این میان رفتارهای رایج نادرستی وجود دارند که گاهی شهروندان چه در سطح شهر و چه در ادارات و سازمان‌ها از خود بروز می‌دهند. این رَویه منجر به سرخوردگی افراد دارای معلولیت و پرهیز از حضورشان در اجتماع شده و درنهایت، باعثِ گوشه‌گیری و انزوای هرچه بیشترشان میشود. شاید لازم باشد در اینجا به بعضی از این رفتارهای نادرست کلیشه‌ای اشاره کنیم. به عبارتی ساده‌تر اوّل بدانیم که چه نباید بُکنیم؟
- خیره نشویم: معلولیت تفاوت در تواناییهاست و این تفاوت بهخصوص اگر در ظاهر فرد معلول باشد باعث جلب‌توجه میشود. پس به تفاوت‌های آنان خیره نشویم.
- ابراز تأسف نکنیم: افسوس خوردن، زیر لب آه کشیدن و یا نُچ نُچ کردن و همچنین کله تکان دادن از مصادیق بُروزِ تأسفِ نا به‌جا است.
- قضاوت نکنیم: بسیاری با دیدن فرد معلول قضاوت میکنند که این فرد یا اطرافیانش چه گناهی مرتکب شده‌اند. برخی بهیاد شکرگزاری خداوند می‌افتند و این را هم علناً نشان می‌دهند. این دسته از افراد گمان میکنند معلولیت نوعی تنبیه و ناشی از گناهانی است که فرد یا نزدیکانش درگذشته انجام داده‌اند! درحالیکه معلولیت میتواند برای هرکسی اتفاق بیافتد و ارتباطی با اعمال و گذشته افراد نیز ندارد.
- کنجکاوی نکنیم: برخی از روی کنجکاوی به‌طرف فرد دارای معلولیت رفته و سعی در کنکاشِ وضعیتِ او میکنند؛ بدون آنکه متوجه باشند که اصلاً فرد معلول تمایلی دارد یا خیر؟ پرس و جوی بیمورد در مورد علّت معلولیت برای ابراز همدردی هم که باشد موجب بازگو کردن اتفاقات تلخی است که ممکن است یادآوریِ آن فرد دارای معلولیت را بیازارد.
- ترحم بیجا نکنیم: ترحم کردن یعنی به خاطر معلولیت و بدون آگاهی از تمایل فرد دارای معلولیت، شروع به کمک سرخود و بیمورد به او کنیم. اگر احساس میکنید فردی در شرایطی نیاز به کمک شما دارد راه معقول این است که اوّل از او بپرسید.
- کناره‌گیری نکنیم: افراد دارای معلولیت را همانندِ سایر افراد در امورات مشارکت دهیم و از آن‌ها دوری نجوییم. برخی به‌غلط گمان میکنند افراد دارای معلولیت موجوداتِ تلخی هستند که معاشرت با آنان خیلی سخت است؛ چون همیشه از وضعیت خود ناراضی هستند.
- تقدس سازی نکنیم: برخی افراد از معلولین درخواست دعا میکنند و حتّی دیده‌شده که در اماکن مذهبی وسایل خود را به‌زعم خود با آنان متبرک میسازند! فرد دارای معلولیت هم میتواند مانند هر انسان دیگری دچار خطا و گناه شود و قدیس نیست. شک نکنید که این رفتار شما برای او آزاردهنده خواهد بود.
این‌گونه رفتارها نه‌تنها کمکی به حال‌وروز معلولین نمیکند؛ بلکه برایشان یادآور میشود که دارای مشکلی هستند و موجب انزوای هرچه بیشتر و گوشه‌نشینی آنان میگردد. بهترین عکسالعمل این است که عادی باشید و عادی برخورد کنید. بدون توجه به تفاوت‌های ظاهری، رفتاری طبیعی، توأم با لبخند و ملاحظه حالِ طرف مقابلتان داشته باشید. در صورت همصحبتی با فرد دارای معلولیت با او همدردی و دلسوزی نکنید بلکه سعی کرده ارتباطی مثبت، بدون ترحم و کنجکاوی ایجاد کنید؛ فارغ از اینکه ظاهر و توانایی فرد معلول چگونه است. این بهترین واکنش شما میتواند باشد.
فرهنگ‌سازی برای برخورد مناسب با معلولین ازجمله مسئولیتهای خطیر حکومتهاست. طی سالیان گذشته به دلیل عدم توجه کافی نهادهای فرهنگ‌ساز ازجمله «وزارت فرهنگ و ارشاد»، «صداوسیما»، «وزارت آموزش‌وپرورش» و «سازمان بهزیستی»، رفتارهای کلیشه‌ای نادرست بخشی از جامعه، افراد دارای معلولیت را آزار داده است. چه‌بسا شهروندان با فرهنگ‌سازی در این مورد به ناملایمات متأثر از این رفتارها آگاه شده و خود اشاعهدهنده رفتار درست در جامعه پیرامونشان شوند. با اصلاح فرهنگ برخورد با معلولین درراه حضور پُررنگتر این عزیزان در جامعه قدم برداریم.
