دانشگاهی به نام اصفهک

سال‌ها بعد جوانان روستا که متولدان دهه 60 بودند و تجربه و خاطره‌ای از زلزله نداشتند در 1389 تصمیم به احیای بافت قدیمی گرفتند و در نهایت بعد از ثبت ملی و مرمت و احیای بخشی از بافت فرسوده روستا، قلب خاموش اصفهک را به تپشی دوباره انداختند و به کوشش همه اهالی و به‌خصوص جـوانانی مـصمـم، بافت قدیمی اصفهک جانی دوباره گرفت. در حال حاضر هشت خانه مرمت و تبدیل به بوم‌گردی شده است و حمام قدیمی روستا هم که خزینه‌ای بوده، احیا شده است و از همه این‌ها مهم‌تر پژوهشکده معماری خاک نیز در این مجموعه و در جای قدیمی مدرسه روستا ساخته شده است.در این  پژوهشکده‌ هرساله علاقه‌مندان بحث معماری و مرمت و خشت از سراسر نقاط جهان گرد هم می‌آیند؛ ازاین‌رو برای ما که مدتی است درگیر مطالعه درباره بحث بوم‌گردی شده‌ایم، شنیدن و خواندن از اصفهک انگیزه شد تا سفری چندروزه به روستایی داشته باشیم که تا اکنون چندین جایزه مهم بین‌المللی درزمینه معماری گرفته است و مهم‌ترین رکنش اتحاد مردمانش است. گرما و صمیمیتی که نشان از مهمان‌نوازی گردانندگان مجموعه داشت، باعث شد از بدو ورود نه‌تنها هیچ احساس غریبه‌بودنی با فضا و آدم‌ها نکنیم که تنها ساعتی بعد با نشستن در پای آتشی سوزان و گپ‌زدن در سرمای کویری زمستان به این درک برسیم که تعدادی از صمیمی‌ترین و بهترین دوستانمان را در این روستای زیبا یافته‌ایم.
اصفهک بی هیچ اغراقی یک دانشگاه است. این جمله نه بیانی در جهت تعریف و تمجید از کلیت مجموعه است که به‌راستی از پس این ادعا برمی‌آید. نه‌تنها جایی برای لذت‌بردن از معماری خانه‌های دوصفه‌ای و چهارصفه‌ای‌ست که مکانی برای درک عمیق‌تر از کار گروهی است.
در اصفهک یکی از بهترین شکل‌های اجرایی کار گروهی را بدون هیچ خدشه‌ای می‌توان به چشم دید. مسئولیت‌ها به‌طور دقیق مشخص و احساس مسئولیت به‌قدری زیاد است که نیاز به هیچ برنامه‌ریزی خاصی برای سفر به این روستا نیست؛ تنها کافی است پا در بافت تاریخی اصفهک بگذارید و بعد به چشم ببینید که برای تمام دقایق شما برنامه‌ریزی شده است؛ چه برای تأمین غذای شما و مایحتاجتان، چه برای گردش در  روستا و شناخت ویژگی‌های معماری آن و چه اگر به‌دنبال خرید سوغاتی و صنایع‌دستی روستا باشید و چه اگر نیازی به راهنمایی محلی و سوالاتی درباره مکان‌های دیدنی اطراف داشته باشید.
گردانندگان این مجموعه به‌قدری حرفه‌ای رفتار می‌کنند و به حدی منظم و دقیق و وقت‌شناسند که به‌نظر می‌رسد تمام کسانی‌که قصد راه‌اندازی بوم‌گردی دارند باید چندروزی مهمان اصفهک شوند و از آن‌ها بیاموزند. آدم‌های این مجموعه اما فقط مردان جوان روستا نیستند؛ تمام مردم روستا هستند، تمام ساکنان روستا دست به دست هم داده‌اند و این مجموعه را راهبری می‌کنند؛ از زنان روستا که در امور مدیریتی و پذیرش و حسابداری و صنایع‌دستی مشغولند تا جوانانی که هردم از راه می‌رسند و در بخشی از فعالیت‌ها به تیم مدیریت کمک می‌کنند. یکی از دیدنی‌ترین لحظات سفرمان وقتی بود که جشن سده برگزار شد و به چشم دیدیم که جوانان روستا چه همتی برای برگزاری آن و چه تلاشی برای بهتر برگزارکردن و ساختن لحظاتی به‌یادماندنی برای مهمانان کردند. با اینکه جشن سده امسال به‌دلیل همه‌گیری کرونا کوچک بود و مدام خاطرات جشن سده سال‌های قبل برای همه اهالی همراه با افسوس تداعی می‌شد، اما همین جشن کوچک نشان از همدلی جانانه مردمان اصفهک داشت. بوم‌گردی‌ مدتی است تبدیل به یک فعل شده است. شاید زمانی تنها کسانی مثل مازیار آل‌داوود و چند تن دیگر مشغول این کار بودند؛ اما حالا چنان رونق گرفته است که دیگر باید آن‌را یکی از نقاط روشن توسعه پایدار گردشگری در سال‌های آتی دانست. برای فعالیت در این شغل، داشتن مکانی برای اقامت شرط لازم است؛ اما کافی نیست. باید بوم‌گردی کردن را به مثابه یک فعل آموخت. باید اتفاقی در بوم‌گردی رخ دهد که مهمان‌ها تنها لحظات خوب و خاطره‌انگیز نداشته باشند، بلکه در لحظه ترک به درک عمیق‌تری از سفر و مکان حضور برسند. این شاید کلیدی‌ترین نقطه ماجراست. برای شخصی هم که بوم‌گردی می‌کند مهمان تنها یک مشتری در جهت کسب روزی نیست، بلکه شخصی است که میزبان را به درک عمیق‌تری از خود می‌رساند. بدین‌سان با ادعای مطرح شده و با تعریفی که از تجربه زیسته‌مان به آن نائل شده‌ایم، روستای اصفهک یک بوم‌گردی به تمام معناست؛ جایی که میزبان و مهمان در یک تعامل دو طرفه خودجوش، از یکدیگر بهره‌مند می‌شوند و این طلایی‌ترین ماجرایی است که در اصفهک رخ می‌دهد و از این منظر یک دانشگاه کامل است. درباره اصفهک بسیار می‌توان نوشت؛ از ویژگی‌های برجسته معماری تا انسان شناسی آن؛ اما به همین مختصر تجربه زیسته قناعت کرده و برایشان آرزو می‌کنیم که در راهشان پایدار بمانند و سال‌ها آتش بوم‌گردیشان روشن و گرم و برقرار باشد.