در همین راستا نیز از سالها قبل، بحث هوشمندسازی مدارس هرازگاهی از سوی مدیران آموزشوپرورش مطرح شده است. کرونا، اما نشان داد که سیستم سنتی آموزشوپرورش، یارای مقابله با آموزشهای نوین را ندارد و در این زمینه هنوز با کموکاستها و مقاومتهای فراوانی روبهرو است؛ مصداق آن نیز راهاندازی سامانهای به نام «شاد» و اعلام اجبار در استفاده از آن بهعنوان پلتفرم رسمی آموزشوپرورش از سوی معلمان و دانشآموزان است؛ سامانهای که از همان ابتدای فعالیت با ناکامی روبهرو شد و بهدلیل کارآمدنبودن، بسیاری از معلمها را وادار کرد تا از آن کوچ کنند و برای ارائه محتوای آموزشی خود به سایر پیامرسانها بازگردند. آموزش مجازی به هر نحوی که بود، اما توانست سال تحصیلی را پشت سر بگذارد و حالا در آستانه سال تحصیلی جدید بهعنوان راهکاری اساسی و اجتنابناپذیر در کنار آموزشهای حضوری نیمبند به کار گرفته شود؛ رخداد مهمی که به دلیل فراهم نبودن زیرساختهای لازم و همچنین ناآشنایی برخی معلمها و دانشآموزان با این شیوه جدید تولید محتوا و دسترسینداشتن تعداد چشمگیری از دانشآموزان به وسایل ارتباطی نوین، نگرانیهایی را به وجود آورده است. غلامحسین سخایی، معاون پژوهش، برنامهریزی و نیروی انسانی اداره کل آموزشوپرورش استان اصفهان؛ مهدی امساکی، مدیرعامل شرکت بهین مبتکران و دارای سابقه مدیریت شرکتها و پروژههای نرمافزاری؛ فرزانه پاشایی، آموزگار پایه ششم؛ مصطفی ناجی، فعال در حوزه سیستمهای آموزشی و هوشمندسازی آموزشی و وحید شهسواری، مدیرعامل شرکت دانشبنیان پیشگامان رایان داده پژوه و فعال در حوزه آموزش مجازی و تولید نرمافزارهای آموزشی در میزگرد «اصفهان زیبا» درباره نگرانیها و دلمشغولیهای آموزش مجازی دانشآموزان به گفتوگو نشستند و پرسشهای موجود در این حوزه را پاسخ دادند. مخرج مشترک این میزگرد اشاره به راهاندازی سامانهای جدید در استان اصفهان به نام «شادپلاس» دارد که به گفته سخایی، معاون پژوهش، برنامهریزی و نیروی انسانی اداره کل آموزشوپرورش استان اصفهان، این سامانه از امکانات ویژه و جذابی برخوردار و قرار است بهزودی در اختیار معلمان و دانشآموزان قرار گیرد تا بهواسطه آن شیوه جدیدی از آموزش مجازی در اصفهان، پایهگذاری شود.
بهتازگی معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش، اعلام کرده است که از کل جمعیت 14 میلیوننفری دانشآموزان، ۹ میلیون نفر عضو سامانه «شاد» هستند و چهار میلیون عضو نشده داریم که ۲۵ درصد این نفرات به اینترنت دسترسی نداشتهاند، ۵۰۰ هزار دانشآموز هم از اتباع سایر کشورها بودهاند و سه میلیون و ۲۵۵ هزار و ۹۷۵ نفر هم به دلیل نداشتن تبلت و گوشی عضو این ســامــانــه نــیــستنــد. چه تــعـداد دانشآموز در اصفهان از دسترسی داشتن به گوشی و تبلت و همچنین دسترسی به سامانه شاد یا اینترنت محروم هستند؟
سخایی: کرونا باعث شد تا آموزشوپرورش با شتاب زیادی وارد بحث آموزش آنلاین شود که البته میتوان این موضوع را فرصتی برای این نهاد قلمداد کرد؛ چراکه آموزشوپرورش، سالهاست تلاش میکند به سمت هوشمندسازی حرکت کند. این هوشمندسازی در زمانهای مختلف به شیوههای متنوع دنبال شده است؛ برای مثال، در برخی مواقع توجه به سمت تجهیز سختافزارها افزایش پیدا کرده و در زمان دیگر تولید و ارتقای نرمافزارها در کانون توجه قرارگرفته است. درواقع در این حوزه هر کس تفسیر خاص خود را دارد؛ مانند حکایت فیل در مثنوی معنوی:گروهی از مردان نابینا که تا آن زمان فیل ندیده بودند، دست بر فیل کشیدند و چون هر یک فقط عضوی از اعضای فیل را لمس کردند، به تصویر فراگیر، درست و کاملی از فیل دست نیافتند و به اختلاف باهم پرداختند. هوشمندسازی مدارس در این سالها اگرچه در برخی مواقع موفقیتهایی را پدید آورده، ولی گاها دیدگاهها و نظرهای مختلف در این حوزه موجب آسیبرساندن به سیستم آموزشی شده است. این روال ادامه داشت تا اینکه ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرد و باعث شد تا متولیان این حوزه متوجه شوند که سیستم آموزشی هوشمند برای فعالیت هم نیاز به نرمافزار دارد و هم سختافزار و هم تقویت نیروی انسانی؛ چراکه اگر تمامی تجهیزات و امکانات و زیرساختها برای آموزش آنلاین فراهم شود، ولی معلم سواد و توانایی استفاده از آن را نداشته باشد، اتفاق خاصی در این حوزه رخ نخواهد داد. فکر میکنم ایــن شش مــاهی که گــذشــت و شیوع ویروس کرونا، مانع حضور دانشآموزان در کلاسهای درس شد، برای آموزشوپرورش یک دوران طلایی بود؛ بهطوریکه این نهاد توانست خودش را تا حدودی پیدا کند.
ازچه لحاظی؟
سخایی: از این بُعد که کم و کسریها و چالشها و همچنین آسیبهای فضای مجازی در حوزه آموزش شناخته شد. نهاد آموزش وپرورش، البته در این شش ماه، سختیهای زیادی را گذراند؛ چراکه زیرساختهای اینترنت در کشور همچنان با علامت سؤالهای زیادی روبهرو است. پهنای باند مشکلات زیادی دارد؛ برای مثال، شاید بتوان گفت مجموعه پهنای باند در استان به یک گیگ هم نمیرسد؛ این در حالی است که در بعضی مواقع یک کار آموزشی خوب و پرفایده برای 900 هزار دانشآموزی که در استان اصفهان تحصیل میکنند، نیاز به پهنای باند 50 گیگی دارد؛ بنابراین تأمین و تجهیز زیرساختها در آموزش آنلاین، حرف اول را میزند و جزو اولویتهای نخست است.
شما تلویحا اشاره میکنید که زیرساختهای آموزش مجازی، همچنان تکمیل نشده است و کافی نیست؛ پس بااینوجود، امسال هم نباید انتظار ارائه آموزش موفقی از سوی آموزشوپرورش داشته باشیم؟
سخایی: بههرحال، آموزش و پرورش استان، بیکار ننشسته است و ازآنجاکه دولت بهتنهایی نمیتواند به تأمین و تجهیز زیرساختها برای فراهم کردن زمینه آموزش آنلاین در کل کشور بپردازد، با بخش خصوصی به تعامل رسیدهایم. توجه داشته باشید که برای فراهم شدن بسترهای آموزش آنلاین، مشکلات زیادی باید حل شوند و موضوعهای مختلفی دستبهدست هم دهند تا این شیوه جدید آموزشی بتواند بهصورت موفق و دنبالهدار اجرا شود. در حال حاضر، بخش خصوصی نیز به کمک بخش دولتی آمده و شروع به محتواسازی کرده است. از سوی دیگر، خود معلمها هم موظف به تولید محتوا هستند و باید در این زمینه آموزش ببینند تا چگونگی ساخت محتوا برای نشر در فضای مجازی را فراگیرند؛ همچنین دانشآموزان نیز باید محتواسازی را فراگیرند. علاوهبراینها، در این شش ماه گذشته آموزشوپرورش، چالشهای شاد را بررسی کرد و به نتایجی نیز رسید.
