تازه‌ترین اقدام این مرکز تخصصی چاپ و انتشار کتاب «سینماهشت» روایت‌هایی از فیلمسازان سینمای آزاد اصفهان است که در آن 21مصاحبه با اعضای سینمای آزاد اصفهان گردآوری شده است. برای اطلاع از دلایل پرداختن به سینمای آزاد و همچنین جزئیات کتاب «سینماهشت» با مصطفی حیدری، رئیس دفتر تخصصی سینما و همچنین حامد قصـــــری ، نویســـــنده و گردآورنـــــــده این کتاب به گفت‌وگــــــو پرداختیم.
مصطفی حیدری، رئیس دفتر تخصصی سینما از چرایی پرداختن به جنبش سینمای آزاد می‌گوید: «یکی از رویکردهای اصلی دفتر تخصصی سینما از ابتدا حوزه پژوهش بود و تلاش کردیم در این زمینه اقداماتی را برنامه‌ریزی و اجرایی کنیم. در این راستا پژوهش درباره سینمای آزاد به‌عنوان یکی از پیشروترین جنبش‌های سینمایی در ایران که در اواخر در دهه 40 و هم‌زمان با موج نو سینمای ایران شکل‌گرفته بود موردتوجه قرار گرفت. جنبش سینمای آزاد یک دهه ادامه پیدا کرد و زمانی که انقلاب شد نتوانست به حیات خودش ادامه دهد؛ بااین‌حال فیلمسازان بزرگی مانند کیانوش عیاری یا ناصر غلامرضایی، محمدعلی سجادی، عبدالله باکیده، مجید جوانمرد، فریدون جیرانی و…از درون این جنبش رشد کردند و به جریان فیلم‌سازی سینمای ایران پیوستند. به نظر می‌رسد باوجود اهمیت این جنبش و جریانی که ایجاد کرده بود کمتر مطالعه و پژوهشی روی آن صورت گرفته است؛ بنابراین سعی کردیم قدم‌هایی برای شناخت بهتر و بیشتر این جنبش برداریم.»
افتتاح موزه سینمای آزاد اصفهان؛ گام نهایی مطالعات جنبش
او به برنامه‌هایی که در این چندسال با تمرکز بر سینمای آزاد طراحی و اجرا شده است هم می‌پردازد: «سه برنامه قبل از تدوین کتاب «سینماهشت» درزمینه سینمای آزاد توسط دفتر تخصصی سینما برگزار شد. برنامه اول آیین تجلیل از فیلمسازان سینمای آزاد اصفهان در اردیبهشت 97 بود. برنامه بعدی تولید مستند 50 دقیقه‌ای«رفیقان هشت میلی‌متری» به تهیه‌کنندگی مشترک ابوذر مسائلی و دفتر تخصصی سینما بود و برنامه سوم، دومین شماره سینماتوگراف بود که در آن پرونده‌ای درباره سینمای آزاد کار شده بود. برای من مهم بود که پازل پرداختن به سینمای آزاد کامل‌تر شود و در همین راستا کتاب «سینماهشت» را به همت حامد قصری آماده چاپ کردیم که اسناد قابل‌توجهی را از سینمای آزاد اصفهان شامل می‌شود.» حیدری گام‌های بعدی برای کامل شدن پازل پرداختن به سینمای آزاد را این‌گونه معرفی می‌کند: «تبدیل فیلم‌های هشت‌میلی‌متری فیلمسازان سینمای آزاد اصفهان برنامه‌ای بعدی ما در این زمینه است. البته برخی از دوستان این جریان، تبدیل فیلم‌ها را آغاز کرده‌اند و مثلا آقای میاندار و آقای مهیمن فیلم‌هایشان را تبدیل کرده‌اند. فیلم‌خانه ملی در این زمینه بسیار استقبال می‌کند و به دنبال این هستم که با کمک شهرداری حتی اگر قرار است هزینه انجام شود فیلم‌های هشت سینمای آزاد اصفهان را تبدیل کنیم و درنهایت هم تمام تلاشم را به کار می‌بندم تا موزه سینمای آزاد اصفهان را افتتاح کنم، چراکه با اسناد، آرشیوها و فیلم‌های تبدیل‌شده و همچنین پژوهش‌های شکل‌گرفته می‌توان چنین موزه‌ای را در اصفهان انتظار داشت. اهمیت این حرکت زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم حتی در موزه سینمای