این فکر به ذهنشان خطور می‌کند که احتمالا با درس خواندن نمی‌توانند به جایگاه مطلوب و موردعلاقه خود در جامعه دست پیدا کنند و آینده‌شان را سروسامان بدهند. از سوی دیگر شرایط اقتصادی خانواده‌ها و همچنین باور به این مسئله که پسران نان‌آور خانواده‌ها هستند نیز مزید علت می‌شود تا برخی از دانش آموزان ترک‌تحصیل را ترجیح بدهند.»
به گفته او، دانش‌آموزان در دوران کودکی دسترسی بیشتری (حدود 98) به فضای آموزشی دارند؛ درحالی‌که در سنین بالاتر این دسترسی کاهش پیدا می‌کند و برخی‌ها نمی‌توانند امکان حضور در مدرسه را داشته باشند؛ برای مثال، کودکانی که در روستا زندگی می‌کنند، دارای مدرسه هستند؛ اما پس‌ازاینکه وارد مقطع متوسطه اول شدند ممکن است به دلیل نبود مدرسه در فضایی که در آن زندگی می‌کنند امکان ادامه تحصیل را نداشته باشند.
