نگاهی به انتخابات از مشروطه تا امروز

انتخابات این دوره در ۱۳ مرداد ۱۳۴۶ (در یک روز) برگزار شد و ۲۱۶ نماینده ازجمله شش زن به مجلس راه یافتند. بیست و دومین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۴ مهر ‍۱۳۴۶با ریاست سنی سرلشکر فضل‌الله همایون و سپس عبدالله ریاضی بازگشایی شد. طبق قانون جدید که در ۱۰ تیر همین سال تصویب‌شده بود، تعداد کرسی‌های مجلس به ۲۱۹ نفر افزایش یافت که شش کرسی مجلس به زنان رسید. در این دوره، نخستین بار انتخابات به شیوه حزبی برگزار شد. حزب «پان ایرانیست» به رهبری محسن پزشکپور نیز در این دوره مجوز فعالیت گرفت و توانست چهار کرسی را به دست آورد. در این دوره 22 کمیسیون در مجلس از جمله نظام، بهداری، دارایی، کشاورزی، دادگستری، فرهنگ و هنر، کشور، اطلاعات و… تشکیل شد. از نظر نگاه تشکیلاتی این مجلس عمدتا در دست دو حزب ایران نوین و مردم بود که هر دو از احزاب دولتی محسوب می‌شدند که کارکرد انتخاباتی داشتند.
امیرعباس هویدا که در اواخر مجلس بیست و یکم پس از ترور منصور به تشکیل کابینه مأمور شده بود، در این دوره از مجلس نیز دوباره به سمت نخست وزیری برگزیده شد و کابینه خود را در تاریخ 27 مهر 1347 به مجلس معرفی کرد و پس از آن نیز به مدت سیزده سال در سمت نخست وزیری باقی ماند.
در دوره بیــست‌ویکم مــجلس شــورای ملی حدود ۵۶۰ قـــانون به تصویب رسید. مهم‌ترین قانونی که در این دوره تصویب شد، لایحه موافـــقت دولت ایران با اســـتقلال بـــحرین بود. این لایحه در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۹ در مجلس مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید که محسن پزشکپور با مخالفت شدید خود در مجلس نطقی در این باره کرد و دولت هویدا در این زمینه در تاریخ یکم اردیبهشت 1349 مورد استیضاح قرار گرفت؛ اما در نهایت با رأی اعتماد دوباره به دولت، بحرین در تاریخ 24 اردیبهشت 1349 با رأی مثبت 187 نماینده مجلس و هماهنگی با سازمان ملل و انگلیس از ایران جدا شد و نمایندگانی که به این طرح رأی منفی داده بودند در دوره بعدی مجلس رد صلاحیت شدند. همچنین قانون‌های مربوط به تأسیس برخی از وزارتخانه‌ها و نهادهای کشوری از جمله وزارت تولیدات کشاورزی، وزارت اصلاحات ارضی و وزارت منابع طبیعی در این دوره تصویب شد؛ امضای هفت توافق‌نامه فرهنگی میان ایران و کشورهای بلوک شرق نیز از دیگر تصمیمات این دوره از مجلس بود. پنج قانون مربوط به زنان نیز از جمله اقدامات مهم زنان در مجلس بیست‌ودوم بود. نمایندگان این دوره از مجلس تماما دارای تحصیلات دانشگاهی نبودند و 8 درصد نمایندگان تحصیلات زیر دپیلم و 4 درصد آن‌ها تحصیلات قدیم داشتند و تعداد کمی از آن‌ها از وجه فرهنگی‌سیاسی برخوردار بودند.
در این دوره از مجلس سانسور نیز گسترش یافت و عناوین و افراد ممنوعه به اداره نگارش ابلاغ شدند. تحولات سیاسی نیز که در جهت مبارزه با رژیم شاه از جمله جنبش سیاهکل، بروز سازمان‌های مسلح مخالف و… رو به افزایش بود که فضای سیاسی را روزبه‌روز بسته‌تر می‌کرد. محدودکردن فضای آزاد سیاسی، جوانان را به سمت مبارزه مسلحانه کشاند که به مرور حکومت شاه وجه دیکتاتوری خود را عیان‌تر کرد و مجلس نیز هیچ‌گونه واکنشی نسبت به این اتفاقات نشان نداد. در تمام مصوبات مجلس بیست‌و‌دوم از تصویب کشت خشخاش تا شرکت سهامی زراعی دیده می‌شود، اما یک نطق درباره اوضاع سیاسی کشور و انتقاد از ساواک در میان نمایندگان وجود ندارد که نشان از بسته بودن فضای سیاسی و فرمایشی‌بودن مجلس در سال‌های آخر حکومت پهلوی است. حتی این بسته بودن فضای انتقاد در درون مجلس نیز وجود داشت و اعتبار نامه دکتر مبین نماینده تربت حیدریه به علت مخالفت با تغییرات متمم قانون اساسی رد شد. مجلس بیست‌و‌دوم شورای ملی در تاریخ 9 شهریور 1350 مصادف با برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی به دستور شاه منحل و فردای آن روز دوره بیست‌و‌سوم مجلس بازگشایی شد.