ناجی: آقای سخایی! داستان هوشمندسازی مدارس و الکترونیکی کردن آموزش، قصه امروز و دیروز نبوده و در فردا روز نیز خاتمه نمییابد؛ بلکه این مبحث، در دولتهای مختلف، گاها مطرح شده است و هرکدام از آنها نیز دراینباره سیاستهایی را اتخاذ کردهاند و این چالش، همواره بین سیستم آموزشی کشور و والدین وجود داشته است. بهعنوان فردی که در حوزه هوشمندسازی آموزش (هم نرمافزار و هم سختافزار) کار کردهام، باید بگویم که زمانی توجهها به سمت تأمین و تولید سختافزار در مدارس افزایش یافت و سود بالایی نیز نصیب شرکتهای ارائهدهنده خدمات سختافزاری شد؛ برای مثال، برخی از این شرکتها در سال 90 بر روی هر سختافزار سود یک تا یک و نیم میلیونی دریافت میکردند. درواقع ســخـــتافزار، زیــرســـاخــت و لازمــه هوشمندسازی مدارس بود و بسیاری از آنها نیز این سختافزارها و دیتاپروژکتورها را فراهم کردند و به آن مجهز شدند؛ اما پس از مدتی، مدارس از سختافزار اشباع شدند و برای آنها این پرسش پیش آمد که اکنون باید با آن چه کنند و چگونه از مزایای آن بهرهمند شوند؟ در این راستا دستورالعملها و بخشنامههایی به نام محتواسازی و ایدهسازی الکترونیکی آماده و تدوین شد که در خلال آن قرار بود، نرمافزارهای بسیار سنگینی آموزش داده شوند؛ اما به دلیل نبود اینترنت و مقاومت برخی معلمهای باتجربه و مسن، این آموزشها با مشکلاتی روبهرو شد و کسی زیر بار آنها نرفت. واقعا معلمها با این نوع محتواسازی مشکل داشتند و این اتفاق، پیشامدی نادرست و نامیمون بود. آن دوره طی شد و مدارس به تعبیر خیلیها به گورستان سختافزار تبدیل شدند. برخی مدارس از بردهای هوشمند بهعنوان تختهسیاه هوشمند استفاده میکردند و حتی در یکی از مناقصههایی که با آموزشوپرورش داشتیم، برخیها از ما این مطالبه را داشتند که این بردها بهگونهای تولید شوند که با ماژیک نیز بتوان روی آنها نوشت؛ یعنی کاربرد آموزش الکترونیک به همین کارکرد فعلی آموزش رسید. آموزش و پرورش، اکنون همه این مسیرها را طی کرده و تجارب مختلفی را در این حوزه پشت سر گذاشته است. در حال حاضر، این نهاد به دوران و عصری رسیده که شاید مجبور است به سمت آموزشهای الکترونیک حرکت کند و چارهای جز این هم ندارد؛ هرچند این موضوع ممکن است چندان خوشایند برخیها نباشد. آموزش و پرورش باید به سمت آموزش مجازی حرکت کند که شاید چالشهای آن بسیار بیشتر از آموزش حضوری و سنتی باشد. حال با این تفاسیر، شما چه پارامتری را برای معلمها در نظر گرفتهاید که دوباره همان تجربه ناموفق هوشمندسازی مدارس (که البته بعضی از مدارس خصوصی در آن موفقیتهایی را به دست آوردند و توانستند دست به محتواسازی بزنند) تکرار نشود؟ در حال حاضر، برخی معلمها هنوز به سمت محتواسازی و تولید محتوا نرفتهاند و از دانشآموزانشان میخواهند به دانلود محتواهای درسی که توسط دیگر همکارانشان تهیهشده، بپردازند و از آن استفاده کنند. پرسش من از شما که معتقدید آموزشوپرورش در این شش ماه بیکار ننشسته و به شناسایی چالشها و مشکلات سامانه «شاد» پرداخته، این است که از روزی که رفتن دانشآموزان به مدارس به دلیل کرونا ممنوع شد، شما برای آموزش آنها و همچنین معلمها چه کردید؟ این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است.
سخایی: همانطور که اشاره کردم، در این شش ماه گذشته آموزشوپرورش استان اصفهان به شناسایی مشکلات سامانه «شاد» پرداخته و با اعلام فراخوان از بخشهای خصوصی خواسته است تا نرمافزارهای خود درزمینه آموزش مجازی را معرفی کنند.
ناجی: درمجموع در اصفهان، چه تعداد معلم و دانشآموز حضور دارند؟
سخایی: حدود 45 هزار معلم و 900 هزار دانشآموز.
ناجی: یعنی در مجموعه آموزشی، جامعه یکمیلیونی وجود دارد که باید دست به محتواسازی بزند و از این محتوا نیز استفاده کند. با فرض اینکه محتوای مطلوب و آماده، برای این جامعه وجود دارد، بگویید آموزشوپرورش استان اصفهان، برای این افراد و همچنین تأمین زیرساخت موردنیازشان، البته بهغیراز بردهای هوشمند، چه کرده است؟ منتقد استفاده از بردهای هوشمند هستم؛ چراکه اگر اکنون یک بُرد هوشمند در اختیار معلم قرار بگیرد، او بهجای اینکه در خانه بماند و دست به تولید محتوا بزند، سر کلاس میرود و بهواسطه آن شروع به تدریس، آنهم تنها با یک فیلم میکند و دیگر نیازی نیست که کاری انجام دهد؛ یعنی نه نیاز است از اسکای روم استفاده کند و نه سامانه شاد و نه تولید محتوای خلاق. آیا آموزشوپرورش در این زمینه بهغیراز تأمین زیرساختهای فنی کار دیگری انجام داده است؟
سخایی: در آن برههای که آموزش حضوری به دلیل شیوع کرونا متوقف شد، آموزشوپرورش نیازمند یک پیامرسان، برای ادامه دادن امر آموزش بود. بهرغم تمامی انتقادهایی که به این سامانه وارد بود و همچنین کموکاستیهایی که داشت، درزمانی که آموزش متوقف شده بود، راهاندازی این سامانه بهترین کاری بود که وزارت آموزشوپرورش، توانست انجام دهد و آن را در اختیار معلمان قرار دهد. سامانه «شاد» توانست معلمها و دانشآموزان را شناسایی کند و کلاسبندیها را سریع انجام دهد؛ همچنین بهجای اینکه آموزشها بهصورت منطقهای انجام شوند، هر کلاسی از سامانه «سناد» اطلاعات را گرفت و به فعالیت خود ادامه داد. به پرسش اول من پاسخ ندادید. از 900 هزار دانشآموزی که در استان اصفهان، مشغول تحصیل هستند چه تعداد به شبکه شاد دسترسی داشتند؛ چراکه بسیاری از معلمها و همچنین دانشآموزان زمانی که متوجه ناکارآمدی سامانه شاد شدند، ترجیح دادند از سایر پیامرسانها بهمنظور آموزش استفاده کنند.
سخایی: حـــدود 80 درصـــد از دانشآموزان عضو شبکه شاد شدند؛ البته نه به این معنا که همه این دانشآموزان از سامانه شاد استفاده کردند؛ به دلیل سرعتپایین شبکه شاد، برخی معلمها در کنار آن از سایر شبکههای اجتماعی مثل واتساپ، تلگرام و… یا پیامرسانهای داخلی مثل ایتا و… که از سرعت بالاتری برخوردار بودند، استفاده کردند.
آیا استفاده از سامانه شاد اجبار بود؟ برخی معلمها گلایه داشتند که چرا بهرغم ناکارآمدی «شاد»، آموزشوپرورش آنها را مجبور به استفاده از آن کرده و به نوعی دستشان را در حنا قرار داده است؟
سخایی: عضویت معلمها در آن اجبار بود. آنها از طریق این سامانه با دانشآموزان ارتباط برقرار میکردند؛ اما بههرحال، این شبکه با مشکلاتی مثل سرعتپایین و آپلود نشدن فایلها روبهرو بود. در حال حاضر نیز وزارت آموزشوپرورش تأکید دارد که معلمها باید از 15 مهر تدریس خود را با سامانه «شاد» شروع کنند. اتفاقا امکانات جدید و زیادی هم روی آن قرار گرفته است؛ مثل شبکه آنلاین شاد. اما توجه داشته باشید که این سامانه باید نزدیک به 14 میلیون دانشآموز را پوشش دهد؛ بنابراین سرورها نمیتوانند پاسخگوی این نیاز دانشآموزان باشند؛ حتی بزرگترین شبکههای دنیا هم اگر بخواهند همزمان در یک بازه زمانی این خدمات را ارائه دهند با مشکل روبهرو میشوند. همه این مسائل باعث شد تا تصمیم بگیریم از ظرفیت خود استان اصفهان در بخش خصوصی استفاده کنیم. در این بازه زمانی بسیاری از شرکتهای فعال در حوزه تولید نرمافزارهای آموزشی (مثل شبکه علمی تحقیقاتی و دانشگاه صنعتی) به آموزشوپرورش مراجعه کردند و برنامهها و ایدههای خود را ارائه دادند. ایدههای کارآمدتر و برتر انتخاب شدند و درمجموع با گلچین کردن برنامههای مختلف شرکتها و کنار هم گذاشتن آنها سامانهای به نام «شادپلاس»(«شاد» را هم در دل دارد) طراحی شد که اکنون مقدمات راهاندازی و استفاده دانشآموزان از آن در حال انجام است؛ درواقع سامانه «شادپلاس» یک داشبورد آموزشی است که تمام امکانات لازم برای امر آموزش در آن گنجانده شده است. یکی از مزایای ویژه این سامانه، کممصرف بودن اینترنت آن است؛ بهگونهای که پیشبینی میشود، نهایتا در یک کلاس 40 دقیقهای، تنها 5 مگ اینترنت مصرف شود. این طرح اکنون در وزارتخانه ارائه و اتفاقابا استقبال خوبی هم روبهرو شده است؛ درضمن اکنون نیز در حال اخذ مجوزهای آن هستیم.
