نگاهی به پیدایش احزاب در ایران از 1320 تا امروز

 اولین گروه تشکیل‌دهنده حزب ایران عبارت بودند از احمد زیرک‌زاده، کاظم حسیبی، حسین مکی، نظام‌الدین موحد، مرتضی مصور، حمید زنگنه، حسین صدر، ناصر معتمد، عباس گزیده‌پور، علیقلی بیانی، امیر پایور، محسن عطایی، شمس الدین جزایری، رحیم عطایی، مظفر عطایی‌زاده، محسن نصر، خان‌بابا ایروانی، کمال‌الدین جناب، نعمت‌اللهی، احمدزنگنه، صادق رضازاده شفق، ارسلان خلعتبری. پس از تشکیل حزب ایران احمد زیرک‌زاده از سوی اعضا و مؤسسین به عنوان اولین دبیرکل حزب انتخاب و روزنامه شفق به مدیریت رضازاده شفیق به عنوان ارگان حزب ایران منتشر شد. در خرداد ماه ۱۳۲۴ حزب میهن پرستان به دبیرکلی کریم سنجابی و چند حقوق‌دان دیگر به حزب ایران پیوستند. حزب میهن پرستان که در شهرستان‌ها از جمله خراسان و گیلان شعباتی داشت با الحاق به حزب ایران موجب تأسیس چند شعبه حزب ایران در شهرستان‌ها و گسترش حزب شد. این حزب همان‌طور که در جریان اعطای امتیاز نفت شمال به مبارزه با آن برخاست، در ارتباط با امتیاز شرکت نفت جنوب نیز با شعار « باید صنعت نفت در سراسر ایران ملی اعلام گردد» به مقابله به آن پرداخت. از این رو، برای توضیح و تشریح عملیات حق‌شکنانه شرکت نفت ایران وانگلیس چه در دوره قرارداد دارسی و چه در مدت قرارداد ۱۹۳۱ کسب اطلاعات لازم بود و تحصیل این اطلاعات به علت جلوگیری شرکت سابق از نشر مطالب مربوط به نفت و اختفای حقایق این موضوع از نظر دولت و ملت ایران، جهت تهیه مقدمات و اطلاعات دقیق راجع به نفت کاظم حسیبی، عضو شورای مرکزی حزب را مأمور به تحقیق و جمع‌آوری این اطلاعات کرد که نتایج هشت‌ماهه تحقیقات حزب ایران، موجب آن شد که هنگام طرح مسئله نفت در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، نطق مستدل و جامع و مستند به مدارک غیرقابل انکاری که شامل تجزیه و تحلیل دقیق و کامل قرارداد الحاقی گس-گلشاییان بود تهیه و برای قرائت در پشت تریبون مجلس شورای ملی در اختیارحسین مکی نماینده مجلس گذاشته شد که قرائت این نطق مفصل توسط مکی در آخرین روزهای عمر مجلس پانزدهم به اختتام آن دوره و عدم تصویب قرارداد الحاقی انجامید. شرایط عضویت در حزب ایران در سال ۱۳۲۵ عبارت بود از:
ایرانی باشد
مشهور به فساد اخلاقی و خیانت به کشور نباشد
در هیچ‌یک از احزاب یا جمعیت‌های سیاسی دیگر عضو نباشد
سن او کمتر از ۱۸ سال نباشد
پس از آن در سال ۱۳۲۷ شرط سنی از شرایط عضویت حذف شده و ایرانی بودن و تابعیت دولت ایران و اجازه عضویت ایرانیان زرتشتی و عدم عضویت در احزاب و سازمان‌های سیاسی دیگر و پرداخت حق عضویت طبق مقررات حزبی و معرفی از طرف دو نفر دیگر از اعضای حزب به این شرایط اضافه شد.
حزب ایران در طول دهه‌ها فعالیت خود دارای جراید مختلفی بوده که به عنوان ارگان رسمی حزب فعالیت می‌کردند برخی از این نشریات عبارت‌اند از: شفق، جبهه آزادی و جوانان سوسیالیست. پس از برگزاری انتخابات دوره چهاردهم مجلس در پاییز 1322 در کانون مهندسین ایران تحولاتی رخ داد و کانون به دو طیف جدا از هم منفک شد. گروهی از اعضای تندرو آن به سمت اتحادیه کارگری هوادار حزب توده گرایش یافتند و بیش‌تر اعضای میانه رو کانون حزب ایران را به وجود آوردند. در حقیقت حزب ایران پس از انتخابات مجلس چهاردهم در پاییز 1322 توسط فعالان ستاد انتخابات مهندس غلام علی فریور و محمد مصدق تشکیل شد. حزب ایران از نظر سیاست خارجی، متشکل از روشنفکران متمایل به استفاده از نیروی آمریکا در مقابل انگلیس و روسیه بود.
 از سوی دیگر اعضای حزب نماینده طبقه متوسط سکولار، بورژوازی ملی و معتقد به مشروطه سلطنتی بودند. حزب در صدد انجام اقدامات اصلاحی در سطوح اجرایی بالا بود، در نتیجه فعالان آن بیشتر به فکر دست‌یابی به مشاغل مهم افتادند و حزب به بنگاه کارگشایی تبدیل شد. به دلیل اختلافات و مشکلاتی که نیروهای ملی و حزب ایران بعد از کودتا با آن روبه‌رو شدند آن‌ها از توجه مهم به تغییرات عمیق سازمان اجتماعی-سیاسی و فعالیت مهم باز ماندند.
 افزون بر این، برخی از رهبران حزب، حتی بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 و سقوط دولت مصدق، علاوه بر نزدیکی به دربار، از سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا حمایت کردند.
با انحلال جبهه ملی دوم فعالیت حزب ایران دچار رکود شد. حزب ایران بعد از انقلاب اسلامی به لحاظ ایدئولوژیکی با نیروهای انقلابی مشکل داشت و به همین دلیل به تدریج از صحنه سیاسی جامعه کنار زده شدند و در نهایت به همراه جبهه ملی فعالیت آن‌ها ممنوع شد.