ایران هم هیچ بخشی به سینمای آزاد اختصاص داده نشده است و موزه سینمای آزاد اصفهان می‌تواند گام بلندی در این زمینه باشد.» رئیس دفتر تخصصی سینما درباره لزوم پرداختن به سینمای آزاد به‌غیراز بازخوانی تاریخ آن‌هم می‌گوید: «سینمای آزاد به خاطر نگاه و رویکرد پیشرویی که در پس آن بود اهمیت داشت. اولین رویکرد آن‌ها تولید فیلم‌های کم‌هزینه بود. رویکردی که اهمیت را به اصالت نگاه می‌دهد تا تجهیزات فیلم‌سازی. سینما به‌هرحال به خاطر جذابیتی که دارد همیشه هواخواه‌های بسیاری داشته است. بااین‌حال شرایط همیشه به‌گونه‌ای نیست که هرکسی بتواند فیلم بسازد اما سینمای آزاد معتقد است که همه امکان ساخت فیلم را دارند. سینمای آزاد درواقع معتقد است که می‌توان صرفا با یک دوربین و یک سه‌پایه فیلم ساخت؛ اگر فیلم‌ساز نگاه و ایده مستقل داشته باشد.»
سینمای آزاد از جریان‌های مهم فرهنگی اصفهان است
حامد قصری نویسنده کتاب «سینماهشت» درباره چرایی پرداختن به جریان سینمای آزاد در اصفهان می‌گوید: «ده سالی هست که روی جریان‌های فرهنگی اصفهان کار می‌کنم و یکی از جریان‌های مهم جریان سینمای آزاد است. سینمای آزاد در سال 1348 در تهران و زیرنظر تلویزیون ملی ایران و به ریاست بصیر نصیبی تشکیل شد. این سینما بر اساس متد کاملا آزاد شکل گرفت و هر علاقه‌مندی به سینما می‌توانست در این سینمایی که به نام سینمای هشت میلی‌متری یا آزاد شناخته می‌شد فیلم بسازد.»
او ادامه می‌دهد: «سال‌ها پیش با فیلمسازان سینمای آزاد اصفهان گفت‌وگوهایی را انجام دادم و بعدازاینکه با آقای حیدری و فعالیت‌های دفتر تخصصی سینما و علاقه آن‌ها به فعالیت در حوزه سینمای آزاد آشنا شدم، تصمیم گرفتیم که این مجموعه مصاحبه را کامل کنم و به‌صورت کتاب چاپ کنیم. یکی از سختی‌های کار پیدا کردن افرادی بود که ایران نبودند و خوشبختانه شماره‌های آن‌ها را هم پیدا کردیم و مصاحبه با این دوستان هم انجام شد.» قصری پیگیری سرنوشت هرکدام از اعضای سینمای آزاد اصفهان را دارای نکات جالبی می‌داند: «یکی از جذابیت‌های دنبال‌کردن سرنوشت اعضای سینمای آزاد برای من این است که هرکدام از این افراد یک‌رشته خاص هنری را بعد از دوران سینمای آزاد دنبال می‌کنند که همان دوران هم ریشه‌های آن را نشان می‌دادند مثلا آقای داود زندیان پوسترها را طراحی می‌کردند که بعدا هم کاملا در عرصه نقاشی فعالیت می‌کند. یا احمد طالبی نژاد که بعدا منتقد معروفی می‌شود یا آقای موسی اکرمی که جزو فیلسوفان خوب کنونی است و عضو هیئت‌علمی دانشگاه است.»
کشف اولین فیلم‌ساز زن سینمای آزاد ایران
قصری از کشف اولین فیلم‌ساز زن سینمای آزاد اصفهان هم خبر می‌دهد: «یکی از نکات بسیار جالب این کتاب این بود که نخستین زن فیلم‌ساز سینمای اصفهان یعنی خانم مینا سیامکی را کشف کردیم. البته من اعتقاددارم خانم سیامکی نخستین زن فیلم‌ساز سینمای آزاد ایران هم هستند و عده‌ای فرد دیگری را معرفی کردند، اما من هنوز در جست‌وجوها به‌غیراز ایشان به فیلم‌ساز زن دیگری که اولین فیلم‌ساز زن در سینمای آزاد باشد و فیلم ساخته باشد نرسیدم. شاید به‌عنوان بازیگر یا منتقد خانم‌هایی قبل ایشان در سینمای آزاد بودند اما به‌عنوان فیلم‌ساز کسی را به‌جز ایشان پیدا
نکردم.»
