گاهی پادکستها میتوانند شبیه یک کلاس درس و گاه شبیه یک دورهمی دوستانه باشند. تنوع پادکستها یکی دیگر از دلایل محبوبیت آنهاست. در این شماره سراغ یکی از پادکستهایی رفتهام که ترکیبی از کلاس درس و یک دورهمیدوستانه است.
«من مرضیه، تو هر قسمت از این پادکست میرم سراغ یه موضوعی که بین آدمها فاصله میاندازه». این توضیح از زبان مرضیه رسولی، تهیهکننده رادیو مرز، در ابتدای هر قسمت است. زندگی روزمره ما پر است از موضوعات به ظاهر ساده که هرکدام میتواند نقطهای برای ایجاد فاصله و در موضوعات حساستر، یک مرز محدودکننده باشد؛ مرزی برای بهرخکشیدن تفاوتهای ما و دیگری. مرزی فرضی که گاه بدون دیدن و آگاهی از وجودش، میتواند روابط را تیره و تار و زندگی در کنار هم را سخت و طاقتفرسا سازد. در بسیاری از موارد این مرزها بر سر موضوعاتی انتسابی شکل میگیرند که افراد هیچ نقشی در پذیرش آن نداشتهاند. ارمنی، نابینا، افغانی، تیزهوش، غیرتهرانی یا بچهشهید بودن از این دست موضوعات است که رادیو مرز به سراغ ناشنیدههای اعضایش میرود. برخی موضوعات درباره انتخاب و تصمیمهای افرادی است که مورد قضاوت دیگران قرار میگیرند. موضوعاتی همچون بازگشت به ایران پس از مهاجرت، فرزندخواندگی، خودکشی و طوفانی به اسم بچه. اتفاقات تحمیلشده به افراد را میتوان بخش دیگری از این پادکست دانست که شامل موضوعاتی همچون حاشیهنشینها، جنگزدهها، حجاب در خانواده، مرگ عزیزان، سربازی، فرزندان طلاق و زندگی پس از آزار جنسی است.
مرضیه رسولی با دستگرفتن این موضوعات، شبیه یک جامعهشناس، وارد میدان تحقیق میشود و دست به انجام مصاحبه با سوژههای خود میزند. میتوان گفت او از خلال مصاحبههای عمیق که یکی از ابزارهای تحقیق در روششناسی کیفی در علوم انسانی است، با سوژههای خود ارتباط میگیرد؛ تا جایی که آنها در یک فضای امن به بیان تجربه زیسته خود در رابطه با موضوع مورد نظر میپردازند.
برای مخاطبان، تجربه و احساس آدمهای آن طرف مرز شبیه خواندن یک کتاب جدید است. کتابی که اگر ما نویسندهاش بودیم، شاید فقط میتوانستیم کمتر از نیمی از آن را با قضاوتهای خودمان و جامعه بنویسیم. از طرفی «رادیو مرز» روایتی از آدمهای این جامعه است و ما هم میتوانیم در زمره راویان قضاوتشده آن طرف مرز باشیم. این پادکست، آدمهای آن طرف مرز را مینشاند روبهروی ما تا گروههای اقلیت در جامعه آرامآرام تمام تعصبها و قضاوتهایمان را نقش بر آب کنند. از این رو این پادکست میتواند منبع ارزشمندی برای معلمان، خانوادهها و تمام کسانی باشد که مسئولیت تربیت یک نسل را بر عهده دارند. هر یک از موضوعات این پادکست میتواند موضوع گفتوگو در کلاس یا خانه باشد. همچنین نوع مصاحبهها میتواند منبعی برای دانشجویان علوم انسانی و خبرنگاران باشد. تا به حال 25 قسمت از این رادیو با تمرکز بر گروههای در اقلیت یا موضوعات در معرض قضاوت منتشر شده است که هرکدام میتواند تبدیل به یک پژوهش شود. بهعلاوه در این پادکست ما به نوعی با خود و قضاوتهایمان روبهرو میشویم که با شنیدن روایت فاصلهها میتوانیم رفتارهای خود با دیگران آن طرف مرز را مورد بازبینی قرار دهیم. استمرار در این بازبینی میتواند منجر به کمرنگشدن مرزها در جامعه شود. از اینرو این پادکست را میتوان منبعی برای توسعه فردی نیز در نظر گرفت و شنیدنش را به همه کسانی که دغدغه رشد فردی و اجتماعی دارند، پیشنهاد داد.