در حقیقت اینکه ما اسم ملی را روی چنین طرحهای پیشپا افتادهای (از منظر فناوری) میگذاریم قطعا به این دلیل است که در ایران کلمه «ملی» در فرایند جذب بودجه، معجزه میکند. اما از این دست پروژههای ملی در صنعت آموزشی کشور کم نداشتهایم. یکی از پروژههایی که در یک سال اخیر و بهصورت یکباره و ناگهانی رونمایی شد، پروژه «شاد» است.
در ابتدا به دو مقوله فناورانه مهم ملی آموزش و پرورش در سالهای گذشته میپردازیم که امروزه نام ونشانی ازآن نیست. اولین، هوشمندسازی مدارس است که گام مهم در این زمینه، مصوبات شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزشوپرورش بود و پایلوت مدارس هوشمند در سال تحصیلی ۸۳-۸۴ را به سازمان آموزشوپرورش شهر تهران محول کرد. این طرح در سالهای 1390 تا 1392 بهصورت فزایندهای در کشور اجرایی شده و به عقیده نگارنده که خود در این زمینه فعالیتهای گستردهای داشته است، سود کلانی را به جیب واسطهها، شرکتها و برخی از افراد دولتی واریز کرد. نتیجه این طرح را میتوان به این صورت گفت که امروزه گورستانی از سختافزارها در انبارها و کلاسهای مدارس وجود دارد که صرفا از جیب اموال عمومی مردم هزینه شد و این طرح با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید به فراموشی سپرده شد.
از دیگر طرحهای آموزشی ناقص میتوان به «سینا که یک شبکه تعاملی بر بستر پیامرسان «روبیکا» بود»، اشاره کرد که برای آن هیاهوی خبری زیادی هم در سال ۹۷ برپا شد و حتی وزیر آموزشوپرورش وقت، «محمد بطحایی»، در مهر سال ۹۷ ازطریق این تلویزیون تعاملی با دانشآموزان به گفتوگو نشست؛ اما واقعیت امر این است که تلویزیون تعاملی سینا هم تنها چند ماه پس از اجراشدن به فراموشی سپرده شد و امروزه خبری از آن نیست. سابقه اجرای پروژههای فناورانه در حوزه آموزش و حتی فراتر از آموزش در کشور ما نشان میدهد که بسیاری از آنها بر اساس یک طرح دانشگاهی از دانشگاههای مطرح پایتخت شروع شده و بودجههای کلان کشور را درگیر کرده و بعد از آن به یک بنبست علمی رسیده است.
اما اپلیکیشن شاد در ۱۶ فروردین ۱۳۹۹ رونمایی شد. در تاریخ چهاردهم شهریور ۱۳۹۹ و پیش ازآغاز سال تحصیلی جدید، با بهروزرسانی شاد، امکانات بیشتری به آن اضافه شد. از آن زمان، اپلیکیشن شاد چندین بهروزرسانی مختلف داشته است. این تعریفی است که در بسیاری از مارکتهای ارائه دهنده این اپلیکیشن میتوان دید. اینکه این پروژه بر اساس چه ساختاری و از چه زمانی شروع به کار کرده است و آیا نیازهای آموزشی جامعه 14 میلیونی معلم و دانشآموز برای آن در نظر گرفته شده یا صرفا کپیبرداری از اپلیکیشنهای نمونه بوده است، سوالی است که تاکنون به آن پاسخ داده نشده است!
از سوی دیگر در گفت وگو با دانشآموزان دبیرستانی به این مهم میرسیم که این اپلیکیشن به هیچ عنوان پاسخگوی نیازهای آنها نیست و اکثر مواقع در پیامرسان واتساپ و یا پلتفرمهای آنلاین مانند اسکای روم فعالیتهای آنها انجام میشود. طیف استفادهکننده از این اپلیکیشن دانشآموزان مقاطع دبستان هستند که در یک نمونه جامعه آماری کوچک به این نتیجه میرسیم که مشکلات ارسال و دریافت صوت، ویدئو و حتی فایل با مشکلات عدیدهای همراه است و اغلب معلمان به اپلیکیشنهای مشابه کوچ میکنند.
با توجه به اینکه صحبت از مشکلات اپلیکیشن شاد در طول این چندماه بارها توسط رسانهها و متخصصان گفته شده است، در این مقال نمیگنجد ولی ذکر چند نکته از اهمیت فراوانی برخوردار است که عبارتاند از:
در میزگردی که در مردادماه سال 1399 با حضور یکی از مدیران عالیرتبه آموزش و پرورش استان اصفهان در روزنامه اصفهان زیبا برگزارشد وعده رونمایی از اپلیکیشن «شادپلاس» داده شد که در آن زمان با توصیف غلامحسین سخایی، معاون پژوهش، برنامهریزی و نیروی انسانی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان از این اپلیکیشن بارقههای امید در دلمان روشن شد ولی امروزه نه تنها شاد پلاس عرضه نشد که این اپلیکیشن فعلی شاد هم باگهای فراوانی در خود دارد که هنوز حل نشده است.
تجربه پیامرسانهایی مانند سروش، روبیکا، بله و… نشان میدهد که جدا از بستر نرمافزاری، زیرساخت فیزیکی مهمترین بخش ماجراست که متاسفانه در پلتفرمهای ایرانی هنوز طراحی کارآمدی نداشته است و این مهم با توجه به اینترنت ایران با مشکلات بیشتری نیز روبهرو خواهد شد.اینکه جوانان ایرانی و باهوش بتوانند خودکفایی نرم افزاری در حوزه مختلف داشته باشند باعث افتخار است ولی آیا در پروسه تولید اپلیکیشن شاد از ظرفیتهای بخش خصوصی استفاده شده است؟ آیا این موضوع که شرکتی مانند همراه اول و یا پژوهشکدههای دانشگاه صنعتی شریف در تولید این نرم افزار حضور داشتهاند واقعیت دارد که اگر این طور است باید گفت شاد نمونه دیگری از پروژههایی است که در یک فضای خصوصی تصمیمگیری و اجرا شده است. آیا با توجه به خطاها و نارضایتی عمومی، این اپلیکیشن در دولت بعدی جایگاهی دارد، یا اینکه به پروژه ملی هوشمندسازی مدارس خواهد پیوست و تنها جوک و فکاهیهای شاد در اینترنت باقی خواهد ماند
در پایان یادآوری میشود چنین پروژههایی نیاز به کار مطالعاتی نرمافزاری، سختافزاری و نیروی انسانی دارد که امیدواریم مدیران عالیرتبه وزارت آموزش و پرورش برای دفاع از این پروژه بهاصطلاح ملی، این موارد را در نشستهای خبری خود ارائه دهند.