سینمای آزاد اصفهان چالش‌برانگیزترین سینمای آزاد ایران
این نویسنده و پژوهشگر به اختلافاتی که بر سر سرپرستی سینمای آزاد اصفهان وجود داشته است هم ورود می‌کند: «همیشه درباره سرپرستی سینمای آزاد اختلافاتی وجود داشته است. دوره اول سینمای آزاد آقای چنگیز (محمد) حقیقت سرپرست سینمای آزاد بودند و دور دوم هم زاون قوکاسیان سرپرستی را بر عهده داشته است. به نظر من لازم است که درباره بحث‌های تاریخی این‌چنینی به‌دوراز تعصب صحبت شود و تاریخ را درست متوجه بشویم. به نظر من قطعا زاون قوکاسیان استاد و دوست صمیمی من اشتباه داشته و قطعا محمد حقیقت هم اشتباهاتی در این زمینه داشته است. در کتاب پرسشی را در این زمینه از همه دوستان پرسیدم. هم حرف زاون و هم حرف محمد حقیقت در کتاب هست. حتی برخی دوستان حاضر به جواب دادن به این سؤال نشدند و به نظرم مخاطب باید کلیت مصاحبه‌ها را بخواند تا خودش تصویری را از حقیقت ماجرا به دست بیاورد. شخصا از هرگونه اظهارنظر و قضاوت پرهیز کردم و صرفا حرف‌ها را عین‌به‌عین در کتاب آورده‌ام.»
حفظ و بازخوانی تاریخی در اولویت است
قصری حفظ، ثبت و بازخوانی تاریخی را لازمه رسیدن به موقعیتی می‌داند که بتوان از سینمای آزاد به‌عنوان الگویی برای سینمای مستقل کنونی استفاده کرد: «اگر به سینمای آزاد برمی‌گردیم به خاطر ثبت آدم‌ها و ثبت‌اسناد است، چون در شهر اصفهان ازلحاظ منابع و اسناد آرشیو بسیار ضعیف هستیم. در این بیست سال هر کار پژوهشی که انجام دادم همیشه از دل آرشیوهای شخصی و خانه‌ها متریال پژوهش را جمع‌آوری کردم. همه کارها و مراحل به‌صورت شخصی انجام می‌گیرد و من باید تمام اسناد را به‌صورت شخصی پیدا کنم. عکس‌ها را ظاهر کنم یا فیلم‌ها را تبدیل کنم و با یک انرژی عجیب‌وغریب یک پژوهش را پیش ببرم. به نظرم هنوز در مرحله ابتدایی هستیم و صحبت درباره اینکه آیا این سینما می‌تواند برای ما الگوی مناسبی باشد یا خیر را باید بعدازاین جمع‌آوری، مدون‌سازی و حفظ اسناد و آرشیوها پی بگیریم. به نظرم الان صحبت درباره این مسئله خیلی زود است و عرصه در این سال‌ها آن‌قدر تنگ شده است که فکرکردن به دهه‌های درخشان و رؤیایی 40 و 50 در ایران و اصفهان نشدنی است.»
فیلم‌سازی در سینمای آزاد کاملا گروهی بود
قصری با بیان اینکه فیلم سازان سینمای آزاد کاملا بر گروهی‌بودن سینما تأکید داشتند می‌افزاید: «فیلمسازان سینمای آزاد به‌هیچ‌عنوان به‌صورت تک‌نفره فیلم نمی‌ساختند و به ذات سینما که هنری گروهی است پایبند بودند. این مسئله‌ای است که مشخصا برای سینمای مستند ما می‌تواند روشنگر باشد. به نظرم سینمای تک‌نفره نمی‌تواند آن‌چنان‌که باید کارایی داشته باشد. شخصا هروقت که تک‌نفره در فیلم‌سازی پیش رفتم اصلا کارم را قبول نداشتم اما هر وقت که اتاق فکر ایجاد کردم و همکارانی را کنارم قرار دادم نتیجه بهتری گرفتم.»