پیشبینی شما این است که سامانه شادپلاس از چه موقع در اصفهان راهاندازی خواهد شد؟
سخایی: تلاش بر این است که همزمان با آغاز سال تحصیلی هم معلمها و هم دانشآموزان بتوانند از سامانه «شادپلاس» استفاده کنند. این سامانه در دو هفته گذشته در برخی مدارس تیزهوشان بهصورت آزمایشی مورداستفاده قرار گرفته است و معلمان راحت و بدون مشکل با آن کار کردهاند.
شهسواری: تا جایی که اطلاع دارم در سامانه «شادپلاس» که توسط یکی از دانشگاهها طراحی شده است، حدود 150 هزار نفر باید همزمان آنلاین شوند و معلمان در آن به تدریس بپردازند. ازنظر سختافزاری برای این سامانه قرار است چهکاری انجام شود؟ برای مثال، اگر سی دی انهای سامانه «شاد» در اســتــانهــای مــختلــف تقسیمبندی شده بود (همان کاری که برای تلگرام انجام شد)، شاید اینهمه مشکل به وجود نمیآمد. میخواهم بدانم که آیا بر اساس شهرهای مختلف، سی دی ان برای سامانه «شادپلاس» پیشبینی شده است، چون این حجم آنلاین بودن به حدود ده میلیارد سرور نیاز دارد؟ بگویید آیا این موضوع را در نظر گرفتهاید یا این سامانه نیز به دلیل عدم پیشبینی این مسئله، ممکن است شکست بخورد و دوباره قضیه شاداتفاق بیفتد؟
سخایی: بله. برای راهاندازی سامانه «شادپلاس» در هفتاد نقطه «سی دی ان» در استان پیشبینی شده است. در حال حاضر فکر میکنم، سرور و پهنای باندی که در اختیار ما قرار گرفته است میتواند جوابگوی شش میلیون نفر باشد.
ناجی: آقای سخایی! من با توضیحات شما قانع نشدم و جواب پرسشم را نگرفتم. شما در این شش ماه، برای آموزش و آشنایی معلمها با آموزش آنلاین چه کردید؟
سخایی: از هفته گذشته برای تمامی معلمهای دولتی و غیردولتی آموزش هشتساعته شبکههای اجتماعی در حال برگزاری است.
شما میگویید برای معلمها قرار است دورههای آموزشی برگزار کنید تا آنها نحوه تولید محتوا در فضای مجازی را فرا گیرند؛ درحالیکه برخی معلمها به دلیل داشتن رویکردهای سنتی به آموزش یا بالا بودن سن، علاقه یا توان فراگرفتن این آموزشها را ندارند؛ نمونهاش هم معلمی که سال گذشته به دلیل استفاده از واژه «آیلان» سوژه شبکههای اجتماعی شد. اینها نشاندهنده این مسئله است که آموزشهای نوین در سیستم آموزشی جایگاهی ندارد و هنوز در برابر آن مقاومتهایی وجود دارد.
سخایی: توجه داشته باشید که ما در شرایط ویژهای قرارگرفتهایم.
اتفاقا همین شرایط ویژه نشان داد که هوشمندسازی مدارس که سالهاست در رابطه با آن سخن گفته میشود و در دولتهای مختلف بحث آن مطرحشده، شوخیای بیشتر نبوده است!
سخایی: همانطور که اشاره کردم، ویروس کرونا ما را در شرایط خاصی قرار داد؛ وضعیتی که باعث شد برخی معلمها از خود ما جلوتر حرکت کنند و به آموزشهای نوین روی آورند؛ برای مثال، معلمان جوان یا فارغالتحصیلان دانشگاه فرهنگیان یا نیروهای خرید آموزشی در مدارس غیردولتی که سابقه 10 تا 15 سال دارند، در تولید محتوا بسیار باانگیزه شروع به کار کردند و در این زمینه پیشقدم شدند و اتفاقا محتواهای بسیار خوبی نیز تولید کردند.
اما این افراد تنها درصد اندکی از جامعه معلمان را تشکیل میدهند. تکلیف باقی آنها چه میشود؟
سخایی: بله؛ ولی نمیتوان معلمها را کنار گذاشت یا آنها را رها و خانهنشین کرد؛ چون سابقه و سن بالایی دارند و ممکن است نتوانند خودشان را با آموزش آنلاین تطبیق دهند.
بحـث کنارگـذاشتن معـلمها نیست؛ اما آیا آنها مقاومت در برابر آموزش نوین را شکستهاند؟
سخایی: چارهای جز این وجود ندارد. خیلی از معلمهایی که در خانه بهصورت مجازی به دانشآموزان آموزش میدهند، چارهای ندارند جز اینکه از فرزندان خود کمک بخواهند. در این سه ماه، خیلی از نیروهای حقالتدریس و بازنشستگانی که برای آموزش از آنها استفاده میکردیم، توانستند محتوا تولید کنند. آنها از فرزندانشان کمک گرفتند و اکنون هم به فعالیت خود ادامه میدهند؛ اما برخی دیگر کلاس درس را زمین گذاشتند و گفتند که نمیتوانند به آموزش آنلاین دانشآموزان بپردازند. ما مجبور شدیم نیرو جایگزین آنها کنیم. پس کسانی که امسال قرار است وارد چرخه آموزشوپرورش شوند، میدانند که برای تدریس باید از شبکههای مجازی و تکنولوژیهای روز استفاده کنند. ما همه این موضوعهارا درک میکنیم و به همین خاطر نیز یک دوره آموزشی هشتساعته شبکههای مجازی را برای آنها در نظر گرفتهایم.
ناجی: منظورتان از آموزش شبکههای اجتماعی چیست؟
سخایی: دورهای تلفیقی از اینترنت 10 و تمام مهارتهای کاربردی. قرار نیست همه مباحث به آنها آموزش داده شود؛ بلکه آنها فقط آن دسته از مباحثی را فرامیگیرند که قرار است به کارشان بیاید. علاوه بر این، یک دوره 20 ساعته نیز برای معلمان برگزار میشود که در آن نحوه کار با سیستمهای تولید محتوا آموزش داده میشود.
ناجی: با چه نرمافزارهایی؟
پاشایی: توجه داشته باشید که در حوزه تولید محتوا اقدامات بسیار زیادی میتوان انجام داد؛ اما آیا لازم است یک معلم با تمام آنها آشنا باشد و آموزش ببیند؟ این موضوع تازه باعث سردرگمی آنها میشود. معلم باید بداند که دانشآموز نیاز به محتوای جذاب و نو دارد؛ چراکه اگر من بهعنوان معلم، صرفا به تولید محتوای یکنواخت، تکراری و یکشکل بپردازم، دانشآموز پس از مدت اندکی از آن خسته میشود و رغبت به استفاده از آن نخواهد داشت. دانشآموز نیاز به محتوای جدید دارد. پس معلمها باید تا حدودی با شیوه تولید محتوا آشنایی داشته باشند و آن را بدانند. علاوه بر این، اگر قرار است در این حوزه پیشرفت کنیم و به موفقیتهای جدید دست یابیم، باید ببینیم دنیا به چه سمت و سویی حرکت میکند. اکنون باید از یادگیری معکوس استفاده و دانشآموزان را نیز در امر آموزش دخیل کنیم؛ بهگونهای که آنها مهارت تولید محتوا را فراگیرند و خودشان را در آموزش شریک کنند. در این شیوه، میزان یادگیری دانشآموزان بیشتر خواهد بود.به نظر من معلم، یادگیری زمانی کامل میشود که دانشآموز بتواند درسی را که فراگرفته است به سایر دانشآموزان آموزش ارائه دهد.
