به گزارش اصفهان زیبا؛ براساس اظهارنظرهای برخی فعالان حوزه دانش‌بنیان، شاخص ثبت مالکیت معنوی در اصفهان وضعیت مطلوبی ندارد و خروجی ثبت اختراعات در اصفهان قابل‌قبول نیست که این ضعف، هم به مطلع‌نبودن بخش خصوصی از ثبت درست اختراعاتشان ارتباط پیدا می‌کند و هم اینکه ابزارهای رگولاتوری هنوز به بلوغ کافی در این زمینه نرسیده‌اند.
ایده‌های کارآمد برای تولید محصول بیشتر و ارائه خدمات متنوع‌تر، باعث پویایی کسب‌وکارها می‌شود. این ظرفیتی است که اگر از آن به‌درستی حفاظت نشود می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری را به بدنه اقتصاد وارد کند. قوانین مالکیت فکری بستری مهم برای توسعه و تقویت دانش‌بنیان‌هاست که به مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند تا از نتایج علمی و ابداعات خود مراقبت و حمایت کرده و بتوانند از آن‌ها استفاده کامل‌تری ببرند.
از آنجا که کسب‌وکارهای مبتنی بر علم و فناوری در کشور ما درحال‌توسعه هستند، حفاظت از ایده‌ها و حمایت مالی از صاحبان آن‌ها می‌تواند به توسعه محصولات دانش‌بنیان و خدمات مبتنی بر فناوری کمک قابل‌توجهی کند. در کشوری که قوانین مالکیت فکری به رسمیت شناخته می‌شود و حقوق صاحبان ایده رعایت می‌شود، خلاقیت و نوآوری مجال بیشتری برای رشد و نمو خواهند داشت.
مالکیت فکری و معنوی به چنددسته تقسیم می‌شود؟
مالکیت فکری، به ابداعات و دستاوردهای ذهنی اشاره دارد. اختراعات، آثار ادبی و هنری، نمادها، نام و تصاویر مورداستفاده در تجارت و به‌طورخلاصه، تمامی دارایی‌هایی را که با استفاده از قدرت فکر و ذهن انسان ایجاد شده است می‌توان در قالب دارایی‌های فکری تعریف کرد.
مالکیت فکری، بنا بر تقسیم‌بندی سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) به چنددسته اصلی تقسیم می‌شود که شامل مالکیت صنعتی و کپی‌رایت است. مالکیت صنعتی خود شامل پتنت‌ها، نشان‌ها و علائم تجاری، طراحی‌های صنعتی و نشانه‌های جغرافیایی می‌شود و کپی‌رایت، شامل آثار ادبی فیلم، موسیقی، آثار هنری و همچنین طراحی‌های معماری است.
حمایت از حقوق مالکیت معنوی (IPR) برای اقتصاد و رشد بیشتر آن در زمینه‌هایی مانند تحقیق، نوآوری و اشتغال مهم است. علاوه‌براین، اجرای مؤثر قواعد حمایت از حقوق مالکیت فکری IPR برای سلامتی و ایمنی اشخاص در جامعه ضروری است. با استفاده از قواعد حقوق مالکیت فکری معمولا به خالق، حق انحصاری استفاده از آفرینش خود برای مدت‌زمان مشخصی داده می‌شود؛ بنابراین امکان سوءاستفاده‌های احتمالی از دارایی‌های فکری افراد که در اقتصاد دانش‌بنیان مهم‌ترین سرمایه به‌شمار می‌رود، به کمترین میزان کاهش می‌یابد.
وضعیت نامطلوب شاخص ثبت مالکیت معنوی در اصفهان
اینطور که دبیر کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: مالکیت معنوی و ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود، موضوعی بسیار مهم در اقتصاد تکنولوژیک است که ما در ایران به‌عنوان اقتصاد دانش‌بنیان از آن نام می‌بریم.
