هلاکویی در گفت‌وگو با اصفهان زیبا از سمت‌وسوی زمینه‌های مطالعاتی مردم استان اصفهان هم اطلاعاتی ارائه می‌دهد: «بر طبق آمار و اطلاعات کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، بیشترین کتاب‌ها در زمینه‌های دین، ادبیات و روان‌شناسی به امانت رفته است.» مشروح گفت و گو را در ادامه می‌خوانید.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان از سه رکن اصلی ساختار نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خبر می‌دهد: «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با قانونی تحت عنوان قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی که مصوب مجلس شورای اسلامی بود، در سال 83 از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا شد. در این ساختار و بر مبنای قانون سه رکن اصلی برای این نهاد در نظر گرفته شده است. رکن اول هیئت امنا که به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل می‌شود. رکن دوم انجمن‌های استان، شهرستان، بخش و شهر و روستاست که به ریاست استاندار، شهردار، فرماندار و بخشدار برگزار می‌شود و رکن سوم هم کتابخانه‌هایی هستند کهشان اجرایی در این زمینه دارند. این ساختار کلی مجموعه کتابخانه‌های عمومی است و استان اصفهان هم تحت همین ساختار مشغول به فعالیت است.»
امیر هلاکویی درباره همکاری نهادها و سازمان‌های مشخص شده در ارکان اصلی نهاد کتابخانه‌ها در سطح استان می‌گوید: «در تمام 24 انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان‌های استان اصفهان اکثر قریب به اتفاق فرمانداران این دغدغه را دارند که برای بحث کتاب، کتابخوانی و کتابخانه‌های عمومی کار های خوبی انجام شود. در بحث شهرداری‌ها هم تعداد زیادی از شهرداران دغدغه این موضوعات را دارند و تعدادی از شهرداری‌ها هم بیشتر توجه خودشان را به مباحث خدمات شهری معطوف کرده‌اند و کمتر به فضاهای فرهنگی می‌پردازند. گذشته از این‌ها تعدادی از دستگاه‌های اجرایی هم با تفاهم‌نامه‌های مشترک با اداره کل کتابخانه‌های عمومی و انجمن‌های شهرستان‌ها همکاری می‌کنند. آموزش پرورش، بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، بسیج هنرمندان، صداوسیما و… برخی از این نهادها هستند که در قالب حدود 40 تفاهم‌نامه با این نهاد همکاری می‌کنند.»
منابع قانونی و مشکلات اقتصادی
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان از پنج منبع درآمدی نهاد کتابخانه‌های عمومی که در قانون پیش‌بینی شده است می‌گوید: «اولین منبع به بودجه درنظرگرفته شده در بودجه سالیانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مربوط می‌شود. دومین منبع درآمد مربوط به قانون نیم درصد است که شهرداری‌ها موظف هستند نیم‌درصد از درآمدشان را به کتابخانه‌های عمومی اختصاص دهند. منابع حاصل شده از برنامه‌های فرهنگی و بحث حق عضویت سومین منبع درآمدی است و مبحث وقف و حمایت‌های بین‌المللی هم دو منبع آخر است.» دبا وجود این، منابع قانونی هلاکویی از مشکلات اقتصادی نهاد کتابخانه‌های عمومی خبر می‌دهد؛ به خصوص در شرایط پیچیده کنونی کشور که اقتصاد وضعیت نابسامانی دارد: «واقعیت این است که شرایط سخت اقتصادی در اقتصاد کشور وجود دارد و وجود تحریم‌ها وضعیت را پیچیده کرده است. متاسفانه نهاد کتابخانه‌های عمومی هم مانند سایر بخش‌ها تحت تأثیر این شرایط سخت قرار گرفته و در بسیاری مواردی که نیاز به تأمین اعتبار است با مشکلاتی مواجه است. حتی بعضا در بحث مدیریت نیروی انسانی و پرداخت و مزایای نیروی انسانی مشکلاتی وجود دارد و این مسائل فراتر از بحث استان در واقع یک مشکل کلان کشوری است و نیاز است که فکر اساسی از طرف نهادها و ارگان‌های تصمیم‌گیرنده در این زمینه اتخاذ شود.»
