الزامات حقوق همه پدیدآورندگان در آثار هنری مشترک

صورت مسئله
یک آهنگساز یا سازنده ویدئو کلیپ یا حتی فیلمساز در یک اثر موسیقی یا فیلم چهار دقیقه‌ای، مجموعا در یک پارت سی‌ثانیه‌ای و دو پارت بیست ثانیه‌ای دیگر، از سه اثر صوتی یا تصویری خارج از اثر خود استفاده کرده و تقریبا آن‌ها را در اثر خود کپی کرده است. ممکن است عینا کپی نکرده باشد، اما به شدت اقتباس کرده باشد؛ به نحوی که عرفا به آن کپی گفته شود یا محاکم هنری آن را از مصادیق کپی قلمداد کنند. به هر حال با این حساب تقریبا یک‌چهارم از اثر او فاقد اصالت تلقی می‌شود و متعلق به دیگران است.
سوال این است که آیا اکنون او مجاز است نام خود را ذیل اثری که به تازگی خلق شده ذکر کند یا نه؟
اگر بگوییم نه، پس حقوق او نسبت به بخش‌های اصیل اثر، یعنی سه‌چهارم اثر که متعلق به خود او است، چه می‌شود؟ و اگر بگوییم آری، پس حقوق سه هنرمند دیگری که از آثار آن‌ها بدون اجازه در اثر تازه استفاده شده است چه تکلیفی خواهد داشت؟
پاسخ:
وقتی مشخص می‌شود که یک اثر هنری به رغم ادعای پدید‌آورنده است، در اصل دارای چند پدیدآورنده بوده، طبق رویه و قانون مربوط به آثار هنری مشترک با آن رفتار می‌شود.
یعنی وفق ماده ششم قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال 1348 خورشیدی. این ماده می‌گوید: اثری که با همکاری دو یا چند پدید‌آورنده به وجود آمده باشد و کار یکایک آنان جدا و متمایز نباشد، اثر مشترک نامیده می‌شود و حقوق ناشی از آن حق مشاع پدید‌آورندگان است.
این قبیل آثار در ابتدا به شکل خالص و اصیل معرفی می‌شوند. یعنی پدید‌آورنده با ادعای اینکه مالک تمام بخش‌های اثر است، اقدام به اکران و نشر آن می‌کند. اما پس از آنکه مدعیانی برای بخش‌هایی از اثر پیدا شوند و در محاکم صالح نیز اثبات کنند که مالک آن قسمت‌ها در اثر هستند، باید نام آن‌ها به نام پدیدآورنده اضافه شود.حالا تضخیص اینکه بخش‌های متعلق به هر پدید‌آورنده تا چه میزان نسبت به کل اثر قابل تفکیک است، باز هم با کارشناسان دادگاه است. به این شکل که در جزئیات اثر با ذکر کامل توضیحات، قسمت‌های مربوط به هر نفر توضیح داده می‌شود، در کلیت اثر نیز چون امکان ذکر همه جزئیات وجود ندارد، فقط نام تمامی افراد در کنار هم ذکر خواهد شد و همگی در حکم پدید آورنده در یک عبارت معرفی می‌شوند. تمام توضیحات بالا مربوط به حقوق معنوی و در خصوص نام پدید‌آورندگان است. بر همین اساس در حقوق مادی نیز تقریبا با فرمول مشابهی طرف هستیم که تا حدی جنبه تنبیهی دارد. یعنی در ابتدا هر‌کس به میزان سهمی که در کار داشته، دارای منافع است، اما این کافی نیست چون فرمول اخیر درباره آثاری است که به صورت توافقی و ترافعی به شکل ترکیبی و مشترک خلق شده باشند. در آثاری که جبرا و با سو‌ءاستفاده به این شکل خلق می‌شوند، باید حقوق پدید‌آورنده متقلب را به حداقل و حقوق دیگران را به حداکثر رساند و علاوه بر این برای فرد متقلب جریمه‌ای نیز در نظر گرفت. تشخیص این میزان اگر با ترافع مقدور نباشد، در نهایت با دادگاه و با استعلام از کارشناسان هنری دادگستری خواهد بود.
همچنین حتی در آثار هنری مشترک که با رضایت و هماهنگی همه پدید‌آورندگان خلق شده باشند نیز اگر مسئله نشر و توزیع و فروش موکول به رضایت همگی شده باشد، اما یکی از آنان به تنهایی اقدام به انتفاع از اثر کند، باز هم با محکومیت مالی مواجه خواهد شد.