جمعه سیاه یک رسم آمریکایی است که با گذشت زمان در تمام جهان ازجمله ایران به شهرت رسید. امروز آب و تاب جمعه سیاه در فروشگاه‌های آنلاین اصفهان از خود آمریکا بیشتر است؛ با این حال سوءاستفاده‌ها باعث شده تا مردم خوش‌بینی کامل به حراج‌های جمعه سیاه نداشته باشند.
همه باهم در جمعه سیاه
حراج‌های جمعه سیاه در سال جاری گسترده‌تر از سال‌های قبل در ایران برگزار می‌شود و علت اصلی آن به رکود و تعطیلی کسب و کارها بر اثر شیوع کرونا باز می‌گردد. درواقع کسب و کارهای سنتی هم از فضای مجازی عقب نماندند و سعی در فروش اجناس خود با تخفیف در هفتم آذر ماه دارند. فروشگاه‌داری در این باره می‌گوید: «در هفتم آذرماه قیمت اجناسمان کاهش می‌یابد. خبری از عرضه اجناسی که از مد خارج شده‌اند یا کالای بی‌کیفیت نیست؛ اجناس جدیدمان را به حراج می‌گذاریم تا شاید موفق به کاستن میزانی از ضرر و زیان کرونایی در سال جاری شویم.» از این رو فروشگاه داران زیادی از ابتدای هفته به مشتریان خود پیامک ارسال کرده‌اند تا برای جشنواره فروش جمعه سیاه آماده شوند.
ترکیب حراج‌های جمعه سیاه
بررسی میدانی تبلیغات و پیامک‌های مربوط به جمعه سیاه در بازار اصفهان نشان می‌دهد، پوشاک فروشان رتبه اول را در برگزاری حراج‌های جمعه سیاه در سال جاری دارند. رتبه دوم جشنواره‌های فروش هفتم آذرماه نیز به کیف و کفش‌فروشان می‌رسد. تعدادی از آن‌ها حراج تا 80درصد و بدون محدودیت خرید را وعده داده‌اند. کسب‌وکارهای دیجیتالی نیز در رتبه چهارم حراج‌های هفتم آذر 99 قرار می‌گیرند. بررسی‌های میدانی از کاهش تعداد حراج‌های جمعه سیاه در صنف لوازم دیجیتال و گجت‌های هوشمند حکایت می‌کند که این موضوع بی‌ارتباط با نوسان‌های اخیر نرخ ارز و گرانی این گجت‌ها نیست. فروشگاه‌های زنجیره‌ای موادغذایی نیز تبلیغاتی برای حراج‌های جمعه سیاه برپا کردند. آژانس‌های مسافرتی هم از این فرصت استفاده کردند تا شاید بر رکود سنگین کسب و کار خود غلبه کنند؛ برای مثال، آژانس مسافرتی تورچهارروزه مشهد با بلیت رفت‌وبرگشت هواپیما را تنها با 390 هزارتومان در جمعه سیاه می‌فروشد.
جمعه سیاهی که جمعه سیاه نیست
حراج‌های جمعه سیاه هرسال در کشور برگزار می‌شود؛ ولی مصاحبه‌های میدانی نشان می‌دهد اصفهانی‌ها دل خوشی از این حراج‌ها ندارند. یکی از مشتریان سال‌های گذشته حراج جمعه سیاه به اصفهان زیبا می‌گوید: «فروشگاه‌ها قبل از این روز قیمت را بالا می‌برند؛ سپس با نام جمعه سیاه، قیمت‌ها را به قبل برمی‌گردانند.» یا خریدار دیگری از حراج جمعه سیاه سال قبل درباره خرید خود توضیح می‌دهد: «سال گذشته در حراج جمعه سیاه فروشگاه آنلاینی کیف زنانه‌ای را با قیمت 39 هزارتومان خریدم. من که از خرید خود خوشحال بودم، هفته بعد قیمت همان کیف را در همان فروشگاه 36 هزارتومان دیدم!» با این اوصاف شاید حراجی در کار نباشد و فروشگاه‌ها از این عنوان برای جذب تقاضا استفاده کنند.سرهنگ علی‌محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتای ناجا، در این‌باره به برنا گفت: «امسال نیز به تقلید از فروشگاه‌های غربی شاهد بلک فرایدی در آخرین جمعه ماه نوامبر برابر با هفتم آذرماه هستیم. در ظاهر، فروشگاه‌های آنلاین شرکت‌کننده در این حراج بزرگ و استثنایی روی کالاهایشان تخفیفی سنگین ارائه می‌دهند تا توجه مشتریان را جلب کنند؛ ولی پشت تمام این تبلیغات گسترده تخفیف‌های ویژه و استثنایی آن‌ها تنها ترفندی نهفته است.» طبق گفته این مقام مسئول، فروشگاه‌هایی که در حراج جمعه سیاه شرکت و در کانال‌ها و گروه‌های شبکه‌های اجتماعی تبلیغات می‌کنند، وجود خارجی ندارند و فروشگاه‌هایی هستند که از سوی مجرمان سایبری برای این روز خاص طراحی شده‌اند. درواقع تعدادی از این فروشگاه‌ها یا کالایی به خریدارتحویل نمی‌دهند یا کالای تحویل‌شده از نظر کیفیت و مشخصات متفاوت است. همچنین گفته‌های رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا از سرقت اطلاعات بانکی شهروندان و خالی‌شدن حساب بانکی آن‌ها در حراج جمعه‌سیاه با هدایت خریداران به درگاه‌های بانکی فیشینگ در سال‌های قبل حکایت می‌کند.
