به گزارش اصفهان زیبا؛ نیمه‌شعبان سالروز تولد حضرت مهدی (عج)، امام دوازدهم شیعیان است و در تقویم رسمی ایران تعطیل رسمی و روز جهانی مستضعفان نام گرفته است. شیعیان به مناسبت سالروز میلاد امام مهدی (ع) اقدام به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، مولودی‌خوانی، قربانی کردن و غذا دادن به فقرا می‌کنند.
برگزاری این جشن‌ها در ایران پررنگ‌تر است. مسجد جمکران از میزبانان اصلی برگزاری جشن‌های مهدویت در ایران است. این روز در ایران تعطیل و روز جهانی مستضعفان نامیده شده است. در عراق نیز شیعیان ضمن برگزاری جشن نیمه‌شعبان، به زیارت امام حسین(ع) می‌روند. پیاده‌روی به سمت کربلا در ایام نیمه‌شعبان مرسوم است. جشن‌های نیمه‌شعبان توسط شیعیان بحرین، یمن، مصر، لبنان، سوریه و هند نیز برگزار می‌شود.
در این روز مردم، مساجد، حسینیه‌ها و سازمان‌های دولتی برای مستضعفان جامعه کمک و هدایای خیر جمع‌آوری می‌کنند. با توجه به اینکه انفاق در راه خداوند در تمام ایام سال دارای پاداش و صواب است، مردم ایران هرسال به مناسبت‌های مختلف به نیازمندان کمک می‌کنند و کمک به مردم را وابسته به روز و مناسبت خاصی نمی‌دانند.
کمک به نیازمندان یک فعالیت مهم و ضروری در یک جامعه اسلامی است. به همین سبب آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب نیز کمک به مستضعفان جامعه را در طول سال سفارش کرده و در فرازهایی از سخنان خود درباره روز مستضعفان و حمایت از محرومان چنین فرموده‌اند: «در نظام اسلامی، رفع فقر و محرومیت، در شمار هدف‌های طراز اول است و پایبندی به اصول انقلاب، بدون مجاهدت در راه نجات مستضعفان و محرومان، سخنی بی‌معنی و ادعایی پوچ است.» همچنین در سخنرانی دیدار مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی در تیر ماه سال 1369 بیان کردند: «مهم‌ترین مسئله دستگاه ما و نظام جمهوری اسلامی کوشش برای رفع فقر و محرومیت در جامعه و حمایت و کمک به طبقات مستضعف و محروم است.»
مساجد و حسینیه‌ها پیشگام در کمک به نیازمندان
در کشور ما مکان‌های مختلفی برای کمک به نیازمندان جامعه وجود دارد که یکی از مهم‌ترین مکان‌ها مسجد و حسینیه است که یکی از تدابیر الهی برای آن جامعه‌ای است که قرار است بهترین جامعه برای مردم باشد. این جامعه وظایف اجتماعی خاصی نسبت به دیگران نیز دارد و در آن مسجد، نظامی اجتماعی است که در راستای تحقق آرمان‌های متعالی یک جامعه اسلامی مستقیما از جانب شارع مقدس تعبیه شده و در سیره و سنت پیشوایان دینی (ع) ظاهر شده است.
تاریخ اسلام و ایران بیانگر این واقعیت انکارناپذیر است که مسجد برخلاف دیگر معابد و مراکز عبادی، فقط جایگاه عبادت و نیایش دینی نبوده، بلکه دارای کارکردهای مهم، متعدد و متنوع در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی بوده است. هرچند مهم‌ترین بخش و نبض حیات جوامع بشری را مقوله فرهنگ بر عهده دارد؛ ولی برطرف شدن مسائل معیشتی مردم نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ لذا یکی از مهم‌ترین کارکردهای مسجد فقرزدایی و رفع محرومیت برای قشر مستضعف جامعه اسلامی است که به دلایل گوناگون برای امرارمعاش با دشواری زندگی می‌کنند.
