موزه‌های تخصصی امروزه جایی برای خود باز کرده‌اند. در ایـــــن دنیایی که دانش آن‌طور تخصصی و ریز شده است، چرا موزه‌ها تخصصی نگردند و هر کس بنا به علایق و دانش خود، موزه خود را هم بیابد؟ موزه آموزش و پرورش استان اصفهان هم در سال 1379 با اهداف بلندی در خیابان شمس‌آبادی چهارراه قصر، و در خانه‌ای قدیمی به نام خانه عطاءالملک دهش ساخته و پرداخته شد.
دهش کیست؟
عطاءالملک دهش از شخصیت‌های برجسته و اثرگذار اصفهان است. او برای نخستین بار اندیشه صنعتی‌شدن را در اصفهان اجرایی کرد و کارخانه وطن، اولین کارخانه ریسندگی اصفهان را او به اصفهان آورد. (سال 1300 خورشیدی) نقش بعدی او در شهر اصفهان این بود که نیروی برق را به صورت عمومی او نخستین بار به اصفهان وارد کرد. برق یا الکتریسیته هم که کلید مدرنیته است؛ پس او را می‌توان بنیان‌گذار مدرنیته در شهر اصفهان دانست. خانه او در خیابان شمس‌آبادی قدمتی یکصدساله دارد. یعنی خود خانه و معماری آن هم دیدنی است. از نوع معماری اوایل دوران پهلوی که ستون‌های سنگی بلند و ایوانی استوار دارد و در نگاه اول یک دژ نظامی را به خاطر می‌آورد. داستان ساخت این موزه بدین قرار است که آن عمارت که امروزه از خیابان شمس‌آبادی، جایی که تابلوی «مرکز تحقیقات معلمان» را دارد، درب آن باز می‌شود، روزی روزگاری مدرسه بوده است.
حالا به‌درستی نمی‌دانیم شاید خود صاحب ملک آنجا را به مدرسه داده باشد، اما تا سال 1379 مدرسه‌ای پسرانه در آن برقرار بود تا اینکه عمارت به مرمت نیازمند شد و حضور دانش‌آموزان دیگر در آنجا به صلاح نبود. پس شورایی از کارشناسان آموزش و پرورش طرح تأسیس یک موزه مخصوص برای آموزش و پرورش را در آن مکان ارائه دادند.
آن‌ها توجه داشتند که صدها شیء باارزش در مدارس استان در حالت گمنامی و بلاتکلیفی به سر می‌برند و خوب است آن‌ها را یک جا جمع کرده و به معرض عموم نهاد. مدارسی که در حدود یک قرن قدمت داشته‌اند و ابزارها و وسایل کمک آموزشی و حتی کتاب‌های آن‌ها خود می‌تواند اشیای موزه‌ای باشد. از سوی دیگر این موزه می‌تواند برای دانش‌آموزان امروزی نیز جالب توجه باشد. اینکه پدران آن‌ها با چه ابزاری درس می‌خوانده‌اند و درس می‌آموخته‌اند.
در موزه آموزش و پرورش چه می‌بینیم؟
خلاصه خانه دهش مرمت شد و بنای موزه گذاشته شد و هرکس هرچه از دستش بر می‌آمد انجام داد و مدارس نیز هرچه داشتند ارسال کردند و این‌گونه موزه آموزش و پرورش استان اصفهان برپا شد. گفته می‌شد که در سال 1379 این موزه در نوع خود اولین در کشور بود. در بروشور موزه، هدف از تأسیس آن را این طور در نظر گرفته‌اند: «هدف از تأسیس این موزه، گردآوری آثار و اسناد و اشیای تاریخی و فرهنگی، مستندسازی وقایع و برنامه‌های در خور آموزش و پرورش استان، احیای مفاخر و موفقیت‌های به دست آمده در زمان‌های مختلف و فراهم‌آمدن شرایط پژوهش و تحقیق در خصوص تاریخ فرهنگ می‌باشد.»
