در طب ایرانی؛ مدیریت سبک زندگی، جنبه پیشگیری و خط اول درمان بیماریها را بر عهده دارد. از جمله شش اصل ضروری این مقوله، مبحث خواب و بیداری است که در صورت رعایت اصول مربوط، به حفظ سلامت و تقویت سیستم ایمنی کمک میشود.از فواید خواب؛ بازیابی قوا، شل شدن عضلات، آرامش و بهبود هضم است.طب ایرانی بر این باور است که اعمالی که نیاز به حرارت(صرف انرژی) دارند، در طول خواب بهتر انجام میشوند؛ به عنوان مثال، عمل هضم طی خواب مناسب تقویت میشود. اگر فردی در طول شب بارها از خواب بیدار شود، این اعمال مختل شده و به تبع آن، سایر افعال بدن نیز در طولانی مدت مختل میشود. خواب متناسب و آرام یکی از کلیدهای سلامت و دوام شادمانی است. خواب خوب از دیدگاه طب ایرانی؛ خوابی عمیق، پیوسته و معتدل در مقدار تعریف میشود که در ابتدای شب باید صورت گیرد.به هر حال خواب، ضروری است . کم خوابیدن و نخوابیدن، موجب تحلیل انرژی فرد میشود و ضعف هضم و ضعف کلی بدن را به دنبال دارد.حال به نکاتی درباره میزان خواب، زمان و مکان خواب اشاره میکنم.
میزان خواب
میزان خواب و زمان آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. میزان خواب معتدل بین شش تا 10 ساعت بسته به عوامل مختلف است. از جمله فاکتورهای موثر بر میزان خواب؛ سن و مزاج است. مزاج افراد در سنین مختلف، متفاوت است،بنابراین خواب آنها نیز در سنین مختلف با هم فرق دارد.مزاج نه تنها بر طول مدت خواب، بلکه بر کیفیت و عمق خواب هم موثر است. وجود رطوبت مزاجی، سبب افزایش نیاز فرد به خواب میشود و از سویی دیگر خواب زیاد هم مسبب افزایش رطوبت و در نتیجه چاقی پاتولوژیک است. نوزادان که رطوبت بیشتری دارند، بیشترین میزان خواب را دارند. افراد بزرگسال هم هرچه مزاج مرطوبتر داشته باشند، بیشتر میخوابند.هرچه سن افزایش مییابد با کاسته شدن رطوبت بدن، میزان خواب کمتر میشود.
زمان خواب
توصیه شده است که زمان خواب، از اوایل شب تا بینالطلوعین(بین اذان صبح تا طلوع آفتاب) باشد تا باعث ایجاد نشاط و سرور در فرد شود. خواب بایستی با فاصله حدود دو ساعت با غذا خوردن صورت گیرد. به عبارتی بعد از عبور غذا از معده زمان مناسبی برای خوابیدن است. بسیاری از افراد شاید تجربه خوابی مشوش را بلافاصله بعد از غذا خوردن به یاد داشته باشند؛ زیرا سبب اختلال هضم و نفخ میشود. از طرف دیگر خوابیدن در هنگام گرسنگی نیز لاغری و از آن مهمتر ضعف را به دنبال دارد و بایستی مد نظر افرادی که تحت رژیم غذایی هستند، قرار گیرد. همینطور سبک زندگی غالب امروزه که در آن بسیاری از افراد خواب خود را تا نیمهشب یا پس از آن به تعویق میاندازند نیاز به بازنگری دارد. این افراد حتی با وجود میزان خواب متعادل، با از دست دادن ساعات طلایی خواب، از خواب مناسبی که در آن ساعات، ترشح بهینه هورمونها اتفاق میافتد، برخوردار نخواهند بود. بسیاری با جمله «خواب روز جای خواب شب را نمیگیرد» آشنایی دارند و حتی آن را تجربه کردهاند. خواب روز حتی به میزان زیاد، خستگی فرد را رفع نکرده و سبب بازیابی قوا و نشاط نمیشود. خوابیدن طی روز، در طب ایرانی نکوهش شده است و تکرار آن در درازمدت با عوارضی چون کاهش حافظه، بدرنگی پوست و ضعف، بهخصوص در سردمزاجان، همراه است.به افرادی که عادت به خوابیدن در روز دارند، توصیه میشود به صورت تدریجی عادت خود را کاهش داده و ترک کنند؛ اما در این باب، خواب کوتاه مدت (حدود 20 دقیقه) قبل از ناهار در روزهای طولانی تابستان، بهخصوص برای افراد با مزاج خشک، توصیه شده است.
مکان خواب
از نور و صدا به عنوان مختلکنندههای خواب در طب ایرانی نام برده شده است؛ بنابراین استفاده از چراغ خواب مرسوم، در طب ایرانی مورد سوال است. مختلکنندهها بر سیستم سمپاتیک و ترشح کورتیزول تأثیر نامناسب میگذارند. برای داشتن خواب مناسب بهتر است قبل از خواب، آنچه سبب تحریک مغز میشود مانند سر و صدا و نور شدید و مصداق امروزی مختلکننده که کار با تلفن همراه و کامپیوتر است، تعدیل شود. از جمله ویژگیهای محل خواب، معتدل بودن از نظر دما با توجه به مزاج فرد، آرام و کم نور بودن، پاکیزه بودن و دارای تهویه مناسب بودن، است.
امید است با مد نظر قرار دادن نکات فوق، خوابی آرام، توأم با زندگی سالم و آرام را تجربه کنید.