از سوی دیگر اقشار پردرآمد جامعه در پیوندی ناگسستنی با امام جماعت و هیئت‌امنا و در قالب مشارکت مردمی، با بنا نهادن موقوفه‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه و واگذاری وام‌های بلاعوض برای اقشار محروم جامعه، همانند خانواده‌های بی‌سرپرست و افراد سالمند و ناتوان، مساعدت مالی جهت مخارج قبل از ازدواج، کمک‌هزینه تحصیل برای جوانان و اشتغال افراد بیکار، می‌توانند در سامان دادن وضعیت معیشتی مؤمنان، ایفای نقش کنند.
نکته قابل توجه اینجاست که فعالیت‌های متنوع در زمینه‌های مختلف در مسجد از گذشته تا به امروز وجود داشته و مسجد تنها جنبه عبادی در جامعه صدر اسلام نداشته است؛ نخستین مسجد را حضرت محمد(ص) در مدینه و در کنار خانه خود ساخت. سپس خلفا و حاکمان و پادشاهان بر وسعت آن افزودند و در تزیین آن کوشیدند.
مسجد تا پایان سده اول هجری، غالبا به‌منزله مکانی برای وعظ و ارشاد و ادای فرایض دینی و رسیدگی به نیازمندی‌های مردم و حل‌وفصل امور قضایی مسلمین بود. مسجد نخستین مکانی بود که محرومان و مستمندان مسلمان به آن پناه می‌بردند. رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله برای یاران نیازمند که پناهگاه و خویشان و دارایی نداشتند، جایی را در مسجد خود در نظر گرفته که در آن اقامت می‌گزیدند و به اصحاب صفه شهرت یافتند. البته بعدها حکام اموی، یعنی عمر بن عبدالعزیز نخستین کسی بود که جایگاهی را در مساجد برای اطعام مساکین و بیچارگان و واماندگان در نظر گرفت.
اما مساجد در عصر حاضر؛ بعد از انقلاب اسلامی مساجد همواره نقش محوری در محله‌ها برای تأمین نیازهای مستمندان داشتند. امروز مساجد، حسینیه‌ها و افرادی پابه عرصه گذاشتند که تنها کمک به نیازمندان را وابسته به روز و مراسم خاصی نمی‌دانند. آن‌ها هر روز به فکر این قشر از جامعه هستند و فعالیت‌های متفاوتی برای آن‌ها انجام می‌دهند. برای شناخت بیشتر این مساجد و حسینیه‌ها به گفت‌وگو با آن‌ها پرداختیم.
مسجد، پایانی بر کارتن‌خوابی
مسجد قبا در خیابان ملک‌شهر یکی از مساجدی است که در زمینه کمک به مستضعفین شهره است. با فعالیت‌های مختلفی همچون برگزاری کلاس‌های گوناگون، برنامه‌های متنوع، کمک به نیازمندان و اشتغال را با حضور امام جماعت مسجد و مردم انجام می‌دهد.
حجت‌الاسلام روح‌الله فیاض، امام جماعت مسجد قبا مسجد را پایگاهی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه اسلامی می‌داند که علاوه بر اینکه محل عبادت است، باید به مباحث عمده جامعه اسلامی بپردازد. ازاین‌جهت علاوه بر برنامه‌های دیگری که سایر مساجد دارند، در مسجد چند کار به‌صورت ویژه تعریف کردند. در حوزه اجتماعی مؤسسه قرض‌الحسنه ایجاد شده است تا مردم وابسته به نیازهای خود بتوانند از آن استفاده کنند. همچنین مسجد دارای یک خیریه است که در خیریه تمرکز خود را بر اشتغال بانوان سرپرست خانوار تحت عنوان «بازارچه مشاغل خانگی» گذاشتند و بانوان محصولات خانگی خود را در این غرفه‌ها به فروش می‌رسانند و تلاش می‌کنند تا با این کار مخارج زندگی خود را تأمین کنند. فعال کانون مسجد نحوه فعالیت بانوان سرپرست خانوار در بازارچه را چهار روز در ماه قرار داده است و در این روزها مسجد را در اختیار بانوان سرپرست خانواده قرار می‌دهد و حدود 100 خانواده، محصولاتی که تولید کردند را در بازارچه به فروش می‌رسانند و این کار با هدف، حمایت از مشاغل خانگی و بانوان سرپرست خانواده صورت گرفته است. همچنین سه سال است ویژه‌برنامه‌ای در فصل زمستان برای حمایت از اسکان کارتون‌خواب‌ها دارند.