وسایل کمک آموزشی و انواع دستگاه‌های آزمایشگاه‌های مدارس بسیار دیدنی هستند؛ اینکه حقایق فیزیک و شیمی را با چه وسایلی اندازه گیری کرده و نشان می‌دادند؛ وسایلی مثل رادیوها و دستگاه‌های فرستنده و گیرنده قدیمی، ماشین‌های تایپ، ماشین‌های تکثیر و صدها شیء جالب و عجیب دیگر.
در جای دیگری از موزه، اسناد مکتوب آموزش و پرورش استان قرار دارد. کتاب‌های درسی که در آن روزگار توسط هر مدرسه برای آموزش خویش تهیه و چاپ می‌شد. ما در این کتاب‌ها می‌توانیم بفهمیم پایه علم و دانش در شصت هفتاد سال پیش در چه حدی بوده است. در بخش دیگری از این مجموعه سالنامه‌های مدارس قرار دارد. در دهه سی و چهل مرسوم بود که مدارس برای خود سالنامه تهیه و چاپ می‌کردند. این سالنامه‌ها شامل آمار و اطلاعات و تصاویری راجع‌به مدرسه مذکور و همچنین مقالاتی به قلم معلمان و دانش‌آموزان بود. شاید بتوان گفت بهترین تصویری که می‌توانیم مثلا در مقطع سال 1330 از دبیرستان سعدی به دست بیاوریم یا اینکه بدانیم در سال 1335 معلمان دبیرستان ادب چه کسانی بودند یا اینکه راجع‌به دبیرستان فرهنگ بخواهیم اطلاعاتی کسب کنیم، مراجعه به این سالنامه‌ها ضروری است. بعضی وقت‌ها هم اداره فرهنگ یک شهرستان دست به تهیه و انتشار یک سالنامه می‌زد که در این صورت نمای کلی از مدارس و معلمان و اوضاع آموزشی آن شهرستان را به دست می‌آوریم. به عنوان نمونه «سالنامه حوزه فرهنگی شهرستان شهرضا مربوط به سال 1336» یا اینکه «سالنامه فرهنگ لنجان علیا» مربوط به سال 1339 یا «سالنامه فرهنگ گلپایگان» مربوط به سال 1343 کمک زیادی در بازنویسی تاریخ فرهنگ آن منطقه خواهد کرد. امیدواریم محققان و مورخان محلی از این اسناد ارزشمند نیز برای نگارش کتاب خویش سود جویند.
بخشی مهم دیگر این موزه اسناد تصویری است. یعنی عکس‌هایی که در این مدت از مدارس استان و نیز مراسم و جشن‌های آن گرفته شده و در اینجا جمع شده‌اند. عکس‌ها به خودی خود حاوی اطلاعات و داده‌های زیادی هستند که گاهی در متون مکتوب نمی‌توان به آن‌ها دست یافت. مثلا طرز لباس پوشیدن آدم‌ها، شیک‌بودن و آراسته‌بودن آن‌ها، بازی‌ها و تفریح دانش‌آموزان و ده‌ها مقوله دیگر که باید فقط در عکس دید و بدان پی برد. این مجموعه هم قابل دیدن و استفاده است.
موزه یعنی آنچه امروز را به گذشته پیوند می‌دهد. پس بیجا نیست ما در موزه آموزش و پرورش تصاویر مدیران آموزش و پرورش استان اصفهان را از آغاز تا امروز ببینیم. کسانی مانند علی اصغر شمیم (نویسنده کتاب ایران در عصر قاجار) یا مهدی بیانی (محقق) یا افراد برجسته دیگری که هر یک چند صباحی زمام امور آموزش و پرورش استان را در دست داشته‌اند.
به هر حال این موزه هر روز هفته از ساعت هشت صبح تا یک و نیم ظهر آماده پذیرایی از مراجعان و دوست‌داران است. برای بازدیدهای دسته‌جمعی مدارس و آموزشگاه‌ها هم باید از قبل هماهنگی شود. شماره 32334816 جهت هماهنگی‌های لازم در نظر گرفته شده است.
