اما به مناسبت فرارسیدن ایام سوگواری حضورت اباعبدالله الحسین (ع) و از سوی خانه موسیقی اصفهان وابسته به حوزه هنری برنامه‌ای با عنوان «چاووشی خوانی ماه محرم» توسط «محمد رستمی زاده» و «کربلایی مهدی رستمی زاده» یک روز پیش از ورود به محرم‌الحرام در محوطه عمارت تاریخی سعدی برگزار شد.
«مهرشاد متین فر» مدیر خانه موسیقی اصفهان دراین‌باره می‌گوید: «یک ماه قبل از طرف خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان پیشنهاد و ایده اجرای چاووشی خوانی در یک روز قبل از ماه محرم ارائه شد تا با اجرای این سنت قدیمی به استقبال از ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) برویم؛ اما نکته قابل‌ذکر دیگر این بود که امروزه چاووشی خوانی برگزار می‌شود که به‌دوراز فضای سنتی و ساده قدیم است و بسیار دیده‌شده که چاووشی‌ها توسط ده تا پانزده نفر و با استفاده از حرکات نمایشی اغراق‌آمیز و به‌وسیله سازهای مختلفی اجرا می‌شود، درحالی‌که نمی‌توان بر روی چنین اجراهایی از عنوان چاووشی استفاده کرد و باید نام دیگری بر آن گذاشت.»
او می‌افزاید: «تلاش من در خانه موسیقی اصفهان این بود که برای حفظ اصالت‌ها از اصیل‌ترین چاووشی‌ها و چاووشی خوانان استفاده کنیم که به این منظور جستجوی بسیاری انجام دادیم تا موفق به ارتباط با استاد عزیز محمد رستمی زاده و پسرشان کربلایی مهدی رستمی زاده شدیم که در یکی از روستاهای شهرستان دهق در استان اصفهان زندگی می‌کنند و از پیشکسوتان چاووشی خوانی هستند.»
مدیر خانه موسیقی اصفهان با اشاره به زمان اجرای چاووشی‌ها در گذشته، می‌گوید: «در قدیم زمانی که کاروانی قصد عزیمت به حج یا زیارت عتبات را داشته شخصی به نام چاووشی خوان اشعاری را با لحن و سبک مخصوصی برای مردم می‌خوانده و آن‌ها را مطلع می‌کرده و از آن‌ها می‌خواسته به کاروان بپیوندند؛ بنابراین چاووشی فردی بوده که پیشاپیش کاروان حرکت کرده و آواز می‌خوانده است که این آواز عمدتاً از لحنی شاد و حماسی برخوردار بوده و به همین دلیل عمدتاً در گوشه‌های دستگاه چهارگاه و گاهی هم در دستگاه همایون اما بدون ساز اجرا می‌شده است؛ البته در گزارش‌هایی مانند در کتاب سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی، جیمز موریه اشاره‌کرده که این آواز همراه با کوس و نقاره در کنار چاووشیان اجرا می‌شده است.»
متین فر ادامه می‌دهد: «به لحاظ لغوی کلمه چاووش واژه‌ای ترکی به معنای جارچی یا پیک یا پیشروی کاروان است، بنابراین اصولاً لحن موسیقیایی چاووش لحنی خبری و حماسی است و با مداحی، روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی که بر گوشه‌ها و نغمه‌های محزون تکیه‌دارند متفاوت است.»
او بابیان اینکه چاووشی خوانی به‌غیر از کاربرد زیارتی، یک روز قبل از ماه‌های محرم و رمضان نیز اجرا می‌شده است، تصریح می‌کند: «از قدیم مرسوم بوده که یک روز قبل از ماه رمضان یا ماه محرم چاووشی‌ها در کوچه‌ها به راه افتاده و با خواندن اشعاری، آغاز این ماه‌ها را اعلام می‌کردند. این سنت به لحاظ زمانی از دوره صفوی آغازشده و در دوران قاجار به اوج خود می‌رسد و متأسفانه در دوران اخیر کمتر دیده و شنیده می‌شوند. چاووشی خوانی بیشتر در استان‌های بوشهر، خوزستان، هرمزگان، مازندران و گیلان دیده می‌شود؛ ضمن اینکه در روستاها و شهرستان‌ها نیز بیشتر مورد توجه بوده است.»
این کارشناس با اشاره به اهمیت چاووشی خوانی در نقاط مختلف ایران و بابیان اینکه به چاووشی در بوشهر چوشی، در مازندران چااُشی، در قمصر کاشان چووَشی خوان، در هرمزگان چاشی، در بیرجند به چاوشی خوان نظاره خوان، در اطراف قزوین چیوِش و در شیراز چوشی خوانی می‌گفتند، می‌گوید: «متأسفانه تاکنون هیچ‌گونه تحقیقی درباره چگونگی برگزاری چاووشی خوانی در استان اصفهان انجام‌نشده است اما در شهرستان‌هایی مانند کاشان، نطنز، آران و بیدگل، احمدآباد جرقویه، خوانسار، وزوان، ورزه و ورزنه بیشتر مرسوم بوده است و امیدوارم برخی محققان بتوانند به چاوشی خوانی استان اصفهان پرداخته و آن‌ها را به ثبت برسانند.»
متین فر بابیان اینکه چاووشی سنتی مربوط به زیارت است که بعدها به تعزیه و شبیه‌خوانی نیز وارد شد، می‌افزاید: «در چاووشی در تعزیه متوکل و تعزیه سقاخانه اسماعیل طلا و تعزیه‌های شهادت حر، ورود مدینه و حجه الوداع که حرکت کاروانی را به نمایش می‌گذاشتند برخی مظلوم خوان‌ها اشعاری را می‌خواندند که همان چاووشی است؛ ضمن اینکه چاووشی عمدتاً به‌صورت تک‌خوان اجرا می‌شده ولی گاهی اوقات توسط دو یا چند نفر نیز خوانده می‌شده است که در این صورت، اشعار را با یکدیگر به‌صورت مبادله و سؤال و جواب اجرا می‌کردند. این اشعار معمولاً به‌صورت دوبیتی و در بحر رمل اجراشده و شاعران و سرایندگان آن‌ها نیز معمولاً مشخص نبوده و این اشعار در مجموعه‌ای با عنوان چاووشی نامه گردآوری می‌شده است که یکی از معروف‌ترین مصراع‌های چاووشی که عمدتاً همه ما شنیده‌ایم این است که هرکه دارد هوس کرببلا بسم‌الله.»
مدیر خانه موسیقی اصفهان تصریح می‌کند: «به لحاظ لباس نیز چاووشی خوانان لباس خاصی نداشتند ولی استفاده از شال و حمل علم مرسوم بوده است و چاووشی خوان اگر سید بوده شال سبز و اگر سید نبوده شال سیاه به گردن می‌آویخته است.» او می‌افزاید: «در آئین تصوف چاووشی خوانی یک از اصناف هفده‌گانه سلسله درویشان بوده و چاووشی خوان باید به درجه‌ای از مقام سلوک برسد و لباس چاووشی خوانان درمیان درویشان هفت وصله داشته است.» گفتنی است، مراسم چاووشی خوانی اخیرا توسط پیشکسوتان چاووشی خوانی اصفهان استاد عزیزمحمد رستمی زاده و کربلایی مهدی رستمی زاده در محوطه عمارت تاریخی سعدی وابسته به حوزه هنری اصفهان تا میدان نقش‌جهان اصفهان برگزار شد.
