پرسش اول را با تکیه بر تحصیلات شما در حوزه علوم انسانی مطرح می‌کنم که شاید در میان مدیران شهری اتفاقی نادر قلمداد شود. اینکه بیشتر مدیران در حوزه اجرایی در رشته‌های فنی و مهندسی تحصیل کرده باشند، گویی به یک قانون نانوشته بدل شده است.
بله این مسئله برای من اهمیت زیادی دارد؛ چرا که معتقدم حتی اگر کسی در زمینه امور فنی و مهندسی در شهرداری در حال فعالیت است، باید نگاهی آغشته به جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روان‌شناسی تاریخ و فلسفه داشته باشد. به همین جهت بیشتر معاونان من هم در رشته‌های علوم انسانی تحصیل کردهاند؛ مگر بخش‌هایی همچون عمران و شهرسازی که ضرورتا باید در زمینه فنی و مهندسی متخصص باشند. به این دلیل که حدود 20 درصد از مسائل شهری به طور مستقیم و محض با امور فنی مرتبط است که معمولا توسط پیمانکارها عملیاتی می‌شود؛ بنابراین مدیریت شهری باید به دست افرادی باشد که با علوم انسانی کاملا آشنا باشند. از سوی دیگر، طرح مباحثی همچون حیات‌محوری به جای اخلاق‌محوری که اخیرا تأکید زیادی بر آن دارم، به معنای این است که باید به جای اینکه اخلاق را محور انسانیت قرار بدهیم، حیات بشری را که حیطه عام‌تری دارد و انسان نیز در کنار محیط‌زیست و… جزئی از آن به شمار می‌آید، در نظر بگیریم. این مسئله رکن مهمی‌در ایجاد توسعه پایدار نیز دارد.
شما به نمایندگی از گفتمان اصلاحات بر مسند شهرداری اصفهان نشستید. بعد از گذشت سه سال، چقدر خودتان را به اجرای ایده‌ها و برنامه‌هایی که از دل این گفتمان خارج می‌شود، نزدیک می‌بینید؟
گفتمان اصلاحات مجموعه‌ای از شعارهایی است که رعایت حقوق مردم و حفظ کرامت انسانی را هدف اصلی خود قرار داده است. خدمت به مردم، تسهیل شرایط زندگی، ایجاد رفاه عمومی، استقرار نظم، برقراری عدالت و ایجاد آسایش و آرامش برای همه از اصول این گفتمان است که هرکس به آن‌ها پایبند باشد، از نگاه اصلاح‌طلبانه برخوردار است. اگر امروز در فعالیت شهرداری هیچ تبعیضی برای ارائه خدمت وجود ندارد، ناشی از یک نگاه اصلاح‌طلبی است. همه این مسائل شعار ما بوده که بدون بر زبان آوردن آن‌ها تلاش کرده‌ایم تا آن‌ها را عملی کنیم. اگر به دنبال اجرای طرح‌هایی همچون شهر دوستدار کودک، شهر دوستدار سالمند، کاهش آلودگی، هموار شدن ترافیک، افزایش کیفیت خدمات و… هستیم یا مسائلی همچون شفاف‌سازی را که یکی از اصلی‌ترین اصول اصلاحات به شمار می‌آید، دنبال می‌کنیم، در صدد اجرای گفتمان اصلاحات هستیم؛ چراکه با اجرای این برنامه‌ها، انضباط مالی، پاکدستی و سلامت اخلاقی در جامعه افزایش می‌یابد. البته این مسائل مطلق نیستند و باید با نگاهی نسبی آن‌ها را بررسی کرد. شهر هوشمند و دولت الکترونیک نیز که باعث کوتاه شدن دست چپاولگران از اموال مردم شده و به برقراری عدالت کمک می‌کند، از دیگر برنامه‌ها در این راستا هستند. با این حساب و به طور کلی معتقدم مجموعه شهرداری اصفهان توانسته نمره قابل قبولی در این زمینه کسب کند.
