از طبیعت‌گردی تا گردشگری مسئولانه

تعریف ارائه‌شده توسط جامعه بین‌المللی اکوتوریسم ‌(TIES: The International Ecotourism Society) در سال ۲۰۱۵ این است: بوم‌گردی یا اکوتوریسم سفری است مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت‌بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن و همراهی‌کردن با ویژگی‌های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر؛ به‌طوری که حافظ زیست‌بوم بوده، سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شده، شامل آموزش بوده و در آن گردشگر و در فعالیت‌های سودآور اجتماعی‌اقتصادی مردم محلی مشارکت داشته باشد. در بوم‌گردی کلمه آموزش بسیار مورد تأکید قرار داشته، که شامل مسافران و مردم محلی می‌شود.
پس می‌بینیم بوم‌گردی، سفری است مسئولانه که موجب رشد و پایداری زیست‌بوم، فرهنگ و کیفیت زندگی ساکنان منطقه گردشگری خاصی می‌شود. اهمیت اکوتوریسم از اینجا ناشی می‌شود که با توسعه صنعتی‌شدن و گسترش پدیده شهرنشینی این انسان شهری در نیمه دوم قرن بیستم و در اوایل سال‌های قرن بیست و یکم با تغییر نگرش نسبت به ماهیت و چگونگی سفر روبه‌رو شده است. تا پیش از این سفر به‌عنوان کالای لوکس برای طبقه خاصی محسوب می‌شد؛ اما با توجه به نیاز زندگی شهری سفر روز به روز به کالایی ضروری نزدیک‌تر می‌شود. مسئله دیگر درواقع مسئله‌ای روحی‌ روانی است. انسان به علت امکانات فنی بیشتر از طبیعت دور می‌شود، شهرها گسترش پیدا می‌کنند و این دوری از طبیعت و زندگی در فضاهای فشرده مصنوع، حس نوستالژیکی برای انسان در خصوص طبیعت ایجاد می‌کند و در نهایت مسئله استفاده بی‌رویه از طبیعت و عدم رعایت توان و ظرفیت طبیعت باعث می‌شود اکوتوریسم پدید آید. اکوتوریسم نوعی از گردشگری است که ریشه‌های آن به طبیعت و محیط‌های باز برمی‌گردد. گونه‌های مختلف طبیعت‌گردی عبارت‌اند از: گردش آبی و ساحلی، کوهنوردی، غارنوردی، بیابان‌گردی، دامنه‌نوردی، مردم‌شناسی، طبیعت‌درمانی، آموزش همگانی زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی، از این رو توجه خاص به طبیعت زنده و جاذبه‌های آن است.بوم‌گردشگری (اکوتوریسم)، گردش در طبیعت با تأکید بر طبیعت جاندار (زیست‌شناختی) است وزمین گردشگری (ژئوتوریسم)، گردش در طبیعت با تأکید بر طبیعت بی‌جان (زمین‌شناختی) است.گردشگر طبیعت‌گرا بر جاذبه‌های طبیعی ومحیطی تأکید دارد و در آغوش طبیعت زیبا با تحسین جاذبه‌های طبیعی وعلاقه‌مند به شگفتی‌های جهان هستی همچون آبشارها، جنگل‌ها، کوهستان‌ها، کویرها، صحراها و سایر جاذبه‌های طبیعی است که با فعالیت‌هایی چون پیاده‌روی، عکس‌برداری، کوهنوردی، تماشای پرندگان، ماهی‌گیری، قایق‌رانی، بازدید از پارک‌ها، مزارع وباغ‌ها، اردوزدن در محیط‌های طبیعی و لذت از جلوه‌های طبیعت همراه  است. اکوتوریسم فعالیت‌هایی است که فرسایشی و استخراجی نیست. سبب ایجاد آسیب‌های رفتاری و فیزیکی بر گونه‌های غیر انسانی در طبیعت نشده و پایبندی به اخلاق زیست‌محیطی را شامل می‌شود و در رابطه با طبیعت، ارزش‌های سازگار با محیط زیست و اخلاق‌محور در اولویت قرار می‌گیرد. اکوتوریسم چیزی نیست جز حفظ و نگهداری از محیط‌زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم.پس وقتی در دل طبیعت قدم می‌گذاریم سعی کنیم با نگاه اخلاقی وآینده‌نگری میهمان طبیعت باشیم و طبیعت‌گردی کنیم. سعی کنیم در طول مسافرت آسیب‌های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی را به حداقل برسانیم و آگاهی زیست‌محیطی، فرهنگی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی را بالا ببریم.اکوتوریسم بیش از هر چیز یک نوع نگرش خاص و آینده‌نگرانه، اخلاقی، فرهنگی و انسانی به مقوله گردشگری است که در راستای پایداری گونه‌ها و زیستگاه‌های طبیعی قدم بر خواهد داشت و به شکل مستقیم در برنامه‌های حفاظتی و به شکل غیرمستقیم در ایجاد درآمد برای جوامع محلی، به حفظ میراث ارزشمند طبیعی کمک می‌کند.گردشگری مسئول، نوعی گردشگری است که منافع جوامع محلی را به حداکثر می‌رساند، اثرات اجتماعی یا زیست‌محیطی را به حداقل کاهش می‌دهد و به مردم محلی کمک می‌کند تا فرهنگ زیست‌بوم یا گونه‌های طبیعی آسیب‌پذیر را حفظ کنند. گردشگری مسئولیت‌پذیر، با هدف افزایش منافع اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و به حداقل‌رساندن اثرات منفی در یک مقصد است. گردشگری مسئولیت‌پذیر به دنبال مکان‌هایی بهتر برای افرادی است که در آن زندگی می‌کنند؛ همچنین مکان‌های بهتر برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. گردشگری مسئولیت‌پذیر با احترام به فرهنگ، آداب و رسوم مردم محلی، پیشنهاد غذای سنتی و… به توسعه گردشگری مسئولیت‌پذیر کمک می‌کند. درواقع این نوع گردشگری در خصوص محل بازدید حس مسئولیت‌پذیری بیشتری دارد.