سرانه‌های اصلی و رتبه خوب اصفهان
هلاکویی با بیان اینکه چند سرانه اصلی در حوزه کتابخانه‌های عمومی وجود دارد که به نوعی تعیین‌کننده وضعیت و جایگاه کتابخانه‌های عمومی است، اصفهان را در بیشتر این سرانه‌ها اول و در برخی از سرانه جزو سه استان برتر معرفی می‌کند: «یکی از سرانه‌های اصلی سرانه تعداد کتاب است که حدود 4 میلیون کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد و اصفهان رتبه اول کشور را در آن در اختیار دارد. دومین سرانه تعداد کتابخانه‌هاست که استان اصفهان با دراختیارداشتن 193 کتابخانه توانسته رتبه اول کشوری را به دست بیاورد. سومین سرانه مربوط به تعداد عضویت در کتابخانه‌های عمومی است که اصفهان با حدود دویست هزار نفر عضو در بین استان‌های کشور در بین سه استان اول است. سرانه چهارم به مبحث امانت کتاب برمی‌گردد که سال گذشته تعداد سه میلیون امانت در سامانه کتابخانه‌های عمومی اصفهان ثبت شده و ما جزو سه استان اول هستیم. سرانه بعدی هم مربوط به برنامه‌های فرهنگی است که با پیشنهاد وزیر فرهنگ و پیگیری مدیر کل نهادهای کتابخانه‌های عمومی کشور آقای مختارپور، کتابخانه‌های عمومی تبدیل به باشگاه‌های فرهنگی شدند تا برنامه‌های مربوط به حوزه کتاب را هم برنامه‌ریزی و اجرا کنند. در این زمینه هم با برنامه ریزی‌های استانی در اداره کل کتابخانه‌های عمومی اصفهان رتبه اول این سرانه به اصفهان رسید.»
چرخه انتخاب کتاب در نهاد کتابخانه‌های عمومی
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان درباره چرخه انتخاب کتاب‌ها برای خرید و توزیع در کتابخانه‌های عمومی می‌گوید: «اداره کلی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به نام اداره کل منابع نهاد وجود دارد و در این اداره کل تعداد زیادی کارگروه تخصصی فعال هستند. در این کارگروه‌ها به‌روز ترین کتاب‌هایی که منتشر می‌شود مورد مطالعه، بررسی و نقد و نظر قرار می‌گیرد و مناسب‌ترین و پراستقبال‌ترین کتاب‌ها انتخاب می‌شود و مستقیم به کتابخانه‌های عمومی ارسال می‌گردد. همچنین نرم‌افزاری در نهاد کتابخانه‌ها وجود دارد که مدیریت حدود سه هزار کتابخانه در کل کشور را انجام می‌دهد. در این نرم‌افزار به صورت لحظه‌ای تمام کتاب‌هایی که به امانت برده و مطالعه می‌شود در این سامانه قابل مشاهده است. از آمارها و تحلیل‌های این سامانه هم در انتخاب کتاب‌ها بر اساس سلیقه مطالعاتی مخاطبان استفاده می‌شود. به شکل دیگری هم بحث تهیه کتاب انجام می‌شود و چرخه آن در تمام استان‌ها به عهده واحد منابع هر اداره کل استانی است. این واحد کتاب‌های مناسب را به‌خصوص آن‌هایی که نویسنده استانی دارند برای خرید به تهران پیشنهاد می‌دهد و کتاب پس از تهیه به استان‌ها و انجمن‌های مختلف آن استان ارسال می‌شود. خرید کتاب به پیشنهاد کتابدارها هم راه دیگری است که برای تهیه کتاب در نهاد کتابخانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.»
شرایط اقتصادی امکان خرید هر کتابی را نمی‌دهد
هلاکویی با اشاره به گران‌شدن کاغذ و کتاب و همچنین مشکلات عدیده اقتصادی از عدم امکان خرید هر نوع کتابی برای ورود به چرخه کتابخانه‌ها خبر می‌دهد: «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بزرگ‌ترین گنجینه کتاب در کشور را دارد و اطلاعات از وجود چهل میلیون جلد کتاب در این کتابخانه‌ها خبر می‌دهد و قطعا برای اینکه مخاطب بیشتری را به این مجموعه جذب کند نیاز به‌روزشدن مخازن کتابخانه‌هاست؛ اما با وجود شرایط پیچیده اقتصادی در کشور، ما در نهاد کتابخانه‌ها باید از بین تعداد کتاب‌های منتشرشده در سطح کشور دست به انتخاب بزنیم و به نوعی خیر الموجودین را برای کتابخانه‌ها خریداری کنیم. گران‌شدن قیمت کاغذ و کتاب و در عین حال بعضا نبود اعتبار در نهاد کتابخانه‌ها باعث شده است امکان خرید تعداد زیادی کتاب وجود نداشته باشد.»
