1. اصفهان در ادوار مختلف، از کانون‌های مهم سیاسی، اجتماعی، آموزشی و مذهبی مطرح بوده است. همین امر سبب شده به دنبال هر رخداد و تغییر سیاسی، مذهبی و اجتماعی، تغییراتی را در مسجدجامع شاهد باشی؛ بنابراین مسجدجامع اصفهان یکی از مجموعه‌های شاخص معماری ایرانی‌اسلامی است که از بدو شکل‌گیری تاکنون در هر دوره بخش‌های جدیدی به آن افزوده شده و بخش‌های قدیمی‌تر نیز مرمت شده‌اند.
2. مسجد جامعی که امروز ما از وجودش به عنوان یکی از مهم‌ترین میراث به یادگارمانده برای ایران بهره می‌بریم، مجموعه‌ای کم‌نظیر از تلفیق هنر و معماری اعصار مختلف (خلفای عباسی، آل‌بویه، سلجوقیان، ایلخانان مغول، آل‌مظفریان، تیموریان، صفویان، افغان‌ها، زندیه و قاجاریه) است.
3. مسجدجامع عـــتــیــق اصفهان میزبان مهم‌ترین رخدادهای علمی و آموزشی اصفهان و سلسله‌های مقتدری مانند آل‌بویه، سلجوقی و صفویان بوده است. این بنا پایگاه نشر علوم و معارف بوده و البته نه‌تنها منحصر به اندیشه‌ها و دانش‌های مذهبی است، بلکه علوم متداول آن ادوار نیز در مسجد جامع اصفهان تدریس می‌شده است و این مسئله یک دوران طولانی و پیش از هزار ساله داشته است.
4. مسجدجامع اصفهان را شاید به تحقیق بتوان نه تنها «مرکز بزرگ معنوی شهر»، بلکه «اولین نهاد آموزشی مهم دوران اسلامی اصفهان» قلمداد کرد.
5. مسجد جامع اصفهان، بزرگ‌ترین مسجدجامع تاریخی ایران و الگوی معتبری برای احداث و تغییرات در مساجد دیگر ایران و سرزمین‌های اسلامی محسوب می‌شود.
6. با اقدامات دوره سلجوقیان، احداث گنبدخانه و چهار ایوان در اطراف حیاط، مسجد جامع بنایی منحصر به‌فرد شد که هیچ نمونه دیگری قبل از احداث آن وجود نداشته است.
7. مسجد اولیه که در قرن دوم هجری قمری بنا شده بود، دارای ابعاد محدودی بوده که در قرن سوم تخریب شده و روی آن مسجدی عظیم با وسعت چندین برابر برپا شده است.
8. در دوران حکومت آل‌بویه یک ردیف ستون تزیینی به اطراف صحن حیاط مسجد اضافه شده است.
9. اما تغییرات اساسی در این مسجد به قرن پنجم وششم هجری قمری باز می‌گردد که در آن شیوه رازی به‌کار گرفته شده است. در این شیوه ایجاد نماهای آجری با طرح‌های گره در حد اعلای مهارت و زیبایی، در نمای داخلی و خارجی گنبدهای نظام‌الملک و تاج‌الملک به چشم می‌خورد.
10. این مسجد در دوره سلجوقیان به‌صورت حیاط مرکزی، چهار ایوانی که از خصوصیات مساجد ایرانی بوده، ساخته شده است.
11. مـــحـــراب و گـــــچ‌بـــــری‌هـــای کم‌نظیر دوره ایلخانیان، مدرسه و مقرنس‌های زیبای دوره آل‌مظفر، کاشی‌کاری‌های دوره‌های تیموریان و صفویان از جمله نفایس دیدنی این مسجد محسوب می‌شوند.
12. در کتاب ارزشمند برترین مـــعـــمـــاری‌هـــای دنـــیـــا (Great Architecture of the world) مسجد جامع اصفهان در کنار آثار جاودان معماری دنیا، از قبیل اهرام ثلاثه مصر، معابد یونان و… معرفی شده است و این، تنها یکی از بیش از پنجاه کتاب و رساله تحقیقی است که در آن‌ها به زبان‌های مختلف، مطالبی درخور‌توجه درباره این مسجد نقل شده است.