شما چشم‌انداز آینده گفتمان اصلاحات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر منظور، افراد زیرمجموعه این گفتمان باشند که شاید برای مدتی فرازونشیب‌هایی برای آن‌ها ایجاد شده و امکان خدمت از آن‌ها گرفته شد؛ اما گفتمان اصلاحات نه تنها از حرکت باز نمی‌ایستد، بلکه تجربه نشان داده وقتی جلوی آن گرفته شد، تقویت هم شده است. ضمن اینکه امروز شعارهای اصلاح‌طلبانه حتی برای افراد غیراصلاح‌طلب نیز کاربردی شده و از آن‌ها برای اجرا شدن برنامه‌هایشان استفاده می‌کنند؛ بنابراین درباره آینده نگرانی وجود ندارد؛ چراکه بر اساس آنچه در دنیا نیز در حال وقوع است، بسیاری از مسائل، دیگر قابل برگشت به گذشته نیستند. همچنین فضای مجازی و اطلاع‌رسانی‌های نوین نیز راه را برای چنین گفتمانی بسیار هموار کردهاند. در حال حاضر اگر در یک روز محدودیتی برای حقوق یک فرد در جهان ایجاد شود تا ظهر همان روز تمام دنیا درباره آن موضع‌گیری می‌کنند. امروز نظام جهانی در حال محدود کردن حاکمیت دولت‌هاست. همه چیز در چهارچوب قوانین پیش می‌رود و مرزها نقش اصلی‌شان را از دست داده‌اند؛ بنابراین حکومت‌ها دیگر همچون گذشته متکی به اشخاص و احزاب نیستند و گام‌های بزرگی به سوی فراوطنی برداشته شده است.
همواره یکی از چالش‌های شهرداری اصفهان، تقابل و رویارویی ساخت‌وسازهای شهری با میراث فرهنگی بوده است. در دوره مدیریت شما چقدر برای کاهش این چالش‌ها و مقابله منصفانه با میراث فرهنگی تلاش شد؟
ما به میراث فرهنگی به عنوان میراث بشری نگاه کرده و خودمان را پاسداران آن می‌دانیم و ضمن احترامی که برای گذشته و سنت‌های پسندیده قائل هستیم، باید نگاهی هم به آینده داشته باشیم. من معتقدم میراث فرهنگی نیز همچون هر پدیده دیگری قابلیت تبدیل شدن به احسن را دارد و باید تحول و تطور در آن جریان داشته باشد. در این میان گاهی افرادی که در این زمینه تخصصی هم ندارند (که البته صدای بلندی هم دارند)، برای میراث چنان دل می‌سوزانند که اجازه نمی‌دهند این میراث رشد کند و مانند یک موجود زنده مسیرش را بپیماید. به گمانم اگر به عهد صفویه برگردیم و بخواهیم عمارت عالی‌قاپو را در میدان نقش‌جهان بسازیم، برخی از این افراد مخالفت می‌کنند! این نگاه غلط است و باید در آن تجدیدنظر شود. ما نیز باید برای آیندگان میراث‌ساز باشیم و فقط از میراث گذشته نگهبانی نکنیم. به هر حال معتقدم در این دوره هیچ اقدامی که به میراث فرهنگی آسیب برساند، انجام نشده است.