کتابخانه‌های عمومی؛ باشگاه‌های فرهنگی کتاب
هلاکویی به برنامه‌های فرهنگی کتابخانه‌های عمومی که کتابخانه‌ها را به باشگاه‌های فرهنگی مربوط به کتابخوانی تبدیل کرده است هم می‌پردازد: «در دو سه سال اخیر سعی شده است که از کتابخانه‌ها به عنوان باشگاه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب استفاده شود و برنامه‌های متعدد و متنوعی در ارتباط با کتاب مثل نشست‌های کتابخوانی، جلسات نقد و بررسی کتاب، جلسات رونمایی کتاب و همچنین جلسات قصه‌گویی در بخش کودک و نوجوان طراحی و برگزار شود. این برنامه‌های فرهنگی در چهار سطح صورت می‌پذیرد؛ سطح اول سطح کتابخانه‌ای است که همکاران کتابدار برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند، سطح دوم در سطح برنامه‌های شهرستان است، سطح سوم سطح برنامه‌های فرهنگی استانی است و سطح چهارم برنامه‌های فرهنگی در سطح ملی را شامل می‌شود و از طرف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور طراحی، برنامه ریزی و ابلاغ می‌شود.» او از برنامه‌های فرهنگی اجرا شده در سال جاری هم به چند رویداد اشاره می‌کند: «در برنامه‌هایی که امسال طراحی شده است، برنامه کتابخوانی رضوی بود که با همکاری بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) در سطح ملی برگزار شد و حدود 140 هزار شرکت‌کننده در این جشنواره حضور داشتند که بیشترین آمار شرکت‌کننده در مسابقه‌های فرهنگی کتابخوانی است. برنامه دوم امسال بحث جشنواره اهدای کتاب بود؛ هر سال به خاطر مشکلات مالی جشنواره نذر کتاب برگزار می‌شود تا مردم کتاب‌های خودشان را وقف کنند و از این طریق کتاب‌ها در چرخه کتابخانه‌ها به دست مخاطبان به‌خصوص مناطق محروم برسد. برنامه سوم هم جشنواره غدیر بود که بنیاد غدیر برگزار کرد و برنامه چهارم جشنواره دفاع مقدس بود که با همکاری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار شد.»
دوران کرونا و اختلال در کار کتابخانه‌ها
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان از اختلال در امور کتابخانه‌های عمومی و ریزش مخاطب در نه ماه اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا می‌گوید: «کتابخانه‌ها تا پیش از شیوع ویروس کرونا به صورت قفسه باز اداره می‌شد و تا بهمن ماه سال گذشته عضو در بین کتاب‌ها حضور داشت و کتابش را انتخاب می‌کرد. این یک بحث علمی است که عضو باید فیزیک کتاب را ببیند، تورق و انتخاب کند و در نهایت شاید این روش منجر به این شود که عضوی که به دنبال یک کتاب آمده است با پنج جلد کتاب از کتابخانه برود تا اینکه بحران کرونا پیش آمد و چندین بخشنامه به کتابخانه‌ها ابلاغ شود. در پی این ابلاغ‌ها، ابتدا کتابخانه‌ها برای دوره‌ای تعطیل و بعد در چند فاز بازگشایی شدند. فاز اول مربوط به ضدعفونی‌کردن کتابخانه‌ها بود که مخازن کتابخانه‌ها بسته شد و پلاستیک حائل بین مخزن و عضو ایجاد شد. در فاز دوم قفسه کتاب‌های برگشته ایجاد شد که در این فاز هر کتابی که از امانت به کتابخانه برمی‌گشت به مدت حداقل دو هفته در قفسه قرنطینه قرار می‌گرفت و بعد به مخزن برمی‌گشت. در فازهای بعدی هم سالن‌های مطالعه با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی باز شد و حتی در جاهایی که متقاضی زیاد بود نوبت‌بندی حضور در کتابخانه شکل گرفت. پس از دوران کرونا بخش کودک همه کتابخانه‌های عمومی به طور کامل تعطیل شد و والدین می‌توانند با کارت عضویت کتاب دریافت کنند. همچنین برنامه‌های گروهی هم به طور کامل تعطیل شد.»
کوچ به فضای مجازی و تلاش برای دسترسی پستی به کتاب
کوچ اجباری به فضای مجازی و انجام فعالیت‌های فرهنگی در این فضا مبحث آخری است که هلاکویی به آن می‌پردازد: «در سطح کلان نهاد کتابخانه‌های عمومی و همچنین در سطح استان برنامه‌ریزی هایی در حال انجام است و تقریبا اجرای برنامه‌ها بعد از نه ماه در فضای مجازی نهادینه شده است و همکاران ما و اعضا این واقعیت را پذیرفته‌اند که باید فعالیت در فضای مجازی ادامه پیدا کند و افزایش مخاطب فضای مجازی روز به روز بیشتر شود. البته شرایط وضعیت حقیقی و حضور در کتابخانه‌ها قابل قیاس با فضای مجازی نیست؛ اما چاره دیگری هم در شرایط فعلی وجود ندارد. برای مثال جشن هفته کتاب که هر ساله به صورت حضوری برگزار می‌شد امسال به صورت مجازی برگزار خواهد شد و در هفته کتاب شاهد برنامه‌های متنوع نهاد کتابخانه‌ها در فضای مجازی خواهیم بود.» او می‌افزاید: «در اداره کل استان اصفهان در حال تدوین یک تفاهم‌نامه با اداره کل پست هستیم تا بتوانیم طرح امانت بین کتابخانه‌ای و امانت از طریق پست را طراحی و اجرا کنیم تا بدون نیاز به حضور در کتابخانه‌ها کتاب‌ها از طریق پست به دست اعضا برسد و همکاران من در تلاش هستند تا این طرح را نهایی کنند.»
