مخالفان طرح توزیع رایگان قیر معتقدند این طرح موجب رانت و فساد میشود، زیرا قیر به جای پروژههای عمرانی سر از بازار آزاد درمیآورد. تخصیص رایگان قیر از سال 94 به طریق مختلفی اجرا شد، ولی مجلس دهم این طرح را رد کرد. در مقابل چند روز قبل نمایندگان مجلس فعلی توزیع رایگان قیر را تصویب کردهاند، درحالیکه بیشتر مسئولان نسبت به فسادزابودن این طرح هشدار دادهاند و مخالف صریح آن هستند.
قیر رایگان؛ سالانه دو میلیون تن
مجلس در پی تعطیلی بسیاری از پروژههای عمرانی طرح دوفوریتی توزیع رایگان قیر در کشور را تصویب کرد. بر اساس طرح توزیع قیر رایگان، دولت باید سالانه دو میلیون تن قیر در اختیار پیمانکاران قرار دهد. طرح توزیع رایگان قیر در مجلس دهم رد شد و وزیر نفت نیز بارها مخالفت صریح خود را با این طرح اعلام کرد، باوجوداین، در مجلس فعلی این طرح به تصویب رسید. مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در مورد توزیع رایگان قیر توضیح داد: «در سالهای گذشته دولت به برخی از بخشها همچون شهرداریها، اداره کل راه و شهرسازی (ویژهراه روستایی) و مدارس سوبسید قیر میداد؛ اما حالا مجلس به دو دلیل خواستار توزیع قیر بهجای سوبسید است، یکی افزایش قیمت قیر در زمان تصویب بودجه و زمان خرید آن بود و دوم اینکه دولت در مواردی سوبسید را پرداخت نمیکرده است.» همچنین اعتقاد موافقان این طرح در مجلس بر این است که کارهای عمرانی در روستاها و شهرهایی با جمعیت کمتر از 5 هزار نفر با تخصیص قیر رایگان انجام خواهد شد، پروژههای عمرانی مانند راهسازی سریعتر به پایان میرسند و درنهایت بخشی از هزینه طرحها و پروژههای عمرانی از طریق تخصیص قیر رایگان تأمین میشود، ولی پس از تصویب طرح توزیع رایگان قیر در مجلس، مخالفتهای زیادی با آن بهویژه از دو وزارتخانه نفت و راه و شهرسازی اعلام شد تاجایی که اجراشدن یا نشدن این طرح مشخص نیست.
وزارت نفت؛ اولین مخالف
اولین مخالفت با طرح توزیع قیر رایگان از وزارتخانه ذینفع این طرح یعنی وزارت نفت اعلام شد. بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت دو روز قبل از تصویب این طرح اعلام کرد: «دولت با اجرای این طرح مخالف است. دلیل این مخالفت هم نهفقط مسائل مالی بلکه سازوکارهای مسئلهدار این طرح است.» درواقع توزیع رایگان قیر برای دولت بار مالی دارد و مشخص نیست این توزیع درست صورت بگیرد.
وزارت راه و شهرسازی؛ دومین مخالف
ماجرای توزیع رایگان قیر در سال 97 نیز مطرح شد که در آن زمان محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی گفته بود: «اینهمه مصالح ساختمانی داریم؛ قیر هم یکی از آنها، همانگونه که بقیه مصالح تأمین میشود، قیر را هم تأمین کنند.» در حال حاضر قیر رایگان باید در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار گیرد، ولی این وزارتخانه مخالفت صریح خود را با این طرح اعلام کرد و وزیر راه و شهرسازی همچنان بر این باور است نیازی به توزیع رایگان قیر نیست.
نمایندگان مجلس؛ سومین مخالف
طرح توزیع قیر رایگان هرچند در مجلس تصویب شد ولی تمامی نمایندگان با آن موافق نیستند و نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی در شمار مخالفان سرسخت این طرح قرار میگیرند. مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس گفت: «اگرچه این طرح در جلسه با رأی بالای به تصویب رسید، اما من با این طرح مخالفم و بهعنوان مخالف هم صحبت کردم. درست است که با تخصیص قیر رایگان به انجام پروژههای عمرانی در روستاها و شهرهای کوچک کمک میشود، اما رانتها و فسادهای زیادی در این موضوع اتفاق میافتد که گزارشهای مکرر همه نهادهای نظارتی از این امر حکایت دارد.» طرح توزیع رایگان قیر با توزیع 4 میلیون تن در سالهای 97 و 98 نیز اجرا شد، ولی این قیرها به جای پروژههای عمرانی، به بازار آزادراه پیدا کردند زیرا قیمت هر تن قیر بهصورت میانگین 300 دلار است؛ بنابراین توزیع سالانه 2 میلیون تن قیر 600 میلیون دلار معادل 12 هزار میلیارد تومان با احتساب دلار 20 هزارتومانی میشود. همچنین تفاوت قیمت قیر توزیعشده با قیمت قیر بازار آزاد، باعث بهکارگیری قیر بیکیفیت برای پروژههای عمرانی دولتی مانند راهسازی میشود و قیر باکیفیت با نرخ بالایی توسط دلالان به فروش میرسد. درنتیجه اختلاف قیمت زیاد قیر دولتی با بازار آزاد، رانت و فساد زیادی به دنبال دارد و بیشتر مسئولان مخالف توزیع رایگان قیر هستند.
