مـبـلـمـــان شــهــری از نخـســتــیـن تا آخرین مواجهه آدمی با شهر در یک گشت‌وگذار روزمره ساده شهری خودش را نشان می‌دهد. گویی جزئی جداناشدنی از شهر است و نمی‌توان ساختار کلی شهر را بدون آن تصور کرد. مواردی مانند نشیمنگاه ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، نورپردازی فضاهای عمومی، سرویس‌های بهداشتی، وسایل بازی کودکان، آب‌نماها و… اما شاید نخستین مواجهه ما با مبلمان شهری، ایستگاه‌های اتوبوس باشد که از همین ابتدا می‌توان پرسید طراحی و آرایش آن‌ها چقدر متناسب با نیاز گروه‌های مختلف سنی در شهر انجام شده و میزان رضایتمندی شهروندان از آن چقدر است؟
خانم میان‌سالی که هرروز دقایقی را در ایستگاه اتوبوسی در خیابان استانداری در انتظار اتوبوس می‌نشیند، در پاسخ به پرسشم می‌گوید: «بعضی از صندلی‌هایی که برای ایستگاه‌های اتوبوس در نظر گرفته‌اند یکدست فلزی‌اند و زیاد مناسب نیستند؛ چون نه می‌شود راحت روی آن‌ها نشست و نه راحت تکیه داد. هرچند قرار نیست برای مدت طولانی روی آن‌ها بنشینیم. اما بعضی دیگر از صندلی‌ها که کف و تکیه‌گاه چوبی دارند، به‌مراتب بهترند…» دختر جوانی که به‌طور میانگین در روز سی دقیقه از وقتش را در ایستگاه‌های اتوبوس منتظر می‌ماند هم می‌گوید: «بعضی از ایستگاه‌های اتوبوس در شهر اصلا نه سقف دارند و نه صندلی و جمعیتی که منتظر اتوبوس هستند باید تمام مدت گوشه خیابان بایستند! هرچند که صندلی‌های ایستگاه‌های اتوبوس هم معمولا تعداد کمی دارند و همه نمی‌توانند رویشان بنشینند؛ اما حداقل فضای مسقفی دارند که مکان ایستگاه را از دیگر نقاط خیابان مشخص می‌کند یا می‌شود از آفتاب تند تابستان به سایه‌شان پناه برد.»
مبلمان شهری و فضایی برای تماشا
از انواع دیگر مبلمان شهری که در اصفهان نیز به‌وفور پیدا می‌شود، مبلمان به‌کاررفته در فضاهای تفریحی و گردشگری مانند پارک‌ها و بوستان‌ها هستـنــد. بـه‌ویـژه پـارک‌هـای اطراف رودخانه زاینده‌رود که چشم‌انداز اصلی آن‌ها رودخانه است و عابران غالبا با هدف نشستن و تماشای آن از این مبلمان شهری استفاده می‌کنند.
«مهرداد» دانشجو است. او با دوستانش به پارک ملت آمده و روی صندلی‌های چهارنفره دایره‌ای سنگی کنار محوطه چمن نشسته‌اند. روی میزگرد میان صندلی‌ها طرحی از صفحه شطرنج حک‌شده است. طرحی که گاهی به کار سالمندانی آمده که اوقات فراغتشان را در پارک می‌گذرانند و دستی هم به بازی می‌برند. مهرداد می‌گوید: «در پارک‌ها صندلی و نیمکت زیاد پیدا می‌شود؛ اما یا میز ندارند یا نور فضا آن‌قدر کافی نیست که بشود از این نیمکت‌ها استفاده کرد. درحالی‌که موارد استفاده از میز در پارک زیاد است. مثلا همین میزهای سنگی هم برای بازی مناسب است و هم برای خوردن چای و غذا. خیلی‌ها را دیده‌ام که به‌جای نشستن روی چمن، پشت همین میزها می‌نــشـیــنـنــد و غـــذا می‌خورند.»
اینکه در سال‌های اخیر فرهنگ نگهداری از مبلمان شهری در میان مردم جاافتاده هم موضوع دیگری است که او به آن اشاره‌کرده و می‌گوید: «دانش‌آموز که بودم گاهی همراه با اردوی مدرسه به پارک می‌آمدیم. یادم هست که من و هم‌کلاسی‌هایم با کلید یا میخ روی نیمکت‌های سنگی یا چوبی پارک چیزی می‌نوشتیم! آن موقع نمی‌دانستیم کار درستی نیست. ولی حالا دیگر نه خودم چنین کاری می‌کنم و نه دیده‌ام کسی این کار را انجام بدهد…»
مبلمان شهری و خاطرات جمعی شهر
هــرکـــدام از اجزای شــهــر نـقـشــی تعریف‌شده و مؤثر در شکل‌دادن به خاطرات جمعی مردم دارند. این را «سروش» پسر جوانی می‌گوید که ساکن خیابان پروین است و درباره پارک کوچک محلی نزدیک خانه‌شان می‌گوید: «این پارک صندلی‌های راحتی برای نشستن سالمندان و چند اسباب‌بازی مختصر برای کودکان دارد. اما همین امکانات معمولی باعث شد که در ایام شیوع کرونا که مردم نمی‌توانستند در شهر رفت‌وآمد زیادی داشته باشند، شورونشاط جمعی از محله‌مان نرود. مردم گاهی در پارک جمع شده و از حال هم باخبر می‌شدند.»
او ادامه می‌دهد: «این پارک حالا دیگر به جزئی از بافت محله ما تبدیل شده و نمی‌توانم مردم و محله را بدون آن تصور کنم! کارکردی را که حیاط خانه‌ها در قدیم داشت، این پارک و امکاناتش امروز برای مردم این محله دارد.»
میزان رضایت شهروندان معیاری برای اجرای مبلمان شهری
شهر بدون شهروندانش گستره‌ای بی‌معنا از مؤلفه‌های فیزیکی است. بنابراین نیازها، انتظارات و سلایق شهروندان در همه گروه‌ها و اقشار مختلف اعم از سالمند، بزرگ‌سال، خردسال، زن، مرد، افراد کم‌توان جسمی و ذهنی و… معیار مهمی در آراستن و چیدمان شهر به شمار می‌رود. به‌ویژه اگر شهری همچون اصفهان در صدد رسیدن به «شهر دوستدار کودک»، «شهر دوستدار سالمند» و حتی «شهر دوستدار معلولان» نیز باشد. در این راستا استفاده از تحقیقات و پــژوهــــش‌هــای صورت‌گرفته درباره مؤلفه‌های شـــهـــری از شهروندان، دستمایه‌ای مناسب و مفید برای مدیران شهری است. بدون تردید، اداره شهر بدون توجه به دستاوردهای علمی امری ناممکن است؛ چنان‌که در عصر حاضر و در شهرهای بزرگ و توسعه‌یافته دنیا، نه‌تنها مقالات و پژوهش‌های علمی مبنای عملکرد مدیریت شهری به شمار می‌رود، بلکه استفاده از فناوری‌های نوین و ظرفیت چشمگیر طبقه خلاق در راستای دستیابی به شهری هوشمند به‌عنوان سرمایه‌ای ارزشمند و پایدار موردتوجه مدیران شهری است.
