عرضه‌های بی‌ثمر

«شصدف» اولین بار در تاریخ 14 اسفند سال گذشته در قیمت 1990 تومان عرضه شد. در آن زمان به هر کد 21 سهم از سهام شرکت صنعتی دوده فام تعلق گرفت که حدود 42 هزار تومان هزینه در برداشت؛ اما از آن زمان تاکنون برای یک روز هم حجم مبنای 1.4 میلیون سهمی آن پر نشده است تا بازدهی کلی آن از زمان عرضه تاکنون فقط 83 درصد باشد و ارزش 42 هزار تومان سرمایه‌گذاری به 77 هزار تومان رسیده باشد. «غگیلا» سهمی است که 10 اردیبهشت سال جاری به قیمت 1250.7 تومان عرضه شد و این سهم نیز تابه‌حال برای یک‌بار هم نتوانسته حجم مبنای خود را پر کند. بازدهی این سهم از ابتدا تاکنون به 20 درصد نرسیده است. هرروز صف خرید چند ده‌میلیونی برای این سهم تشکیل می‌شود؛ اما فروش سهام شرکت شیر پاستوریزه پگاه گیلان به‌اندازه‌ای نیست که بتواند حجم مبنای 3.5 میلیون سهمی آن را پر کند. حتی «آریا» هم که چند روزی توانست برابر یا بیشتر از حجم مبنا معامله شود کمتر از 60 درصد بازدهی در طی یک ماه و نیم گذشته در برداشته است. برای درک بهتر این اعداد تصور کنید در مدت‌زمانی که «شصدف» توانسته بازدهی 83 درصدی داشته باشد، سایپا بیش از 600 درصد بازدهی نصیب سرمایه‌گذارانش کرده است. بازدهی شاخص کل از ابتدای سال تابه‌حال از مرز 200 درصد فراتر رفته و قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها چند برابر شده است؛ درنتیجه آیا برای خرید عرضه اولیه‌ها توجیه منطقی وجود دارد؟

قانون حجم مبنا شاید به نوسان منطقی شاخص کل کمک کند و از بروز رفتار هیجانی سهام جلوگیری کند؛ اما در عرضه اولیه‌های متعددی مشخص شده که این قانون راه را برای متعادل شدن قیمت یک سهم می‌بندد. در این حالت ممکن است یک سهم برای چند ماه در حالت عرضه اولیه باقی بماند و کسی نیز به فکر متعادل کردن صف خرید آن نباشد. به گفته حمید مهدوی، کارشناس بازار سرمایه، یکی از معایب حجم مبنا، استفاده از فرمول ثابت محاسباتی در نمادهای کوچک و بزرگ است؛ به‌طوری‌که گاهی پیش می‌آید حجم مبنای به‌دست‌آمده در یک نماد کوچک، چند درصد از کل سهام شرکت را شامل می‌شود و برای پر شدن حجم مبنا، باید چند درصد از کل یک شرکت معامله شود. با تمام این تفاسیر، روند عرضه اولیه شرکت‌های کوچک ادامه دارد. هفته گذشته به هر نفر (کد) حدود 25 هزار تومان از سهام شرکت لیزینگ پارسیان رسید. نکته قابل‌تأمل آن است که ارزش صف خریدی که روزها برای سهام «ولپارس» تشکیل می‌شود به‌اندازه کل سهامی است که شرکت منتشر کرده است. فردا نیز عرضه اولیه شرکت رایان هم‌افزا انجام می‌شود و این بار حدود 25 هزار تومان سهام به هر کد تعلق می‌گیرد و داستان «شصدف» بار دیگر تکرار خواهد شد. با توجه به این‌که به گفته رئیس‌جمهور حجم عرضه اولیه‌ها به‌تدریج افزایش خواهد یافت، آیا می‌توان امیدوار بود که در قانون حجم مبنای شرکت‌هایی که برای اولین بار عرضه می‌شوند، تغییری رخ دهد؟