ناجی: تمام مواردی که مطرح میکنید بایدها و نبایدهایی است که همه ما آن را میدانیم و با آن آشنا هستیم. اما اکنون، مشکل معلمها تولید محتواست. معلم نمیداند در خانه چگونه باید مباحث درسی را به دانشآموزان ارائه دهد. ممکن است معلمی بتواند خودش را با تکنولوژی روز تطبیق دهد؛ مثلا یک استودیوی پرده سبز اجاره و در آن ویدئو ضبط کند. او یکمیلیون تومان هزینه میکند و در عوض آن را به مبلغ پنج میلیون تومان میفروشد؛ ولی باید توجه داشت که تنها تعداد اندکی از معلمها حاضر هستند این کار را انجام دهند و بقیه یا توانش را ندارند یا تمایلش را. از طرف دیگر شما میگویید برای معلمها قرار است 20 ساعت آموزش برگزار کنید، اما آیا معلمی که فراگیری و کارکردن با پاورپوینت برای او دشوار است، میتواند با نرمافزارهای پیچیدهتری مثل «اسنگیت» کار کند؟ اصلا نیازی هست آن را یاد بگیرد؟
سخایی: جامعه معلمان را شما در چه رده سنی میبینید؟ اکنون معلمان جوان بهویژه خروجیان دانشگاه فرهنگیان، کارهای بسیار خوبی در این زمینه انجام دادهاند.
ناجی: چه تعداد از معلمان ما خروجیشان از دانشگاه فرهنگیان است؟
پاشایی: در تکمیل صحبتهای آقای ناجی باید بگویم، الان در گروه پایه ششم استان که بیش از هزار معلم عضو هستند، تنها ده نفر فعالیت میکنند و به تولید محتوا میپردازند و آن را در گروههای مختلف به اشتراک میگذارند. مابقی فقط از همان محتواها استفاده میکنند و حاضر نیستند در این زمینه تولیدهایی ارائه دهند.
ناجی: من هم همین را میگویم. اکنون بیشتر افراد دارای موبایل هستند و این امکان برای آنها فراهم است که با نصب اپلیکیشنهای مختلف بر روی آن، محتواهای زیادی را تولید کنند. من میگویم آموزشوپرورش چرا بهجای آموزش نرمافزارهای پیچیده، تولید محتوا با موبایل و ساخت یک ویدئوی ساده یا ضبط صدا را به معلمها آموزش نمیدهد؟ اگر قرار باشد آموزشهای خود را پیچیده کنیم، مطمئن باشیم دوباره به همان دوران هوشمندسازی بازمیگردیم؛ چون موبایل را فراموش کردهایم؛ ابزاری که الان تعداد زیادی از دانشآموزان از آن استفاده میکنند و البته برخی نیز به دلیل شرایط مالیشان، امکان استفاده از آن را ندارند که برای رفع این مشکل، باید از ظرفیتهای صداوسیما استفاده کرد.
پاشایی: توجه داشته باشید که معلمها باید اولازهمه رغبت استفاده از محتواهای آموزشی ر ا پیدا کنند؛ چون الان برخی محتواهای آموزشی مهیاست، ولی بسیاری از معلمها بازهم تمایلی به استفاده از آنها ندارند و تنها تعداد اندکی از آنها ازاین محتواها استفاده میکنند. وقتی این انگیزه و رغبت وجود نداشته باشد، آموزش صفر تا صدی تولید محتوا هم مؤثر نخواهد بود.
ناجی: با توجه به این صحبتها دوباره سؤالم را از آقای سخایی میپرسم: در این شش ماه برای توجیه معلمان بهمنظور استفاده از شیوههای آموزش آنلاین چه کردید؟ آیا اصلا ارزیابی انجام دادید که ببینید معلمها در این حوزه چقدر موفق عمل کردهاند و برای ادامه کار به چه آموزشهایی نیاز دارند؟
شهسواری: بهعنوان کسی که هم در دانشگاه تدریس میکنم و هم دانشجوی مقطع دکتری هستم، میگویم که اکنون بسیاری از استادان مقاومتهای خود در برابر آموزشهای سنتی را شکستهاند؛ برای مثال، اکنون درصد بالایی از استادان بهجای استفاده از گچ و تخته از پاورپوینت استفاده و بهواسطه آن تدریس میکنند؛ حتی آنهایی که سنشان بالاست. بنابراین تسلط معلمها به پاورپوینت هم برای آنها کافی است. نکته مهم دیگر نیز ایجاد بستری برای تعامل دوطرفه معلم و دانشآموز است. خود من بهعنوان کسی که تدریس میکنم، بههیچوجه این شیوه تدریس را (تولید محتوای صرف) را نمیپسندم و ترجیح میدهم از نرمافزارهایی استفاده کنم که به من امکان تعامل دوطرفه با دانشجویانم را بدهد.
ناجی: شما به سبک تدریس خود نگاه نکنید؛ چون دارید در مقطع دکتری تحصیل میکنید و با نرمافزارهای مختلف آشنا هستید. از سوی دیگر، جامعه مخاطب شما دانشجویان هستند؛ درحالیکه بحث ما درباره معلمان و دانشآموزان است. خیلی از معلمها شاید به خاطر اینکه حقوقشان کفاف نمیدهد، حاضر به استفاده از بازارها و شیوههای نوین آموزشی نباشند. بههرحال، ویروس کرونا آنها را در وضعیت پیشبینینشدهای قرار داد و مجبورشان کرد تا با سامانه «شاد» کار کنند. طبیعی است معلمی که تا دیروز پای تخته و با گچ و بهصورت چهره به چهره به آموزش دانشآموزان میپرداخته، الان نداند که در فضای آنلاین، چگونه با آنها ارتباط برقرار کند. مگر آموزشوپرورش چقدر توان دارد که به آموزش این افراد بپردازد. حرف من این است که آموزشوپرورش باید شیوهای از تولید محتوا را به معلمها آموزش دهد که کاربردی و ساده باشد. اصلا دلیلی ندارد نرمافزارهایی مثل اسنگیت که به کار آنها نمیآید به آنها آموزش داده شود؛ درحالیکه معلمها با همین موبایل میتوانند کارهای مختلفی انجام دهند.
سخایی: آموزشوپرورش چندین سال است که جشنواره تولید محتوا برگزار میکند. سال گذشته که خبری از کرونا نبود در این جشنواره، 14 هزار نفر تولید محتوای خود را ارائه کردند؛ بنابراین اینگونه نیست که همه معلمها هیچ آشنایی با تولید محتوا نداشته باشند. خیلی از معلمها خودشان را در این جشنواره نشان دادند. مطمئنا اگر امسال هم این جشنواره را برگزار کنیم، شاهد شرکت بیش از 30 هزار نفر در آن خواهیم بود.
از این 14 هزار نفر تولید محتوا چه تعداد دارای خلاقیت و جذابیت تحصیلی برای دانشآموزان بوده است؟ گفته میشود فضای مجازی بستری برای بروز خلاقیت و نوآوری است؛ اما آموزشهای آنلاین در سال گذشته فاقد نوآوری و جذابیت بودند. شاید همین موضوع هم باعث شد تا کلاسهای درس آنلاین نه از سوی دانشآموزان و نه از سوی معلمان جدی گرفته شود؟
سخایی: سال گذشته آموزش وپرورش استان اصفهان، تلاش کرد تا یک استودیوی کروماکی و یک استودیو را در مرکز تحقیقات راهاندازی و بودجه آن را در بودجهبندی خرداد تا اسفندماه مهیا کند که اتفاقا موفق هم شد و 45 هزار دقیقه فیلم آموزشی برای معلمها در آن تولید و در سامانه «Erp» بارگذاری شد. حتی این فیلمها و محتواها برای دانشآموزان کنکوری که مجبور به پرداخت شهریههای سنگین به آموزشگاهها بودند نیز تهیه شد و دانشآموزانی که در مناطق دورافتاده و محروم تحصیل میکردند هم توانستند از آن بهصورت رایگان استفاده کنند. این اتفاق، اقدامی بزرگ در کشور بود. امسال، اما داشبورد آموزشی برای معلمها در نظر گرفتهایم و امکان افزایش و ارتقای آن را هم داریم و اگر شرکتهای بخش خصوصی امکاناتی را تولید کنند که به ارتقای این داشبورد کمک کند، آموزشوپرورش آمادگی همکاری با آنها را دارد. در حال حاضر، در سامانه «شادپلاس»، امکانات بسیار خوبی برای معلمها و دانشآموزان در نظر گرفته شده است؛ مثل تختهسیاه هوشمند که روی تمامی گوشیها و تبلتهای اندروید نصب میشود و معلم با استفاده از انگشت یا قلمهای ساده میتواند روی آن بنویسد؛ همچنین معلم امکان ارسال صدا و تصویر را دارد و به این واسطه درس را برای دانشآموز توضیح میدهد. تابلوهای دانشآموزان نیز بهصورت جداگانه فعال میشود و اینگونه معلم میتواند دانشآموز را خطاب قرار دهد و از او تکلیف بخواهد یا درس بدهد. کتابها نیز بهصورت الکترونیکی در آن تعبیهشدهاند و معلم حتی میتواند آن را ورق بزند. اگر معلمی فیلم یا محتوای درسی را آماده کرده باشد هم میتواند آن را در سامانه بارگذاری کند. ما چارهای جز فراهمکردن بستر آموزش معکوس نداریم. معلم باید محتوای درسی را ارائه دهد و دانشآموز نیز اشکالاتش را مطرح کند و به رفع آنها بپردازد. تابلوی هوشمندی که در سامانه «شادپلاس» وجود دارد، معلم را از تولید بسیاری از محتواها بینیاز میکند. مبحث دیگری که در رابطه با آن باید نکاتی را مطرح کنم، تکالیف دانشآموزان است. در حال حاضر، در مقطع ابتدایی آزمونهای توصیفی برگزار میشود. در سه ماه گذشته با کمک گروههای آموزش ابتدایی، روشهای ایجاد آزمون توصیفی ابداعشدند. در این روش، دانشآموز قادر است بهراحتی آزمون بدهد. در سامانه «شادپلاس»، برای هر دانشآموز پوشه مجزا در نظر گرفتهشده است و نیازی نیست که مثل سامانه شاد، همه دانشآموزان بهیکباره تکالیف خود را ارسال کنند و معلم برای پیدا کردن آنها بهزحمت بیفتد. تکالیف دانشآموزان بهمحض ارسال در پوشه مخصوص خودشان قرار میگیرد. این سامانه به هوش مصنوعی نیز مجهز است و معلم میتواند بازخوردهای خود را به دانشآموزان منتقل کند. امکان برگزاری آزمون آنلاین هم در آن وجود دارد. درواقع معلم تکالیف را ارسال میکند و دانشآموز موظف به پاسخدهی آن بهصورت آنلاین، همراه با صدا و تصویر است. اینگونه معلم میداند که چه تعداد دانشآموز تکالیف خود را پاسخ دادهاند و چه تعدادی آن را انجام ندادهاند و اگر به تصحیح آنها نیز بپردازد، سیستم قادر خواهد بود نتایج را اعلام کند و نمرات را در پوشه کار دانشآموزان قرار دهد. همه اینها ابتکارهایی است که گمان نمیکنم تاکنون در هیچ جایی از دنیا به کار گرفته شده باشد.