به نظر سخت می‌رسد در شهر اصفهان با وجود وجهه قوی تاریخی و سنتی که دارد، به مدرنیته شدن آن پرداخت. مجموعه شهرداری چگونه این دو عنصر را با هم حفظ کرده است؟
برقراری میان مدرنیته و سنت در اصفهان کمی دشوار است. به یاد دارم در سفرم به شهر کراکوف، هنگام بازدید از یک محله بسیار قدیمی، دیدم که درست در زیر این محله یک اتوبان وسیع در حال ساخت است! یعنی آن‌ها ضمن حفظ و پاسداری از میراث گذشته، به ساخت‌وساز و گسترش شهر هم توجه ویژه‌ای دارند تا شرایط زندگی برای مردمی که ساکن چنین نقاطی هستند آسان شود. در حالی که چنین اقداماتی در اصفهان کمی با مشکل مواجه است؛ اما به هر حال تلاش کردیم تا با پیگیری و پیشبرد پروژه‌های مهمی همچون مترو یا تراموا که متعلق به جهان مدرن هستند، این روند را پیگیری کنیم.
از اتفاقاتی بگویید که در این دوران بیشتر از هر موضوعی شما را خوشحال کرد و از آرزوهای محالتان.
آنچه بیشتر از هر موضوعی مرا از درون خوشحال و راضی می‌کند، این است که احساس کنم کاری برای کسی یا کسانی کرده‌ام و وقتی هم نتوانم این‌طور عمل کنم، قطعا احساس ناراحتی می‌کنم؛ اما برای پاسخ به این پرسش، بد نیست به اقداماتی اشاره کنم که آرزوی انجامشان را داشتم؛ اما امکانش فراهم نشد؛ مثلا دلم می‌خواست صد جوان مستعد را در این دوره چهار ساله به شهرداری وارد کنم تا مباحث مدیریتی بیاموزند. مطمئنا بعد از چهار سال حتی اگر نیمی از آن‌ها می‌توانستند به مدیرانی موفق تبدیل شوند و به شهر خدمت کنند، ارزش زیادی داشت؛ اما متأسفانه مراحل اداری پیچیده‌ای برای انجام این کار وجود دارد که شدنی نیست. کارهایی هم وجود دارند که به انجامشان علاقه دارم؛ ولی نیازمند مراحلی همچون تصویب شورا هستند که انجام آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. برعکس گاهی هم مسئول اجرای مصوباتی هستیم که جزو رؤیاهایمان نیست.
مهم‌ترین آرزویی که برای اصفهان داشتید و عملی نشد، چیست؟
مرتبط کردن اصفهان با نقاط مختلف دنیا، یکی از مهم‌ترین آرزوهایی بود که برای اصفهان داشتم؛ اما متأسفانه موانعی جدی و خارج از اراده ما بر سر رسیدن به آن قرار گرفت. رؤیایی که همیشه در ذهنم هست این بود که روزی از پل بزرگمهر به سمت میدان انقلاب بیایم و با ورود به چهارباغ با ازدحام چشمگیر جمعیتی روبه‌رو شوم که تا دروازه‌دولت و بعد هم میدان نقش‌جهان ادامه دارند. بعد متوجه شوم این جمعیت گردشگرانی از نقاط مختلف دنیا هستند که به اصفهان آمده‌اند. در واقع از آنجا که معتقدم صنعت گردشگری مهم‌ترین راهکار رشد و توسعه اصفهان است، در ابتدا برنامه‌های زیادی در این زمینه داشتم و گردشگری را محور اصلی همه آن‌ها قرار داده بودم. در همان ماه‌های ابتدایی فعالیتم نیز در سفری که به پاریس داشتم با افراد مرتبط زیادی دیدار کردم تا بتوانم راه ارتباطی خوبی میان آن‌ها و اصفهان ایجاد کنم؛ اما متأسفانه با مشکلاتی که برای برجام و تعاملات جهان با ایران ایجاد شد، این برنامه‌ها هم متوقف شد.
شاید توجه به گردشگری منجر به چندبرابر شدن اقدامات در حوزه‌های عمرانی شد.