ثبت مالکیت‌های معنوی، شاخص ارزیابی ما در خصوص اینکه چقدر در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان پیش رفتیم به شمار می‌رود که متأسفانه ما در کشورمان و در استان اصفهان در زمینه شاخص ثبت مالکیت‌های معنوی رشد پایینی داشته‌ایم و در برخی مواقع رشد ما در این زمینه متوقف شده است. سید یاسر معین‌الدینی تصریح می‌کند: براساس ثبت مالکیت‌های معنوی مطلع می‌شویم که در زمینه تولیدات تکنولوژیک چه اتفاقی رخ می‌دهد. طبق این شاخص متوجه می‌شویم که در صنعت (صنایع بالادستی و صنایع پایین‌دستی) و خدمات و کشاورزی جریان اقتصادی بر اساس تولیدات تکنولوژیک و اختراع اتفاق می‌افتد.
آیین‌نامه و قانون داریم؛ ولی اجرا درست نیست
معین‌الدینی تأکید می‌کند: اهمیت‌دادن همه‌جانبه به مالکیت معنوی یکی از راه‌های تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و دست‌یابی به توسعه پایدار در صنعت به شمار می‌رود.
او می‌گوید: کم‌اهمیت‌دانستن موضوع مالکیت معنوی در بین اقشار مختلف اقتصادی کشور، باعث می‌شود فرهنگ مدیریت دارایی‌های نامشهود و مالکیت معنوی در تمامی بنگاه اقتصادی، ازجمله شرکت‌های دانش‌بنیان ضعیف باشد.دبیر کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان اذعان می‌کند: آیین‌نامه‌ها و قوانین خوبی هم در این زمینه وضع‌شده؛ ولی در اجرا با چالش‌های زیادی مواجه هستیم.
تشکیل یک کمیته برای رسیدگی به حقوق مالکیت فکری
معین‌الدینی می‌افزاید: کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان یک کمیته تخصصی را برای پرداختن به ابعاد این موضوع طراحی کرده و از متخصص‌های حقوقی و وکلا و سایرین در زمینه ثبت اختراع استفاده کرده و برنامه‌هایی را برای ایجاد تغییرات در سیستم برنامه‌ریزی کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
او بیان می‌کند: این کمیته‌ای که در کمیته اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان تعریف شد، هم در حوزه اطلاع‌رسانی، دانش‌افزایی و ترویج و هم برای ایجاد تعامل و بازخورد و بهبود مقررات و شرایط دادگاه و دعاوی فعالیت می‌کند.
پیگیری برای تأسیس شعبه رسیدگی به دعاوی مالکیت فکری در اصفهان
دبیر کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان خاطرنشان می‌کند: ما یک شعبه رسیدگی فقط در تهران داریم؛ ولی در اصفهان نیز باید یک شعبه تخصصی برای رسیدگی به دعاوی این حوزه راه‌اندازی شود که از طریق اتاق بازرگانی درحال پیگیری این موضوع هستیم تا این شعبه در اصفهان تأسیس شود.
بین نهادهای داوری اختراعات هماهنگی ایجاد می‌کنیم
معین‌الدینی عنوان می‌کند: داوری اختراعات معمولا در نهادهای دانشگاهی است و نیاز است که داوران اختراعات در جریان اهمیت کارشان قرار بگیرند؛ چون کارشان نقش مثبتی می‌تواند در توسعه کشور داشته باشد. مذاکره، هماهنگی و تنظیم روابط بین نهادهای داوری و کارشناسان این حوزه نیز جزو برنامه‌های اتاق بازرگانی اصفهان است که با این نهادها در استان اصفهان طی سال جدید جلساتی برگزار خواهیم کرد و تلاشمان این است که این هماهنگی‌ها باعث خروجی بهتر و نتایج مطلوب شود.