این امکانات در مدارس محروم هم نمودی خواهد داشت؟
سخایی: بله، در تمامی مدارس این امکان مهیاست و همه معلمها نیز میتوانند از آن استفاده کنند. هر معلمی با ارسال کد ملی خود امکان ورود به سامانه را دارد. کلاسبندیها انجام میشود و معلمان برنامه هفتگی دانشآموزان را مشاهده میکنند؛ مثل همان روالی که در Erp معلمان در سال گذشته طی میکردند. علاوه بر این، در سامانه «شادپلاس» از تمامی سیستمهای وبیناری نیز استفاده شده است و معلم با استفاده از آن میتواند رایگان با دانشآموز ارتباط برقرار کند.
شهسواری: سال گذشته مشکلی که در رابطه با سامانه شاد وجود داشت، این بود که ارتباط با سناد و گرفتن اطلاعات از آن، بعضا دچار مشکل میشد و حتی در برخی مواقع تا 48 ساعت ایجاد ارتباط به طول میانجامید. اصل مشکل شاد هم همین بود. موضوع دیگری که به آن اشاره شد، بحث آموزش آنلاین در مناطق محروم است؛ چراکه برخی معلمها و دانشآموزان در این مناطق به گوشی و لپتاپ و تبلت دسترسی ندارند. برای این مشکل چه پیشبینی کردهاید؟
این مشکل البته فقط مربوط به افرادی که در مناطق محروم زندگی میکنند، نیست؛ برای مثال، در برخی خانوادهها دانشآموز گوشی ندارد و والدین او هم شاغل هستند یا اینکه آنها چند فرزند دارند و تعداد گوشیهای موجود جوابگو نیست. پس عدالت آموزشی چه میشود؟
سخایی: در سامانه شادپلاس، این مشکلات، حل شده و این سامانه تحت وب قرارگرفته است؛ بنابراین اگر خانوادهای دارای سه فرزند یا شاغل باشند، تنها کافی است یکبار به شادپلاس متصل شوند؛ بعدازآن دانشآموز برای ارتباط برقرار کردن مشکلی ندارد. البته دانشآموز همچنان به گوشی یا تبلت یا لپتاپ نیاز دارد. از طرف دیگر، درست است که اصفهان در وضعیت قرمز قرار دارد، اما آیا تمام شهرستانهای آن نیز همین شرایط را دارند؟ برخی مناطق محروم مثل روستاهایی که در غرب اصفهان قرار دارند، وضعیتشان سفید است و کلاسها بهصورت حضوری در آن دایر خواهد شد و دلیلی ندارد که بخواهیم کلاسها را آنلاین برگزار کنیم. یعنی در این مناطق به روال قبل کلاسها برگزار میشود؟
سخایی: بله، در مناطقی که وضعیتشان سفید است، با شروع سال تحصیلی کلاسها حضوری برگزار میشود. در طول تابستان گذشته نیز اینترنت رایگان در تمامی مدارسی که در مناطق محروم قرار داشتند، فعال شد و یک هزار و 337 روستای اصفهان به اینترنت رایگان مجهز شدند. چنانچه اینترنت روستا هم مشکل داشته باشد، دانشآموزان میتوانند از اینترنت رایگان مدرسه بهصورت نوبتی استفاده کنند. علاوه براین، در مناطق شهری نیز اینترنت و سایر امکانات برخی از مدارس، کاملاً رایگان در اختیار دانشآموزان قرار میگیرد.
امساکی: به نظر من کاری که وزارت آموزشوپرورش در این مدت کم و از زمان شیوع ویروس کرونا در کشور انجام داده، اقدامی ارزنده است و قطعا تیمی که عهدهدار تولید نرمافزارهای آموزشی بودند، فشار بسیار زیادی را تحمل کردند؛ چون آنها در حین استفاده مجبور به تجهیز نرمافزارها به نیازها و قابلیتهای جدید بودند و باید به رفع عیوب آنها میپرداختند؛ علاوه بر این، باید سختافزارهای قوی نیز برای استفاده از این نرمافزارها فراهم میکردند که تا پیشازاین شاید استفاده از آنها در آموزشوپرورش معمول نبوده است؛ درحالیکه شما اکنون دارید از راهاندازی و تولید پلتفرمی به نام «شادپلاس» صحبت میکنید که قرار است بین معلم و دانشآموز تعامل ایجاد کند؛ اتفاقی که نو و تازه است. به همین دلیل نیز این اقدام آموزشوپرورش استان اصفهان، بسیار ارزشمند است؛ البته به شرطی که پیادهسازی و عملیاتیکردن آن به همانگونه باشد که شما به آن اشاره کردید؛ چون معمولا نرمافزارهای ایرانی فاصله زیادی بین حرف تا عملیاتی شدن دارند. البته مسلما مشکلات شادپلاس در مراحل اجرا مشخص میشود و قابلحل است. هیچ نرمافزاری در هیچ جایی از دنیا در مدتزمان کوتاه به نتیجه خوب نمیرسد. اما نکته مهم این است که تکلیف این سامانه بعد از مهار و به پایان رسیدن همهگیری کرونا چه خواهد بود؟ آیا ظرفیتهایی که اکنون در آموزش ایجاد شده است، همچنان ادامه پیدا میکند یا همهچیز از هم میپاشد؟ وزارت آموزشوپرورش چه برنامهریزی بلندمدتی برای استفاده از این بسترهای طلایی دارد؟ در کشورهای دیگر، پلتفرمهای آموزشی سالها قبل، یعنی زمانی که هنوز خبری از کرونا نبود، راهاندازی و استفادهشدهاند، اما در ایران، متأسفانه به فضای مجازی اهمیت و بهایی داده نشده است؛ چه در سطح دانشگاه و چه در سطح آموزشگاههای آزاد و مدارس. همین موضوع هم باعث رشد حداقلی این فضا در کشور شده است. بگویید آیا شما برای ده سال دیگر هم پیشبینی کردهاید؟
سخایی: از همان ابتدای شیوع همهگیری ویروس کرونا در کشور، آموزشوپرورش استان اصفهان، رایـــزنـــیهـــای خـــود را بـــا نـــهـــاد آموزشوپرورش در کشورهای درگیر مثل مالزی، سنگاپور و فنلاند و حتی سازمان یونسکو آغاز کرد تا ببیند آنها در این ایام چه اقداماتی را برای عدم توقف امر آموزش انجام داده و میدهند. شاید تا قبل از شیوع بیماری کووید 19 ما خودمان را جزء کشورهای جهانسومی میدانستیم که از قافله عقبماندهاند، اما کرونا باعث شد ایران در حوزه فضای مجازی در لبه یک خط با سایر کشورهای دیگر قرار بگیرد. میخواهم بگویم ایران اتفاقا در بحث آموزشهای مجازی از خیلی کشورهای دیگر جلوتر است. سامانه Erp که سال گذشته در اصفهان راهاندازی شد در کشورهایی مثل هلند و فنلاند به اشتراک گذاشته شد. بههرحال اکنون، آموزشوپرورش به سمت آموزش مجازی گام برداشته است؛ اتفاقی که شاید ازنظر برخیها بسیار عادی به نظر آید، اما در کشوری مثل ایران که بسترها و زیرساختهای آموزشی هنوز آنطور که بایدوشاید تقویت نشده و حتی در زمانی متوقف شده، ورود یکباره به دنیای مجازی با مشکلاتی روبهرو خواهد بود. در این ایام آموزش حتی در انگلیس در یک بازه زمانی متوقف شد و هیچ اقدامی صورت نگرفت و انگلیسیها آموزش را بهتازگی شروع کردهاند. درست است که کشورهایی مثل انگلیس، اکنون زیرساختهای خوبی در حوزه فضای مجازی دارند، ولی در بحث تولید محتوا چندان قوی نیستند. کرونا فرصت خوبی بود تا آموزشوپرورش به تقویت ابزارها و امکانات نوین خود بپردازد. طراحی سامانه شاد پلاس، اقدامی بزرگ است که نشان میدهد اصفهان از برخی کشورها همچون سنگاپور و مالزی جلو است.
