بازدید چهلستون، دو ریال؟!

متنی که در زیر می‌آید، در سال 1337 در یک روزنامه محلی اصفهان به نام «مجاهد» انتشار پیدا کرد. نویسنده مقاله یکی از صاحبان قلم اصفهان به نام «حسین مرندی» است. او بر این نکته انگشت می‌گذارد که قیمت دو ریال برای بلیت ورودی مکان‌های گردشگری بسیار ناچیز است و همچنین باید قیمت بلیت برای گردشگر داخلی و خارجی متفاوت باشد. از سوی دیگر باید به موضوع اخذ ورودیه یا بلیت توجه بیشتری کرد. ضروری است فردی که متصدی این کار است، زبان انگلیسی هم باید بلد باشد. حتما قبض را صادر کند و پول ورودیه را به جیب خود نگذارد و این حرف‌ها… البته او معتقد است در مقابل گران‌کردن بلیت ورودی، اداره باستان شناسی هم وظایفی دارد که عمده‌ترین آن‌ها نظافت محوطه و زیبا کردن آنجاست. این مطلب از این جهت که در میان مطالب مرتبط با گردشگری به موضوع بلیت‌فروشی و ورودیه مکان‌های گردشگری عطف توجه کرده و نکاتی را در این رابطه بیان داشته است که می‌تواند در تاریخ گردشگری اصفهان مهم باشد. موضوع جالب‌تر اینکه در این متن دانستیم قیمت بلیت ورودی برای چهلستون در سال 1337 دو ریال بوده است و درآمد چهلستون از این رهگذر روزانه مابین 50الی 200 ریال بود. از این طریق می‌توان دانست که روزانه چه تعداد گردشگر از چهلستون بازدید می‌کرده‌اند. او نامه را با عنوان «قابل توجه انجمن آثار ملی استان دهم» نوشته است. نکته دیگر اینکه از این نوشته درمی‌یابیم در آن زمان مردم و حتی میراث‌دوستان تصور کمتری درباره آثار تاریخی شهرهای کرمان و یزد داشته‌اند، در حالی که حالا می‌دانیم این دو شهر هم آثار تاریخی قابل توجهی دارند و حتی یزد جزو مثلث طلایی گردشگری ایران محسوب می‌شود. متن نامه بدین شرح است:
«همه‌کس می‌داند که شهرت شهر اصفهان در دنیای کنونی فقط و فقط مرهون و مدیون وجود آثار بزرگ تاریخی زمان سلاجقه و صفویه و غیره است. بدین معنی که اگر این آثار گهربار در این شهر وجود خارجی نداشت، اصفهان هم با یزد و اراک و کرمان تفاوت محسوسی پیدا نمی‌کرد و در ردیف شهرهای درجه دوم و سوم ایران قرار می‌گرفت. پس این وجود آثار تاریخی است که شهرت و عظمت بین المللی به اصفهان داده است، نه خیابان‌های تنگ و باریک و کثیف آن… (نقطه چین در اصل) از این گذشته آن‌هایی که به ممالک ایتالیا و فرانسه و ترکیه و اسپانیا و لبنان و سوریه و اردن و غیره رفته و وضع آن ممالک را از نزدیک مشاهده کرده‌اند یا در اثر قرائت اخبار جراید متوجه شده‌اند، اغلب ممالکی که جهانگردان عالم به جهتی از جهات تاریخی یا موقعیت طبیعی بدان جاها مسافرت می‌کنند، قسمت مهم درآمد مملکت یا شهرشان را وجوهی که سیاحان و جهانگردان به عنوان ورودیه می‌پردازند تشکیل می‌دهد و حق هم همین است؛ زیرا فلان میلیاردری که از آمریکا به اصفهان مسافرت کرده و برای این مسافرت هزاران دلار خرج می‌کند، هیچ مانعی ندارد که برای مشاهده هریک از آثار تاریخی این شهر یک دلار بدهد و مسلما آن آمریکایی یا فرانسوی و انگلیسی که شیفته زیارت این قبیل اماکن است، این مبلغ را از روی نهایت میل و رضایت خواهد داد.
بنده چند روز قبل از دربان کاخ چهلستون مبلغ ورودیه و میزان درآمد روزانه آنجا را که سؤال کردم دیدم در آمد مثلا یک کاخ مجلل تاریخی در روز از درآمد روزانه آقای «یوزباشی» گدا هم کمتر است!! مشارالیه می‌گفت حق الورود برای یک نفر دو ریال و درآمد روزانه ما هم از پنجاه الی دویست ریال است!! به نظر نگارنده انجمن محترم آثار ملی استان دهم باید فوری تشکیل جلسه داده و به دلایل معروضه فوق حق الورود به اماکن تاریخی را به شرح زیر تعیین کند:
حق‌الورود برای یک نفر خارجی 15ریال
حق الورود برای یک نفر ایرانی 5 ریال
این مبلغ باید با ترتیب صحیح و جدی و رسمی وصول شود، نه این که یک دسته ورقه ورودیه به دست یک دربان احیانا بی سواد بدهند و او هم اگر میلش کشید پول را دریافت کند و قبض صادر نکند! بلکه باید یک نفر متصدی مخصوص که سواد کامل فارسی و انگلیسی را داراست، برای هر یک از آثار تاریخی استخدام کنند و حقوق او را هم از همین محل به طور روزانه  یا به طور پورسانتاژ بپردازند و در غیر این صورت اگر این دو ریال را هم نگیرند بهتر است. به علاوه محوطه باغ‌ها و صحن‌های آثار تاریخی باید فوق‌العاده تمیز باشد نه مثل باغ چهلستون که نرده‌های کج و منسوخ چوبی و میله‌های کج و کول چراغ‌های داخل باغ و شن‌های نامرتب و باغچه‌بندی‌های خراب و کثافاتی که همه جا ریخته است و آبروی ایران و ایرانی را نزد بیگانگان می‌برند»(مجاهد، ش 367، 20 خرداد 1337).