یکی از موضوع‌هایی که در حوزه اداره شهرها در کشورهای توسعه‌یافته مدنظر جدی مدیران قرار دارد، استفاده از روش‌های نوین برای جلوگیری از اتلاف انرژی و سرمایه‌های شهر و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود است. در این راستا، حرکت در مسیر کاهش استفاده از خودروهای شخصی و تشویق و ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا وسایل حمل‌ونقل شخصی پاک همچون دوچرخه از طرح‌های مهم در شهرها به‌شمار می‌رود.
در این میان، طرح «هم‌پیمایی» با هدف پیشگیری از اتلاف انرژی‌های طبیعی مانند هوا و کاهش ترافیک در شهرها، ارائه شده است؛ اما پیش از هر چیز لازم است که بدانیم هم‌پیمایی به چه معناست. آن‌طور که در پژوهش مذکور آمده است: «هم‌پیمایی به معنای هم‌سفرشدن دست‌کم دو یا بیش از دو نفر در یک خودروی شخصی است که مبدأ و مقصدی نزدیک به هم دارند. این‌گونه سفرها نیاز به هماهنگی پیش از سفر دارد و معمولا با تأخیری کوتاه نسبت به سفرهای غیراشتراکی صورت می‌گیرد.» درواقع این روش سبب می‌شود از بار خودروهای تک‌سرنشین و تراکم ترافیکی در خیابان‌های شهر کاسته شود و مصرف سوخت و آلودگی هوا کاهش یابد.
هم‌پیمایی دو مدل جهانی دارد
هم‌پیمایی در دنیا دو مدل دارد: در مدل اول، مسافران صرفا سفرهایشان را باهم هماهنگ می‌کنند و راننده هم خود، یکی از مسافرانی است که قصد رسیدن به مقصدش را دارد. در مدل دیگر، یک نفر صرفا راننده است و مسافرها با هم هم‌پیما می‌شوند. در مدل دوم، نوع دیگری با عنوان «ون پول» در دنیا رایج است که جابه‌جایی مسافر از طریق ون صورت می‌گیرد و محبوبیت و کارایی زیادی دارد.
اصفهان نیازمند اجرای طرح هم‌پیمایی است
چنانکه آمارها نشان می‌دهند، شهر اصفهان به‌طورجدی با معضل ترافیک و آلودگی هوا مواجه است. بر اساس داده‌های آمارنامه سال 1397 شهرداری اصفهان، روزانه 4,2 میلیون سفر در شهر اصفهان صورت می‌گیرد که بالغ‌بر نیمی از آن‌ها، یعنی 2,12 میلیون سفر، با خودروی شخصی انجام می‌شود! بر اساس نتایج مطالعات جامع حمل‌ونقل، میانگین اشتغال صندلی در خودروهای شهر اصفهان 1,6 نفر به ازای هر خودرو است؛ بنابراین شهر اصفهان روزانه نزدیک به 1,325 میلیون تردد خودروی شخصی دارد. اگر این مقدار را در متوسط صندلی‌های خالی خودروها (2,4) ضرب کنیم، به مقدار چشمگیر 3,18 میلیون صندلی خالی در روز می‌رسیم؛ عددی که ظرفیت بالای مدیریت تقاضای حمل‌ونقل در شهر اصفهان را نشان می‌دهد؛ اما اگر طرح هم‌پیمایی در شهر اصفهان ترویج شود و حدود 110هزار نفر برای سفرهای کاری و آموزشی در روزهای کاری هفته (شنبه تا چهارشنبه) با این شیوه جابه‌جا شوند، پیش‌بینی می‌شود روزانه از 161,6 هزار تردد خودروی شخصی کاسته و سالانه حدود 600میلیون کیلومتر از پیمایش خودروهای شخصی در شهر و مناطق پیرامونی‌اش کم شود. این میزان می‌تواند سالانه از نشر حداقل 140 هزار تن گاز کربنیک در شهر اصفهان جلوگیری کند.
تأثیرهای مثبت اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی هم‌پیمایی
هم‌پیمایی به‌جز آثار مثبت زیست‌محیطی، درزمینه اجتماعی و اقتصادی نیز نتایج مثبتی به دنبال دارد. از جنبه اجتماعی، تعامل‌های اجتماعی بین شهروندان را بیشتر کرده و شبکه‌های ارتباط بین شهروندان را افزایش می‌دهد؛ چنانکه به عقیده برخی از جامعه‌شناسان، وقتی محفل‌های غیررسمی بین شهروندان افزایش یابد، باعث افزایش سرمایه اجتماعی می‌شود. از جنبه زیست‌محیطی نیز تأثیرهای مشخصی دارد؛ چراکه شخص ترددکننده با خودروی شخصی آلایندگی را در شهر توزیع می‌کند و کاستن از تردد خودروهای شخصی، یعنی کاستن از آلودگی.