بله. وقتی متوجه شدم در حوزه گردشگری مسیر برای فعالیت هموار نیست، روی اقدامات عمرانی متمرکز شدم و حقیقتا گمان نمی‌کردم که بتوانیم در این زمینه تا این حد موفق باشیم. در ابتدا یکی از دغدغه‌هایم نوع رویارویی با حوزه عمران بود؛ اما بعدها در جلسات هم‌اندیشی متعددی که با فعالان این بخش داشتیم، مسائل بسیاری از آن‌ها آموختم. در هر جلسه دو سه ساعت فقط به حرف‌های آن‌ها گوش می‌دادم و بعد بر اساس همان شنیده‌ها موضع می‌گرفتم تا ضمن ایجاد همدلی، از آن‌ها برای اجرای برنامه‌ها کمک بگیرم. در ابتدا هم کسی فکر نمی‌کرد فعالیت ما در حوزه عمران تا این حد موفقیت‌آمیز باشد؛ اما توانستیم تنها در سال 98 بالغ بر 2500 میلیارد تومان پروژه را به سرانجام برسانیم و طی دو سال 11 ایستگاه مترو احداث کنیم، در حالی که در 18 سال گذشته، تنها 20 ایستگاه مترو احداث شده بود. همه این اتفاق‌ها باعث می‌شود که به توانمندی و مهارت جوانان ایران افتخار کنم. از سوی دیگر، تلاش کردیم تا افراد را در سیستم به رسمیت شناخته و توانمندی آن‌ها را جدی بگیریم. همین مسئله باعث شد تا بسیاری از آن‌ها با انگیزه و بدون احساس خستگی پیش روند و چنین نتایج درخشانی به بار بنشیند.
با گذشت سه سال از زمان آغاز این راه، امروز به عملکرد خودتان چه نمره‌ای می‌دهید؟
در بـرخـی از حـوزه‌هـا مانند حوزه عمران و ارتباط با مردم نمره خوبی کسب کردیم. چنان‌که امروز صدای بلند کارشناسانه‌ای که انتقادهایی جدی و اصولی به عملکردمان داشته باشد، شنیده نمی‌شود؛ اما در برخی حوزه‌های دیگر مانند حوزه فرهنگی نتوانستیم چنان‌که مدنظرمان بود عمل کنیم. به این دلیل که حوزه فرهنگ به‌خصوص در اصــفـهـان بسیار چالش‌برانگیز و جریان‌ساز است و درواقع مانع ما، عوامل خارج از مجموعه بوده است نه عوامل داخلی. برخی از افراد هم دوست داشتند ما را سرگرم مباحثی کنند که از آبادانی شهر عقب بمانیم؛ ولی اجازه ندادیم این ماجراها روی پیشرفت شهر اثری بگذارد. با این حال در مجموع به مدیران خودم نمره‌ای کمتر از نمره «الف» نمی‌دهم؛ چون همه آن‌ها واقعا خوب عمل کردهاند.
به مهم‌ترین پروژه‌های در دست اجرای شهرداری در این دوره بپردازیم که از مهم‌ترین آن‌ها پروژه مترو است و دیگری حلقه حفاظتی.