ناجی: امسال سال آخر دولت تدبیر و امید است. کرونا نیز بههرحال دیر یا زود به پایان میرسد. اما همانطور که آقای امساکی اشاره کرد، آموزشوپرورش چه تضمینی ارائه میدهد که پس از به پایان رسیدن این دولت، پلتفرمی همچون «شادپلاس» نیز به سرنوشت سایر نرمافزارها دچار نشود و دولت بعدی نیز از آن استفاده کند؟
سخایی: قطعا ما دیگر به گذشته برنمیگردیم. درست است که بالاخره زمانی کرونا به پایان میرسد، اما نکته مهم اینکه اکنون، روش آموزش تغییر کرده و دستخوش دگرگونی شده است. زمانی استفاده از موبایل در محیط مدرسه برای دانشآموزان ممنوع بود؛ درحالیکه الان این وسیله ارتباطی به ابزاری کارآمد برای آنها تبدیل شده است. در حال حاضر روشهای نوین آموزشی وارد سیستم آموزش شدهاند؛ روشهایی مثل آموزش معکوس که باعث تغییر دیدگاه معلم و دانشآموز شده است. امروزه در دانشگاه فرهنگیان نیز روشها و شیوههای نوین آموزشی به معلمان تدریس میشود تا آنها با این مباحث آشنا شوند و در آینده آن را بهکارگیرند.
امساکی: درواقع اکنون آموزش و پرورش باید بر اساس یک اجبار خودش را تغییر دهد، اما این سیاست، سیاست خوبی نیست. مسئله مهم این است که بعد از به پایان رسیدن این اجبار، برنامهها همچنان اجرا و تداوم داشته باشند.
سخایی: شرایط کنونی باعث شد تا دانشآموزان و معلمان رویکرد خود را تغییر دهند و مقاومتهای خود را بشکنند. پس آنها هرگز به زمان گذشته بر نخواهند گشت تا همواره خودشان را با تکنولوژیها و فناوریهای روز تطبیق دهند. اما اینکه در سالهای آینده، سایر روشهای کمکی و تلفیقی چه تأثیری بر آموزش خواهند گذاشت، باید منتظر بمانیم. در سالهای گذشته، اما سه نرمافزار توسط آموزشوپرورش اصفهان، تولید و راهاندازی شد: نرمافزار آموزش ضمن خدمت که در سال 88 در اصفهان تولید و سپس کشوری شد. برای یادگیری این نرمافزار، آموزشی برگزار نشد و با طراحی محیطی ساده، معلمان توانستند کارهای خود را انجام دهند. همچنین سامانه مشارکتهای مردمی را هم در اصفهان نوشتیم و پیادهسازی کردیم و الان در تمامی مدارس غیردولتی از آن استفاده میشود. همانطور که در خلال صحبتهایم اشاره کردم، سال گذشته نیز سامانهای به نام Erp در اصفهان راهاندازی شد که 45 هزار دقیقه محتوا روی آن بارگذاری شد. کار با این سامانه نیز نیاز به آموزش خاصی نداشت و معلمها توانستند بهراحتی با آن کار کنند. اگر بخواهیم سیستمی زنده و پویا باشد و به کار خود ادامه دهد، باید از بخش خصوصی استفاده کرد. اصلا به همین دلیل طراحی و تولید پلتفرم «شاد پلاس» را به بخش خصوصی واگذار کردیم و برای ادامه فعالیت هم مجبور هستیم بهطور مستمر، خودمان را بهروز کنیم. هر بخشی از سامانه «شادپلاس» که از سوی دانشآموزان و معلمان بیشتر استفاده شود، بهمرورزمان به برند تبدیل خواهد شد و آموزشوپرورش نیز به آن بخش اهمیت و بهای بیشتری میدهد و سعی میکند آن را تقویت کند. از سوی دیگر، اگر احساس کنیم بخشی کارآمد نیست آن را تغییر میدهیم یا به حذف آن میپردازیم.
پاشایی: آیا در شادپلاس، امکان حضوروغیاب آنلاین، برای معلم وجود دارد یا نه؟
سخایی: در این سامانه قرار نیست حضور و غیاب به سبک و سیاق قدیمی انجام شود؛ بلکه چندین شیوه برای این موضوع در نظر گرفتهشده است؛ مثلا معلم بهواسطه آن میتواند متوجه شود که یک دانشآموز چقدر از محتوای آموزشی استفاده کرده است.
پاشایی: نصب سامانه «شادپلاس» روی گوشیها چگونه خواهد بود؟ سامانه شاد روی گوشیهای آیفون یا موبایلهایی که از اندروید پایینی برخوردار بودند، نصب نمیشد و خانوادهها مجبور بودند هزینه کنند و برای فرزندانشان گوشی جدید بخرند. آیا فکری برای رفع این مشکل کردهاید؟
سخایی: سامانه «شادپلاس» نیازی به نصب ندارد و تحت وب است و افراد میتوانند با واردکردن کد ملی خود به آن ورود پیدا کنند. دانشآموزان و معلمان برای استفاده از این سامانه به گوشی و تبلت و لپتاپ نیاز دارند، اما باقی دسترسیها برای آنها مهیاست و البته جا دارد که امکانات دیگری نیز به آن اضافه شود.
آیا استفاده از سامانه شادپلاس نیز اجباری است؟
ناجی: لابد استفاده از این سامانه نیز همانند «شاد»، فقط برای معلمان مدارس دولتی اجبار است و معلمهای مدارس غیردولتی مجاز هستند که از سایر پلتفرمها و پیامرسانها استفاده کنند.
سخایی: بهعنوان کسی که در حوزه آموزش هوشمند فعالیت کردهاید از شما میپرسم که آیا پلتفرمهایی همچون اسکای روم و… با توجه به حجم بالای استفادهای که در آموزشگاهها و مدارس و دانشگاهها از آنها میشود، میتوانند جوابگو باشند؟ آیا تنها چند روز بعد از استفاده این پلتفرمها با مشکل روبهرو نمیشوند؟
ناجی: قطعا به مشکل برخورد میکنند، اما سؤال این است که چرا دولتیها موظف به استفاده از سامانه شاد هستند، اما غیردولتیها نه؟
شهسواری: اتفاقا خوب است، این موضوع باعث میشود تا اگر سامانه «شادپلاس» از پس نیازهای معلمان و دانشآموزان برآمد، غیردولتیها نیز به آن مراجعه و از آن استفاده کنند.
ناجی: اما اجبار دولتیها به استفاده از سامانه «شاد» و دادن حق اختیار به غیردولتیها برای استفاده از سایر پلتفرمها عادلانه نیست.
سخایی: وزیر آموزش و پروش در مصاحبهای که با یکی از رسانهها داشت، اعلام کرد که «شاد»، سامانه آموزش رسمی آموزشوپرورش است. از این گفتوگو برداشتهای اشتباهی شد. درست است که شاد محور آموزش است، ولی معلمها و دانشآموزان میتوانند از سایر ظرفیتهای دیگری که فراهم است هم استفاده کنند.