برنامه آن‌ها به این صورت است: او با جمعی از فعالان جهادی و ماشین شخصی، این افراد را جمع‌آوری می‌کند البته برخی از آن‌ها خود به این مسجد مراجعه می‌کنند. پس از پذیرش، لباس نو به آن‌ها اهدا می‌شود و لوازم نظافت و استحمام در اختیارشان قرار می‌گیرد و به کمک پیرایشگران جهادی سروصورتشان اصلاح می‌شود. آن‌ها به‌صورت جدی مشاوره می‌شوند و علت وضعیت و شرایط آن‌ها توسط مشاوران تخصصی که چندین ساعت با آن‌ها وقت می‌گذرانند، واکاوی می‌شود تا اگر مشکلات آن‌ها مربوط به اعتیاد است، برای کمپ‌های ترک زمینه آن را فراهم کنند و متقاعد‌سازی صورت گیرد.
حجت‌الاسلام فیاض و مردم تلاش می‌کنند تا خروجی حضور این افراد در این مکان به سمت اصلاح سبک زندگی و نجات از کارتن‌خوابی باشد؛ به همین علت این افراد در صورت مشکلات خانوادگی به مشاوران خانواده ارجاع داده می‌شوند و در صورت نداشتن شغل برای آن‌ها زمینه اشتغال فراهم می‌شود تا با این رویه از چرخه کارتن‌خوابی خارج شوند و به زندگی عزتمندانه بازگردند.
کمک به نیازمندان مکان و شخص نمی‌شناسد
مسجد بعدی که کمک کردن به نیازمندان بخشی از فعالیت‌های ثابت آن‌هاست، مسجد ملک در خیابان ملک است. این مسجد دارای کانون فرهنگی فعالی است که مؤسس آن شهید اصغر عبداللهی جانباز قطع نخاع بود. تأسیس غیررسمی این کانون از حدود ۳۵ سال قبل و اخذ مجوز مربوط به سال ۱۳۸۹ است. از برنامه‌های کانون فرهنگی مسجد ملک می‌توان به برگزاری پنج حلقه معرفتی برای مقاطع دبستان، راهنمایی، دبیرستان و همچنین استعدادهای برتر و هیئت جوانان و نوجوانان است که در این راستا برای مقطع دبیرستان جلسه سیر مطالعاتی برگزار می‌شود.
یکی از اقدامات نو این کانون طرح انس با قرآن است. در این طرح بچه‌ها در رده‌های سنی متفاوت هر روز کنار مربی‌شان دو صفحه قرآن می‌خوانند و اگر شخصی قرآن را تمام کند، جایزه او یک میلیون تومان است و همین موضوع باعث تشویق دانش‌آموزان به قرآن و مسجد می‌شود که در حال حاضر بیشتر از ۱۳٠ نفر قرآن را ختم کردند. مسجد ملک نه‌تنها به نیازمندان محدوده مسجد کمک می‌کند، بلکه در جاهای مختلف به کمک‌رسانی به اقشار مختلف می‌پردازد؛ فرقی نمی‌کند چه کسی یا در کجا باشد. به منطقه پشت کوه شهرستان فریدن اقلام معیشتی می‌فرستند.
کار خیر کرونا نمی‌شناسد
حسینیه بنی‌فاطمه در خیابان ابن‌سینا که قدمت مراسم‌های مذهبی پرشکوه آن شهره است، تنها به برگزاری مراسم‌ها اکتفا نکرده و گره‌گشایی از نیازمندی خلق نیز از فعالیت‌های هر هفته این حسینیه است. این بار به گفت‌وگو با مهدی ریسمانکار زاده، مسئول امور خیر حسینیه بنی‌فاطمه نشستیم. او شروع فعالیت‌های خیر حسینیه را از سال 1388 بیان می‌کند و با گذر زمان نه‌تنها از فعالیت‌های خیر آن‌ها کم نشده است، بلکه زمان بیشتری را برای انجام این فعالیت خیر قرار داده‌اند و هر هفته در روزهای یکشنبه و چهارشنبه بعد از نماز مغرب و عشا به مدت دو ساعت در خدمت نیازمندان هستند و از آنجایی که اکثر فعالیت‌های آن‌ها مربوط به تأمین جهیزیه برای خانواده‌های نیازمند است، نیازمندان در این دو روز با داشتن قباله به حسینیه مراجعه می‌کنند و مسئولان امور خیریه حسینیه بنی‌فاطمه پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهند.