بله. مترو یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی است که بیشترین پول خرج آن شده و کمتر دیده شده است؛ پروژه‌ای که زیرساخت‌های لازم را برای پیشرفت شهر اصفهان فراهم کرده و مردم در آینده از ثمرات آن بهره‌مند خواهند شد. پروژه حلقه حفاظتی هم پروژه دیگری است که انجام آن برعهده دولت است؛ اما شهرداری منتظر نماند و احداث آن را در دست گرفت. در صورت اجرای این طرح، خودروهایی که از شهرهای زاهدان، کرمان، بندرعباس و… وارد اصفهان می‌شوند و قصد رفتن به تهران را دارند، دیگر به اصفهان وارد نشده و از کنار شهر عبور می‌کنند. این مسئله نتایج مثبت زیادی دارد که صرفه‌جویی نسبتا 40 دقیقه‌ای در وقت و زمان مسافران، کاهش آلودگی هوای اصفهان، صرفه‌جویی در مصرف بنزین و گازوئیل و همچنین کاهش آمار تصادفات رانندگی ناشی از ورود خودروهای مسافران به اصفهان از جمله آن‌ها خواهد بود. از نظر دیپلماسی و سیاسی هم پروژه فراشهری سالن اجلاس بسیار اهمیت دارد و البته دغدغه بزرگ من درباره آن این است که باید بهره‌برداران اصلی خودش را که سران کشورها و چهره‌های سیاسی هستند، داشته باشد که در غیر این‌صورت بی‌فایده خواهد بود؛ اما باید از گذر چهارباغ هم به عنوان مهم‌ترین پروژه درون‌شهری اصفهان یاد کنم که قبل از ما خیلی‌ها آرزوی انجام آن را داشتند؛ ولی جسارت کافی برای آن وجود نداشت. این گذر می‌تواند محل اجرای مجموعه‌ای از همه رویدادهای مهم شهری باشد؛ مثلا در ایام ماه محرم دسته‌های سینه‌زنی می‌توانند از این گذر عبور کنند یا در اعیاد ملی و مذهبی، رویدادهای فرهنگی و هنری باعث ایجاد فضایی شاد و بانشاط در آن شود.
با وجود اجرای این پروژه‌های شاخص، به نظر شما در حال حاضر چه اولویت‌هایی برای شهر اصفهان وجود دارد؟
توسعه همه‌جانبه، اولویت هر شهری است که بسته به موقعیت شهر در زمینه‌های مختلف، معنا و تعریف متفاوتی دارد؛ اما معتقدم صنعت گردشگری، توسعه همه‌جانبه و اولویت برای شهر اصفهان است و باید بتواند جایگزین بسیاری از اقدامات و برنامه‌ها شود؛ چون این صنعت به دنبال خود اشتغال‌زایی، شادابی و نشاط اجتماعی می‌آورد و قادر است فضای شهر را تا حد زیادی تغییر دهد که هم‌پای آن روحیه مردم نیز تغییر خواهد کرد. از سوی دیگر، اصفهان از وجوه مختلفی برخوردار است که شاید تا حدی در برخی از آن‌ها غفلت شده است؛ مثلا همان‌طور که اصفهان یک شهر صنعتی است، یک شهر دانشگاهی هم هست؛ چون در این شهر 200 هزار دانشجو در 40 دانشگاه تحصیل می‌کنند که شامل 30 دانشگاه غیرانتفاعی، 5 دانشگاه مادر و تعدادی زیادی دانشگاه‌های آزاد و پیام‌نور است. به همین دلیل اصفهان را باید یک شهر فرهنگی هم قلمداد کرد؛ بنابراین همه این موضوعات باید در اولویت‌های اصفهان محسوب شوند. در این میان برخی اقدامات فوری مانند هتل‌سازی در این شهر نیاز است. همچنین اصفهان می‌تواند در زمینه گردشگری سلامت پیشرو باشد؛ اما در حال حاضر زیرساخت‌های لازم را ندارد. وضعیت سینما و تئاتر اصفهان هم برخلاف قدمت قابل توجه اصفهان در این حوزه، مناسب نیست.