پاشایی: اینطور نیست که استفاده از سامانه «شاد» صرفا برای مدارس دولتی اجباری بوده باشد. من مدارس دولتی را هم سراغ دارم که در کنار این سامانه از سایر پلتفرمها یا پیامرسانهای دیگر نیز استفاده میکردند و اینگونه نبود که فقط مدارس غیردولتی مجاز به استفاده از شبکههای دیگر باشند. اما آنچه باعث میشد، معلمها و دانشآموزان استفاده از سایر پلتفرمها را به «شاد» ترجیح دهند، کیفیت پایین صدا و آپلود نشدن فایل و سرعت پایین اینترنت بود. علاوه بر این، معلمها نمیدانستند که آیا وقتی پیامی را در ایــن ســامانه ارســـال میکـــننــد، دانشآموز آن را دیده است یا نه. آیا این مشکلات در سامانه «شادپلاس» حل شده است؟
سخایی: بله. در این سامانه پس از ارسال صدا از سوی معلم یا دانشآموز، تصویر نیز در کنار متن مشاهده میشود و دانشآموز هم همان موقع و بهصورت آنلاین آن را میبیند. 25 پلتفرم در سامانه «شادپلاس» تعبیه شده است و معلم میتواند از هرکدام از اینها استفاده کند و بهصورت هوشمندانه به تولید محتوا بپردازد و آن را در اختیار دانشآموزان بگذارد.
ناجی: مشکلات و کاستیهایی که سال گذشته سامانه «شاد» از خود نشان داد، حتما باعث میشود که برخی از معلمها آن را کنار بگذارند و از سایر پلتفرمها برای تولید و بارگذاری محتوای آموزشی استفاده کنند. شما باید این مسئله را بپذیرید. سامانه «شادپلاس» که شما از آن سخن گفتید، پلتفرمی جذاب و کارآمد است. اما من هنوز به جواب سؤال خود نرسیدم. آیا با تغییر دولت ممکن است «شادپلاس» نیز کنار گذاشته شود؟
شهسواری: با تفاسیری که آقای سخایی از سامانه «شادپلاس» ارائه دادند، دلیلی ندارد که با تغییر دولت، استفاده از این پلتفرم کنار گذاشته شود؛ چراکه این سامانه به امکانات متعدد و متنوعی مجهز است و قطعا میتواند جوابگوی نیاز دانشآموزان باشد. توجه داشته باشید که اتوماسیون آموزشوپرورش که توسط تیمی از خود این اداره نوشتهشده، سالهاست دارد استفاده میشود و تغییر دولتها نیز خللی در کار آن وارد نکرده است. فعالیت Erp هم از سال گذشته تاکنون ادامه دارد و مشکلی در این زمینه رخ نداده است. وقتی پلتفرمی کارآمد باشد و بتواند نیازهای دانشآموزان و معلمان را جواب بدهد، قطعا کنار گذاشته نخواهد شد. تنها نگرانی من درباره «شادپلاس» سختافزار و سیستم توزیعشدگی آن است که آقای سخایی میگویند این سامانه ظرفیت این را دارد که شش میلیون نفر از آن استفاده کنند. اگر این نرمافزار بتواند بهخوبی کار کند و موفق باشد، با تغییر دولتها نیز عوض نخواهد شد؛ چراکه طراحی و تولید این سامانه توسط یک جناح خاص صورت نگرفته است. از طرف دیگر، ما در حوزه آموزش آنلاین باید یک سری مسائل را بپذیریم؛ مثلا اینکه ممکن است آموزشوپرورش، یک سری اقداماتی در این حوزه انجام دهد و مثلا برای معلمان لپتاپ و گوشی فراهم کند، ولی این نهاد بهتنهایی نمیتواند همه کارها را انجام دهد. توجه داشته باشید که زیرساختهای آموزش مجازی در کشور دچار مشکل است. باید این را بپذیریم. امیدوارم «شاد پلاس» بتواند بستری ایجاد کند تا مشکلات موجود درزمینه آموزش مجازی از بین برود. در اصفهان، آموزش مجازی قبل از کرونا با استفاده از سامانه Erp در سال گذشته انجام گرفت و فایلها استریم و تکهتکه شدند تا قطعی در آنها صورت نگیرد. این سامانه تحول خوبی در حوزه آموزش آنلاین بود و حالا شاد پلاس هم میتواند دنبالهدار آن باشد و اینگونه تحول بزرگی در امر تعلیم و تربیت دانشآموزان به وجود آورد.
سخایی: حتما اینگونه است. دولت هرگز نمیتواند سیستم آموزش را تعطیل کند. از سوی دیگر نباید چیزی هم به مردم تحمیل شود. به خاطر همین در کنار دولت باید بخش خصوصی نیز به کمک بیاید تا با بهکارگیری آموزشهای نوین، هم سلیقه معلمها تامین شود و هم سلیقه دانشآموزان. همچنین این موضوع باعث میشود تا سبکها و متدهای آموزشی جدیدی ابداع شود؛ مگر میشود اکنون به دلیل شیوع همهگیری ویروس کرونا در کشور، والدین اجازه ندهند که فرزندانشان آموزش را دنبال کنند و به مدرسه بروند؟ اصلا مگر میدانیم که این ویروس تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ محروم کردن دانشآموز از آموزش، اقدامی اشتباه و نادرست است. بنابراین باید آموزش را با شیوههای نوین دنبال کرد. با راهاندازی سامانه «شادپلاس» تصمیم داریم که معلمها را ارزیابی کنیم و از استبداد آموزشی فاصله بگیریم. ما باید به دانشآموز این اختیار را بدهیم که از هر معلمی که در سامانه حضور دارد، استفاده کند. درعینحال که دانشآموزان هر کلاس از محتوای درسی استفاده میکنند و آن محتوا ضبط میشود، پس از آفلاین شدن میتواند روی سیستم قرار بگیرد و در مناطق مختلف با اجازه گروههای آموزشی در اختیار سایر دانشآموزان قرار بگیرد. از طرف دیگر، این موضوع باعث میشود تا معلمهایی که در این زمینه فعالیت بیشتری دارند و محتوای آنها مطلوب دانش آموزان قرار گرفته است، امتیاز بیشتری کسب کنند و برند شود. پسازاین که امتیاز معلم از یک میزانی بالاتر رفت، میتوان از دانشآموزان خواست که در سامانه شاپرک یک مبلغی را واریز کنند. درواقع شادپلاس قرار است زمینهساز عدالت آموزشی باشد. اکنون کشــورهایی مثــل سنگاپور از آمــوزشوپـرورش استان اصفهان خواستهاند که این سامانه را در اختیار آنها قرار دهیم و تیمی به ایران بفرستند تا نحوه کار کردن با آن را آموزش ببینند. اما ترجیح ما این است که در ابتدای امر، سامانه «شادپلاس» را به شرکتهایی بفروشیم که در کشورهای توسعهیافته فعالیت میکنند.
ناجی: من حرف آقای شهسواری را قبول دارم، اما توجه کنید که مخاطب «شادپلاس» یک جامعه آماری یکمیلیوننفری است؛ درحالیکه مخاطب اتوماسیون یا Erp جامعهای 45 تا 100 هزارنفری است. این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است. بدون رودربایستی باید بگویم که ما برنامه مستمری نداریم که بخواهیم مثلا از این سامانه تا ده سال دیگر استفاده کنیم.
سخایی: دغدغه شما قابلتحسین است، ولی من بهعنوان کسی که 30سال است در آموزشوپرورش کار میکنم میگویم ما به آموزش نگاه جناحی یا سیاسی نداریم. سیستمی که طراحیشده، سیستم آموزشی است؛ بنابراین در طراحی و تدوین آن، بسترهایی فراهمشده تا دانشآموز بتواند از خود خلاقیت و ابتکار نشان دهد. در همین راستا بخشی در سامانه «شادپلاس» در نظر گرفتهشده تا به دانشآموزان مهارتهای زندگی را آموزش دهد؛ چراکه مهمترین رسالت آموزشوپرورش، تربیت دانشآموز است؛ موضوعی که در این سالها به فراموشی سپرده شده و در عوض ذهن او پرشده از اطلاعاتی که معلوم نیست در زندگی به کار او بیاید یا نه. سند تحول بنیادین نیز به این موضوع بهخوبی اشاره دارد. اکنون وظیفه آموزش و پرورش فقط این نیست که دانشآموز را به سمت کنکور سوق دهد، بلکه باید به تربیت او نیز بپردازد و به او آداب زندگی کردن بیاموزد.
