صانعی فقیهی نواندیش بود و از استاد خود امام خمینی(ره) آموخته بود که نباید اسلام در اداره دنیای امروز ناتوان جلوه کند. این آموزه را در مشی حوزوی خود به کار بست، اما آنچه او کرد و سایر نواندیشان دینی نکردند، حضور مؤثر در حوزه علمیه و تلاش برای جا انداختن مبانی نوین فقهی بود. متأسفانه بسیاری از اصلاح‌طلبان از کارکرد حوزه‌های علمیه غافل شده‌اند. نماد حرکت اصلاحی در ارائه فقه پویاست که آن نیز با توجه ویژه به حوزه‌های علمیه میسر خواهد شد.
آیت‌الله صانعی با حضور فعال خود در جایگاه مرجعیت توانست جایی برای طرح فتاوای نوین فقهی باز کند که می‌تواند زمینه گسترش و شکوفایی و به‌مرورزمان جاافتادن این فتاوا و نظریات در جامعه دینی شود و در این میان زنان مسلمان به این اندیشمند آگاه دِین فراوان دارند، چراکه با نوآوری‌های خود گام بلندی در احیای حقوق زنان در چهارچوب احکام شرعی برداشت. تجربه حضور در شورای نگهبان و دادستانی کل کشور موجب آشنایی او با ریزه‌کاری‌های امور اجرایی و کشورداری و آگاهی از تأثیر و کارکرد نظرات فقهی در اداره جامعه شد و این تجربه گران‌بها امری است که بسیاری از فقها فاقد آن بوده و ازاین‌رو دیدگاه‌هایشان جنبه انتزاعی یافته و با مشکل کارکردی مواجه می‌شود. علاوه بر این امتیاز علمی، خصوصیت دیگر صانعی حضور در کنار مردم و در میان مردم بود. زبان ساده و سلیس و شیوای او در بیان مسائل دینی و آشنایی با مسائل مختلف اجتماعی کلام او را نافذ می‌کرد. حضور در کنار مردم بعد دیگری هم دارد و آن حضور در مشکلات و گرفتاری‌ها و تلخ‌کامی‌های مردم است که ایشان در این عرصه نیز سربلند شد. این همراهی با مردم چه در دوران پیش از انقلاب اسلامی و چه در زمان دفاع مقدس و حضور در جبهه‌های نبرد در کنار رزمندگان و چه حوادث دیگر مشاهده می‌شد. در حوادث پرتلاطم یک دهه اخیر هم صانعی سعی در دلجویی از مردم و رفع مشکلات آنان داشت؛ امری که روحانیت شیعه از آغاز دوران غیبت کبرا خود را موظف به آن می‌دانسته است.
اما نکته دیگر در باب شخصیت مرحوم صانعی که او را از بسیاری متمایز می‌سازد، شجاعت و جهاد با نفس است. شجاعت و مجاهدت با نفس او کم‌نظیر است و اندک یافت می‌شود. اغلب ما مجاهدت با نفس را فقط در این می‌دانیم که فردی به‌شدت مواظب مسائل مالی خود باشد که امری پسندیده است یا وسواس عجیبی در مسائل اخلاقی و فقهی داشته باشد، اما نوع دیگری از مجاهدت با نفس هم هست و آن اینکه انسان حاضر شود درراه خدا از آبرو و پرستیژ خود بگذرد. بسیاری از افراد درراه دین حاضر به هر نوع فعالیتی هستند تا جایی که حرمت و احترام و پرستیژشان محفوظ بماند و کسی به آن‌ها توهین نکند یا از کارها و فعالیت‌های روزمره بازنمانند، اما این مرجع وارسته آزادگی را به حد کمال رسانید. او با درس گرفتن از استاد خود، امام خمینی، درراه خدا از ملامت ملامتگران نهراسید و آبروی خود را با خدا معامله کرد. صانعی به دنبال مشی محافظه‌کاری و دست‌به‌عصا سخن گفتن و روش کج‌دارومریز نبود و هرچه را مصلحت دین و انقلاب اسلامی می‌دانست بیان می‌کرد. او به دنبال وجیه‌الملت‌بودن و مواضع به‌اصطلاح «فراجناحی» و خوش‌آمد همگان نبود؛ می‌دانست که بیان مبانی فکری امام هزینه‌زا و مشکل‌آفرین است، اما جهادی سخت را برگزید. حوزه‌های علمیه ما امروز به فقهایی نیاز دارد که همچون صانعی هم نواندیش باشند و هم شجاع شجاعت صفتی پسندیده است، اما مشروط بر آنکه در مسیر نواندیشی باشد نه برای دفاع از مبانی تحجر و واپس‌گرایی. عده‌ای شجاع هستند، اما برای دفاع از تحجر و عقب‌ماندگی که جلوه آن را در تفکری مانند شیعه انگلیسی می‌بینیم. از سوی دیگر، عده‌ای از عالمان دینی خوش‌فکر و نواندیش هستند، اما جرئت بیان دیدگاه‌های خود را ندارند. حرکت اصلاح‌طلبی باید توجه ویژه‌ای به حوزه‌های علمیه داشته و در این مسیر نیازمند فقیهانی دانشمند و شجاع است.
خداوند این فقیه مجاهد را با استاد ارجمندش امام خمینی(ره) محشور فرماید.
سوگواری برای فقیه نواندیش و سیاست‌ورز شجاع
خبر بسیار تلخ است و هنوز عمق این مصیبت بر ما آشکار نشده است. هنوز در گرما و شوک این ضایعه هستیم و نمی‌توانیم خسارتی را که متوجه جامعه اسلامی ما شده ارزیابی کنیم. آیت‌الله یوسف صانعی به دیدار حق شتافت! چرا فقدان او این‌همه تلخ است؟ وجه امتیاز او بر سایر فقیهان چه بود؟ فردی که در 23سالگی به درجه اجتهاد رسید و مدت 60سال در این کسوت به فعالیت علمی پرداخت و البته این فقاهت مانع از سیاست‌ورزی او نشد و فقاهت و سیاست او را از مسیر اخلاق دور نساخت؛ این‌ها ویژگی‌های اوست، اما ویژگی ممتاز او نیست.
-
اصفهان زیبا
اصفهان زیبا
برچسب‌های خبر
اخبار مرتبط
آرشیو کامل روزنامه