ثبت اختراعات به‌درستی انجام شود
دبیر کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان اظهار می‌کند: صاحبان دانش‌بنیان باید دانش مدیریت دارایی معنوی خودشان را داشته باشند و در همان مراحل اولیه ثبت اختراعشان را به‌درستی انجام دهند. پس از ثبت اختراع افرادی که از این محدوده حقوقی تعدی کرده باشند، می‌توانند به دادگاه مراجعه و ارائه درخواست کنند.
ابزارهای رگولاتوری به بلوغ کافی نرسیدند
معین‌الدینی خاطرنشان می‌کند: اگر پس از شکایت صاحب اختراع در مرجع رسیدگی این زیان محرز بشود زیان‌زننده محکوم به پرداخت مبلغ معینی که در حکم دادگاه آمده است می‌شود؛ اما مشکل اینجاست که هم دانش کافی برای درست ثبت‌کردن اختراعات و نوآوری‌ها در بخش خصوصی وجود ندارد و هم اینکه ابزارهای رگولاتوری و حکمرانی هنوز بلوغ کافی را ندارند. درواقع نیاز است که تمامی این بخش‌ها با همدیگر رشد بکنند.
خروجی ثبت اختراعات اصفهان قابل‌قبول نیست
دبیر کمیسیون اقتصاد دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان خاطرنشان می‌کند: شاخص ثبت اختراع نشان‌دهنده جریان درست تولید و تجاری‌سازی فناوری است. یک مجموعه که فناوری تولید می‌کند هراندازه بیشتر بتواند تجاری‌سازی بکند طبیعتا انگیزه این را دارد که ثبت و از اختراعش محافظت کند. متأسفانه الان خروجی شاخص‌هایمان مناسب نیست. تعداد ثبت اختراعات کاهش داشته و این طبیعتا فرایند تجاری‌سازی را با مشکل مواجه می‌کند؛ ضمن اینکه انگیزه کار فناورانه و تکنولوژیک و ثبت اختراع را به خاطر اینکه حقوقشان رعایت نمی‌شود کاهش می‌دهد. معین‌الدینی عنوان می‌کند: هراندازه بتوانیم این نواقص را بیشتر با تعامل رفع کنیم انگیزه اقتصادی و انگیزه حمایتی تربیت می‌شود و باعث می‌شود اثرات اقتصادی مطلوب را در بازار داخل و صادرات بتوانیم مشاهده کنیم.
فرصت‌هایی که از دست می‌رود
براساس اعلام سازمان جهانی، مالکیت فکری اقتصاد سنتی، جای خود را به اقتصاد ایده‌ها داده و مالکیت فکری، یکی از اصلی‌ترین اجزا در این تغییر و تحول محسوب می‌شود. در این اقتصاد جدید، ثروت از طریق ایجاد و توسعه دانش و به‌دست‌آوردن ارزش از آن، تولید می‌شود. در سرتاسر تاریخ تمدن انسانی، ثروت بر اساس مالکیت دارایی‌های فیزیکی بوده است.
بااین‌حال، امروزه پارادایم تغییر کرده و دانش به منبع جدید ثروت مبدل شده است. بسیاری از کسب‌وکارها به‌دلیل کم‌تجربه‌بودن، در حفظ ایده‌های خود موفق نیستند و ممکن است به‌دلیل فاصله طولانی بین طرح تا اجرای ایده یا مراقبت‌نکردن از آن فرصت‌هایشان را از دست بدهند. ضعف در سازوکارهای قانونی مرتبط با مالکیت فکری در کشور هم در بسیاری از موارد باعث می‌شود کسب‌وکارها نتوانند ایده‌هایشان را اجرایی کنند.
باتوجه به رشد نامناسب شاخص ثبت مالکیت معنوی در اصفهان، رسیدگی و پیگیری متولیان حوزه دانش‌بنیان و کسب‌وکارهای نوپا برای تحقق این امر ضروری به نظر می‌رسد؛ چون بر اساس اعلام مسئولان بیشتر از ۱۰درصد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور در اصفهان مستقر هستند.