امساکی: آقای سخایی! علیرغم امکاناتی که سامانه «شادپلاس» به آن مجهز شده و قرار است آن را در اختیار معلمها و دانشآموزان قرار دهد، سرعتپایین اینترنت موبایل یا ای دی اس ال در کشور دردسرهایی را برای نرمافزارهای تحت وب به وجود میآورد؛ برای مثال، کاربران با مشکل آپلود برای ارائه محتوا یا تکالیف خود روبهرو میشوند. از طرف دیگر، هزینه اینترنت نیز از سوی اپراتورها افزایش پیدا کرده است. آیا شما برای رفع این مشکلات، چارهای اندیشیدهاید و با شرکتهای ارائهدهنده خدمات در استان، رایزنی کردهاید که بستههای مقرونبهصرفه یا رایگان را در اختیار معلمها و دانشآموزان قرار دهند؟
سخایی: در اسفندماه بهتمامی ادارههای آموزشوپرورش، تکلیف شد که به فیبر نوری مجهز شوند. تا به امروز هم حدود شش تا هفت اداره به فیبر نوری مجهز شدهاند. پس از تجهیز ادارات، مدارس نیز مکلف میشوند که به فیبر نوری متصل شوند. علاوه بر این، افرادی که در امر آموزش از سامانه Erp استفاده کنند، هزینه اینترنت برایشان یکچهارم محاسبه میشود. در رابطه با «شادپلاس» هم مشغول رایزنی با مخابرات هستیم تا بتوانیم امتیازاتی برای کاربران مهیا کنیم.
امساکی: جامعه دانشآموزی ما قطعا به حوزه آموزشهای نوین در سطح مجازی و آنلاین حرکت خواهند کرد و در آینــده با تـوجه به دسترسیهایی که به ارائهدهندگان سامانه شادپلاس داده میشود، میتوانند یک مجموعه کاملی را در اختیار بگیرند. دغدغه ما در حوزه نرمافزاری این است که بسیاری از نرمافزارها قابلیت ارتقا با سایر پلتفرمها و نرمافزارهای واسط را نداشتند و دستاندرکاران تولید آن فقط میتوانستند با استفاده از قابلیتهای تیم توسعهدهنده خودشان آن را ارتقا دهند. بنابراین تیم ارائهدهنده شادپلاس باید به این موضوع واقف باشند. اگر آنها بتوانند با سایر پلتفرمها همکاری کنند، نهتنها آسیب نمیبینند بلکه به یک مزیت بزرگی دستیافتهاند و میتوانند با سایر خروجیها ارتباط برقرار کنند.
سخایی: آموزشوپرورش آمادگی دریافت ایدهها و طرحهای جدید بخـشهای خــصوصی بهمنـــظور ارتقای سامانه «شادپلاس» را دارد.
ناجی: برای تأمین سختافزار برای معلمان چهکاری قرار است انجام دهید؟ بههرحال اکنون قیمت موبایل و تبلت بسیار بالاست و ممکن است برخی از معلمها از پس هزینه تأمین آن برنیایند.
سخایی: در این زمینه پیشنهادی به صندوق ذخیره فرهنگیان دادهایم که با توجه به اینکه معلمان سرمایه خود را در این صندوق اندوختهاند، آموزشوپرورش ابزارهای موردنیاز را خریداری و آن را با اقساط بلندمدت در اختیار معلمان قرار دهد. همچنین به سازمان پژوهشها نیز پیشنهاد دادهایم که بهجای چاپ کتاب که هزینه بالایی هم دارد، تبلت در اختیار دانشآموز قرار دهند.
و جواب آنها چه بوده است؟
سخایی: پسندیدند ولی در این زمینه نیز مشکلاتی وجود دارد؛ این طرح برای سال آینده است.
پاشایی: اگر بخواهید این طرح را اجرا کنید، قطعا با مقاومتهای زیادی از سوی والدین روبهرو خواهید شد؛ مثلا اینکه استفاده مداوم از گوشی و تبلت ممکن است به چشم و ذهن فرزندشان صدمه بزند.
سخایی: الان نزدیک به 100هزار جلد کـتاب الکترونیک در کتابخانههای کشور جمعآوریشده تا دانشآموزان بتوانند از آن استفاده کنند و اگر تبلت ژلهای برای دانشآموزان مهیا شود، آنها میتوانند دروس خود را بهصورت الکترونیکی دنبال کنند و چشمشان هم اذیت نمیشود. در هـمین سامانه «شادپلاس» دانشآموزان، کتاب بـهصورت الکترونیکی درآمده و دانشآموزان میتوانند آن را ورق بزنند.
آنچه تا به الان مطرح شد، در رابطه با آموزش دانشآموزان عادی بود. آیا دانشآموزان دارای معلولیت هم امکان استفاده از سامانه «شادپلاس» را خواهند داشت و برای آنها نیز امکاناتی در نظر گرفته شده است؟
سخایی: با رئیس آموزشوپرورش استثنایی صحبت کردهایم. ما پلتفرم را در اختیارشان میگذاریم؛ یا اینکه باید پلتفرم موردنیاز را از بخش خصوصی مطالبه و محتوای موردنیاز دانشآموزانشان تأمین کنند. قطعا دانشآموزان دوره استثنایی در دورهای که کرونا در کشور جولان میدهد، بیشتر از سایر دانشآموزان در معرض آسیب هستند؛ بنابراین دنیای آموزش آنها دنیای مجازی خواهد بود. در راهاندازی و فعال کردن سامانه «شادپلاس» سعی کردهایم عدالت اجتماعی را رعایت کنیم. به همین منظور سعی داریم تا برای کسانی که در شیفت صبح نتوانستهاند از کلاس درس استفاده کنند، محتوای منتخب که توسط معلم خبره در پایههای تحصیلی مختلف، آموزش داده میشود را گزینش و آن را در سامانه بارگذاری کنیم و دانشآموزان بعدازظهرها بتوانند از این محتوا استفاده کنند.
ناجی: ما تا به اینجا قبول میکنیم که شادپلاس، پلتفرمی کارآمد و جذاب است و همچنین معلمها نیز بر اساس آموزشهایی که شما به آنها دادهاید، میتوانند محتوای آموزشی مطلوبی را به دانشآموزان ارائه دهند. اما یکی از مشکلات آموزشوپرورش که باعث میشود، افراد از این سامانه استفاده نکنند، عدم معرفی و تبلیغات در رابطه با آن است؛ اتفاقی که اگر میخواهیم «شادپلاس» موفق عمل کند، باید آن را جدی بگیریم. در این زمینه چه کردهاید؟
سخایی: من فکر میکنم در این زمینه اتفاقات بسیار خوبی رخ دهد. این نوید را به شما بدهم که دو استودیوی کروماکی و ریل برای مرکز تحقیقات خریداری شده است و بهزودی فعالیت خود را شروع میکنند. در تلاش هستیم تا برای همیشه تلویزیون اینترنتی را برای دانشآموزان راهاندازی کنیم تا دانشآموزان و معلمان بتوانند با یکدیگر بهصورت گروهی تعامل و ارتباط برقرار کنند. اینها اقداماتی است که بهزودی باعث تمایز آموزشوپرورش استان اصفهان با سایر استانها میشود.
شادپلاس را با استانهای دیگر هم به اشتراک خواهید گذاشت؟
سخایی: بله، استانهای دیگر نیز میتوانند از این سامانه استفاده کنند.
راهاندازی این سامانه چقدر پای آموزش و پرورش اصفهان، آب خورده است؟
سخایی: هزینه بسیار زیادی صرف طراحی و تولید این سامانه شده است.
برخی از معلمها سال گذشته، اعتقاد داشتند که به دلیل محدودیتهای آموزشی، برخی از دروس بهویژه درسهای حفظی قربانی شدند و بیشتر توجه سیستم آموزشی به دروسی همچون ریاضی و فیزیک و شیمی و… بوده است. تدبیر شما برای رفع این مشکل در سال جاری جدید چیست؟
سخایی: با فعالیت این سامانه، انگار که معلم و دانشآموز بر سر کلاسهای درس نشستهاند. آموزگار به دانشآموز میگوید که مثلا فلان کتاب و مبحث آموزشی را باز کن و شروع به تدریس آن میکند. دانشآموز نیز همزمان هم تصویر و هم صدای معلم را دارد.
یعنی ساعات حضور دانشآموز دقیقا مثل کلاس حضوری است؟
ما نیازی نداریم که در آموزش مجازی دانشآموز را 90 دقیقه بر سر کلاس بنشانیم. تحقیقات و بررسیها نشان میدهد که دانشآموزان تحمل نشستن طولانیمدت بر سر موبایل را ندارند.
گلایه دیگری که معلمها در رابطه با آموزش آنلاین دارند این است که در این شیوه، تمامی بار آموزشی روی دوش آنهاست و مدیران و معلمان و راهبران آموزشی نقشی در تعلیم و تربیت ندارند. با این موضوع موافق هستید؟
سخایی: بله در شادپلاس این موضوع نیز در نظر گرفتهشده است. اختیار کلاس در دست معلم است و هرکس دیگری که بخواهد به آن وارد شود، اعم از مدیر و راهبر و… باید از معلم اجازه بگیرد و سپس به بازدید کلاس بپردازد.