در دوران مدیریت شما بر مسند شهرداری، دو بحران مهم رخ داد. یکی رویدادهای آبان سال گذشته و دیگری کرونا. با این بحران‌ها چه آسیب‌هایی متوجه مجموعه شهرداری شد؟
حوادث آبان سـال گذشـته باعث سوختن 30 دستگاه اتوبوس و تخریب برخی از ایستگاه‌های مترو شد و 300 میلیارد تومان خسارت مالی برای شهرداری به بار آورد؛ ضمن اینکه در آن زمان یک دستگاه اتوبوس یک میلیارد و 400 میلیون تومان بود و امروز به دو میلیارد و 800 میلیون تومان رسیده است! با این همه ما تاب‌آوری خوبی داشتیم و توانستیم با گذشت 24 ساعت، شهر را به شرایط عادی برگردانیم. در دوران شیوع کرونا هم بسیاری از کارها و برنامه‌های شهرداری متوقف شد و به دنبالش شهر را پژمرده کرد. در آن ایام مجموعه پارک جنگلی ناژوان طی یک ماه 20 میلیارد تومان خسارت دید و مجموعه‌های تفریحی پارک کوهستانی صفه و شهر رؤیاها هم خسارت‌های زیادی دیدند. در مترو نیز قیمت هر بلیت 10 هزار تومان برای ما تمام می‌شود و 1000 تومان آن را از سوی شـهروندان تامین می‌کنیم. همچنین در اتوبوس‌رانی خسارت‌های زیادی دیدیم، در حالی که هزینه‌های شهرداری سر جایش بود؛ اما برخلاف همه این معضلات در مواجهه با هر دو معضل عملکرد خوب و قابل قبولی داشتیم و تاب‌آوری خوبی نشان دادیم. در دوران اوج‌گیری کرونا اولین شخصی بودم که با ارائه یک بیانیه هفت‌بندی، راهکارهایی را برای مدیریت وضعیت شهر در نظر گرفتم. همچنین توانستیم در سال گذشته در زمینه وضعیت بودجه در کشور مقام اول را کسب کنیم.
شما در کارنامه شغلی‌تان سابقه فرمانداری اصفهان را هم در سال‌های گذشته داشته‌اید. خدمت در آن کسوت را بیشتر می‌پسندید یا شهرداری را؟
حـضور در شهرداری با وجود سختی‌های فراوانی که دارد، از شیرینی خاصی هم برخوردار است؛ گویی نتایج عملکردتان را ملموس‌تر و عینی‌تر درمی‌یابید. اینکه به چشم ببینید گرفتاری مردم حل شده و قدمی برای آسان کردن شرایط زندگی آن‌ها برداشته شده است، لذت زیادی دارد. طبعا قدرت شهرداری در عملی کردن چنین برنامه‌هایی بیشتر و بالاتر است؛ اما در فرمانداری، شما نماینده عالی حاکمیت هستید و نقش سیاست در آن گسترده‌تر است. به همین دلیل آن جایگاه استرس‌ها و نگرانی‌های خاص خودش را دارد که در شهرداری کمتر به چشم می‌آید.
آقای شهردار در این دوران تعاملات و تبادلاتی با کشورهای دیگر برقرار کردید، خروجی آن‌ها چه بود؟ این روند به کجا رسید و اصفهان چقدر به سمت گردشگرپذیری هدایت شد؟
اقداماتی که در این زمینه انجام شد، زمینه‌هایی را برای حرکت اصفهان به سمت گردشگرپذیری فراهم کرد؛ ولی به دلیل شرایطی که بر حوزه سیاست و اقتصاد کشور حاکم شد، نتیجه قابل انتظاری از آن به دست نیامد. با این حال در دوران شیوع کرونا به دلیل قوت دیپلماسی که در همان زمان ایجاد شده بود، با 13 شهر خواهرخوانده اصفهان و همچنین 9 مجمع بین‌المللی که در آن عضو هستیم، مکاتبه کردیم. همچنین در دوران شیوع کرونا برای کمک‌رسانی به مردم شهر شیان در چین نیز مکاتبه کردیم که البته در همان زمان کرونا در اصفهان نیز شیوع پیدا کرد و آن‌ها در این زمینه به ما کمک کردند. به طور کلی تلاش کردیم تا اگر رابطه دولت ایران با برخی دولت‌ها تحت‌تأثیر مسائلی قرار گرفت، ما از مسیرهای دیگری این روابط را حفظ کنیم؛ مثلا با شهردار کویت یا شهر بارسلونا که سال‌ها با اصفهان رابطه‌ای نداشتند مکاتبه و پاسخ خوبی از سوی آن‌ها دریافت کردیم.
