نگاهی به انتخابات از مشروطه تا امروز

مجلس چهاردهم با تصویب 90 قانون، کار خود را پایان داد، اما در طول دوره دوساله خود 8کابینه را برای رأی اعتماد بررسی کرد. در این دوره مجلس به شاه پیشنهاد نخست‌وزیری مصدق را داد که به دلیل اختلاف برسر اصلاح نظام انتخاباتی، مصدق این سمت را نپذیرفت و در انتخابات ریاست مجلس نیز بازنده شد و به ریاست کمیسیون خارجه اکتفا کرد. مصدق در این دوره نطق‌های پر سر و صدایی دارد. او در یکی از سخنرانی‌هایش می‌گوید: «بنده می‌خواهم اینجا عرض کنم که من در این مجلس از همه شاه را بیشتر دوست دارم. برای اینکه شاه کسی است که بنده را از زندان بیرجند خلاص کرد واگر شاه نبود من در آنجا تلف شده بودم. شاه به موجب قانون اساسی مسئولیتی ندارند و به هیچ وجه من الوجوه در امور مملکتی دخالت ندارند.» مصدق در ادامه نطق خود اصل چهل و چهارم قانون اساسی آن زمان را اینگونه قرائت می‌کند: «شخص پادشاه از مسئولیت مبرّی است. وزرای دولت در هر گونه امور مسئول مجلس هستند.» ساعد مراغه‌ای، حکیمی، مرتضی قلی بیات، محسن صدر و قوام پنج نخست وزیر این دوره از مجلس بودند. مجلس چهاردهم شاهد 7 فراکسیون از جمله، میهن (26 نماینده)، توده، دموکرات، منفردین، مستقل، آزادی، اتحاد ملی بود. حزب توده ایران در این دوره 8 نماینده در مجلس از شهرهای مختلف از جمله مشهد و اصفهان داشت. به محض اینکه مجلس جدید رسما مشغول به کار کرد، چانه‌زدن بر سر یافتن جانشین برای سهیلی آغاز شد؛ هر چند سهیلی به هیچ روی مورد علاقه دربار نبود با راه‌دادن شش سلطنت‌طلب به آخرین کابینه خود، دخالت جنجال بر انگیز در انتخابات و خلافکاری در توزیع مواد غذایی، مخالفت بسیاری از اعضای جناح ضدسلطنت را بر انگیخت. در این دوره حزب  توده علاوه بر برخورداری از یک سازماندهی کارآمد، فراکسیونی فعال در مجلس و دستگاه تبلیغاتی وسیع در جهت سازماندهی کارگران صنعتی به گونه‌ای منظم و اصولی گام برداشته بود و نهضت کارگری را تحت سلطه خود داشت. این امر ترس و ناخوشنودی ثروتمندان را افزون‌تر کرد و مقاومت کارفرمایان در برابر حزب به رویارویی منجر می‌شد که پیامدهای سیاسی گسترده‌ای به دنبال داشت.  وقایع اصفهان نمونه بارزی از این مورد بود. در بهار سال 1322 تقی فداکار، رهبر اتحادیه کارگران اصفهان، به عنوان نماینده مردم این شهر راهی تهران شد تا بر صندلی مجلس تکیه بزند. او نقش بسیار پررنگی درخصوص کارگران و کارخانه‌داران ایفا کرد. با عزیمت او از اصفهان، وضع به‌سرعت دگرگون شد، از یک سو، حزب توده که پیوسته تندروتر می‌شد کوشش می‌کرد نفوذ خود را بر کارگران بیفزاید و از سوی دیگر، کارفرمایان تهدید می‌کردند در صورتی که اتحادیه ارتباط خود را با حزب توده قطع نکند دست به اخراج کارگران خواهند زد. هنگامی که کارفرمایان شروع به اجرای تهدیدات خود کردند، اعتصاب‌ها آغاز شد. درگیری‌ها میان کارگران و کارفرمایان اوج گرفت و کارگران مبادرت به گشودن درهای انبار کارخانه‌ها برای گرفتن دستمزد خود کردند. مجلس چهاردهم در زمینه نفت یکی از پایه‌های بحث ملی شدن صنعت نفت بود. در آن زمان پس از بحث و جدل‌های مختلف، قانون تحریم امتیاز نفتی تصویب شد و دولت از هرگونه مذاکره با دولت‌های خارجی درباره امتیاز دهی ممنوع شد. گرفتاری دولت زمانی آغاز  شد که ساعد مذاکرات پنهانی نفت را که از دوره سهیلی شروع شده بود ادامه داد و با شرکت‌های آمریکایی، سینکلر، سوکونی واکیوم و شرکت رویال داچ شل برای انعقاد قرارداد استخراج نفت وارد مذاکره شد. روز 19 مرداد 1323 در جلسه علنی مجلس توسی نماینده بجنورد این سؤال را مطرح کرد: «جریان مذاکرات (نفت) تا امروز روی چه پایه و اساسی و با چه اشخاصی و در چه زمینه‌های بوده است؟ شرایطی که با دولت مذاکره کرده‌اند چه چیزها بوده و برای چه مدتی است؟» مجلس فوق در نهایت در تاریخ 21 اسفند 1324 به کار خود پایان داد.