13. بنای تاریخی مسجد جامع عتیق در تاریخ 15 دی 1310 هجری شمسی به شماره 95 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
14. در سال 2012 میلادی در سی‌و‌ششمین اجلاس جهانی یونسکو که در شهر سن‌پترزبورگ روسیه برگزار شد، مسجد جامع اصفهان با شماره 1397 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است. گفتنی است از این بنا با دو عنوان مسجد جمعه (Friday mosque) و مسجد جامع اصفهان (Masjed-e Jam of Isfahan) در پرونده یونسکو یاد شده است.
15. این مسجد دارای ده درب ورود و خروج است که اکنون فقط از چهار ورودی آن استفاده می‌شود.
16. مسجد جامع عتیق اصفهان 17 محراب با مصالح مختلف از جمله کاشی، سنگ مرمر، گچ‌بری و آجر دارد که نفیس‌ترین آن محراب گچ‌بری اولجایتو است.
17. در مسجد جامع، انواع خط از جمله کوفی، بنایی، نسخ، نستعلیق، ثلث، محقق و… مشاهده می‌شود و به همین دلیل این بنا را می‌توان موزه خطاطی بعد از اسلام هم نامید.
18. مسجد جامع اصفهان تجربیات هزار ساله مسجدسازی به ویژه خلق مسجد ایرانی را در بر دارد و به همین لحاظ می‌توان بسیاری از سبک‌های تاریخ معماری ایران و جهان را در آن شناسایی کرد. عمده‌ترین ارزش معماری مسجدجامع اصفهان آن است که نقش الگوی پیشاهنگ را در تاریخ معماری مشرق زمین ایفا کرده است و این پیشاهنگی به طور ویژه در تبدیل مسجد شبستانی به مسجد چهار ایوانی وساخت گنبد است که البته در مورد گنبد، این تجربه به قبل از اسلام در ایران برمی‌گردد ولی فنون به‌کار رفته در گنبدهای عظیم مسجدجامع اصفهان دارای مشخصات معماری دوره اسلامی ایران است.
19. در مطالعات انجام‌شده در بخش شرقی مسجدجامع، روبه‌روی ایوان جنوبی مدرسه مظفری باقی‌مانده سردری وجود دارد که تاکنون حدس زده می‌شد بقایای عمارتی مربوط به همان دوره آل‌مظفر است. بر گرد پیشانی این قسمت، باقی‌مانده کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که عبارات و کلمات بسیار ناچیزی از آن برجا مانده و تاکنون به آن توجه نشده و در طول ایام مغفول مانده است. خوشبختانه در خرداد سال 1395، ضمن بررسی‌ها و تفحصاتی که در این قسمت انجام شد، در انتهای این کتیبه و در جایی‌که چندان قابل دسترس نبوده است، نام کاتب (سلغربن زنگی) خوانده و از آن عکس‌برداری شد. معادلات جدیدی هم درباره زمان و تاریخ این قسمت و هم درباره تاریخ کاشی‌کاری آن مطرح شد که هرکدام در جای خود نیازمند تحقیقات بیـــشـــتر و بــررسی‌هـــای عــمیــق‌تراست.
20. ایوان جنوبی مسجد جامع عتیق اصفهان به «ایوان صاحب» مشهور است. تزیینات این ایوان در دوره اوزون حسن قراقویونلو و صفویه انجام شده و تاریخ‌ها را در ایوان می‌توان دید. نظرات مختلفی هم برای این نام‌گذاری وجود دارد؛ اول اینکه در دوره آل بویه صاحب‌بن‌عباد در این ایوان تدریس می‌کرده و این اسم به احترام او بر ایوان مانده است. نظر دوم این است که به دلیل اینکه از ایوان‌های دیگر پرتزیین‌تر و تجملاتی‌تر است، این نام را بر آن نهاده‌اند. سوم هم اینکه داخل کتیبه ایوان عنوان «صاحب‌الزمان» نوشته شده و می‌توان گفت به این دلیل نام صاحب بر ایوان گذاشته شده است.