ریسمانکار زاده کمک‌های مقطعی که در طول سال انجام می‌دهند را این‌گونه بیان می‌کند: در دوران کرونا که بیماری شیوع پیدا کرد حسینیه به یک پایگاه بهداشت تبدیل شد و شروع به فعالیت برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده کرد و روزانه در سه شیفت حدود 300 نفر در سه‌طبقه حسینیه مشغول به کار شدند و دریک روز چندین هزار ماسک سه‌لایه تولید شد و زمانی که بیماری شدت پیدا کرد و نیازمندی مردم بیشتر شد، ماشین‌ها را نیز ضدعفونی می‌کردیم. آن‌ها نه‌تنها به مردم نیازمند بلکه به مساجد و خیریه‌ها به‌صورت رایگان ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده هدیه می‌کردند. زمانی که درخواست‌ها زیاد می‌شود، به ارگان‌های دولتی همچون بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز کمک می‌کردند. آن‌ها در 30 روز ماه مبارک رمضان نیز روزانه 2000 اطعام افطار به خانواده‌ها، مساجد، محله‌ها و مدارسی که دانش‌آموزان نیازمند دارند افطار می‌دهند.
کمک به فامیل به‌وسیله مسجد
مسجد شهدای اسلام واقع در خیابان حکیم شفایی مسجدی است که بنای آن توسط یک خانواده شکل گرفته است و برنامه‌های متفاوتی از جمله طرح تربیتی یاران مهدی(عج) که مخصوص کودکان و نوجوانان است، گروه سود دختران و پسران مسجد، دیدار از خانواده شهدا، جشنواره‌های متعدد در زمینه‌های مختلف، برگزاری کلاس‌های علمی، فرهنگی، قرآنی و هنری، برگزاری ایستگاه‌های صلواتی در مناسبت‌های مختلف برخی از فعالیت‌های مسجد شهدای اسلام است. این فعالیت‌ها نیز به کمک فامیل و مردم در مسجد صورت می‌گیرد و این مسجد سال‌هاست که به‌واسطه حضور مستمر و پویای فامیل همیشه سرشار از برنامه و مراسم‌های مختلف است.
یکی از فعالیت‌های مسجد که به‌صورت مستمر اتفاق می‌افتد، خیریه‌ای است که در کنار مسجد بنا شده است و در زمینه جهیزیه، اشتغال، وام، کمک‌هزینه‌های مختلف، درمان و… در طول سال فعالیت می‌کنند. در مسجد شهدای اسلام سال‌هاست که قلک‌های فلزی و سبزرنگ در اختیار فامیل قرار گرفته و آن‌ها صدقات خود را در آن قرار داده و مسئول صندوق‌ها هر چند ماه یک‌بار برای دریافت این صندوق‌ها به منازل مراجعه می‌کند. این‌گونه فامیل همگی در این کار خیر مشارکت می‌کنند؛ همچنین در اعیاد و ماه مبارک رمضان نیز بسته‌های معیشتی در اصفهان و روستاهای اطراف توزیع می‌کنند و این فعالیتی که به کمک مردم و فامیل شکل گرفته است، همان فرمایش امام علی (ع) است که در آخرین فرازهای خطبه 23 نهج‌البلاغه می‌فرماید: «آگاه باشید! هیچ‌یک از شما نباید از بستگان نیازمند خود روی‌گردان شود و از آنان چیزى را دریغ دارد؛ که نگه‌داشتنش مایه فزونى نیست و از بین رفتنش کمبودى براى او نمی‌آورد.»