نتایج اجرای طرح هم‌پیمایی در جهان
مروری بر نتایج اجرای هم‌پیمایی در سایر کشورها، اطلاعات مفیدی را در اختیار ما قرار می‌دهد. در بخشی از توضیحات طرح «هم‌پیمایی در اصفهان» تاریخچه هم‌پیمایی در آمریکا بررسی شده است. بر این اساس، چهار دوره تاریخی در این کشور موردبررسی قرارگرفته که در هرکدام موجودی و هزینه سوخت در کشور تعیین‌کننده میزان اقبال دولت و مردم از هم‌پیمایی بوده است.
شهرداری می‌تواند تسهیل‌کننده طرح هم‌پیمایی باشد
اینکه شهرداری قادر به ایفای چه نقشی در نحوه و کیفیت اجرای هم‌پیمایی است، پرسشی است که طرح مذکور به آن پاسخ داده و می‌نویسد: «یکی از ابعاد کلیدی ورود شهرداری به طرح هم‌پیمایی، ارائه ضوابط تشویقی برای هم‌پیمایان است؛ به‌عنوان‌مثال، در طرح زوج و فرد به خودروهای هم‌پیما، فارغ از زوج یا فرد بودن پلاک، شهرداری می‌تواند اختیار ورود به فضای طرح را بدهد.
چنانکه پارکینگ‌ها هزینه‌مند شوند، به هم‌پیمایان تخفیف پارکینگ پرداخت خواهد شد که سعی بر تحریک انگیزه اقتصادی است؛ همچنین هزینه‌مندشدن پارکینگ‌ها، پارامترهای اقتصادی را در سفرهای درون‌شهری لحاظ می‌کند؛ چراکه شهروندان، وسایل حمل‌ونقل عمومی را به استفاده از خودروی شخصی ترجیح می‌دهند. شهرداری همچنین می‌تواند به تبلیغ و بازاریابی شرکت‌های خصوصی فعال درزمینه هم‌پیمایی کمک کند؛ بنابراین اجرای قانون و ارائه گزینه‌های تشویقی از مهم‌ترین اقداماتی است که شهرداری در راستای تقویت طرح هم‌پیمایی قادر به انجام آن‌ها است. درواقع شهرداری عملا قادر به سرمایه‌گذاری در این کار نیست و درنهایت با بودجه‌ای بالغ‌بر 500میلیون تومان می‌تواند به فرهنگ‌سازی و تبلیغات آن اقدام کند؛ هرچند اگر بودجه بیشتری به این کار اختصاص یابد، می‌توان کمپین‌های مختلفی با فضای جدید راه‌اندازی کرد.
نکته موردتوجه دیگری که در این طرح به آن اشاره‌شده، این است که برای رسیدن به یک استراتژی مالی بی‌نقص در هم‌پیمایی، باید شهرداری از فضای متولی‌بودن و متصدی‌بودن دور بماند؛ چراکه شهرداری در صورت واردشدن به‌عنوان یک بازی اجرایی در این طرح، با مسائل مالی بی‌پایانی روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود که معاونت حمل‌ونقل در یک فرایند شفاف و رقابتی سه شرکت خصوصی را به‌عنوان سازمان‌دهنده طرح انتخاب کند تا این شرکت‌ها به‌عنوان پیاده‌ساز پروژه به‌دنبال منفعت خود حرکت کنند. این شرکت‌ها به سبب ماهیتشان بسیار بهتر از شهرداری می‌توانند کار کنند و شهرداری نیز متحمل بار مالی نمی‌شود؛ مگر در جایگاه قدرت اجرایی یا در چارچوب حمایت‌های غیرمستقیم.
طراحی اپلیکیشن برای اجرای هم‌پیمایی در اصفهان
پــژوهــش مــذکــور ســپــس به ارائه راهــکــاری در خــصـــوص اجـــرای هم‌پیمایی در اصفهان می‌پردازد و طراحی اپلیکیشن با استفاده از ظرفیت شرکت‌های استارتاپ اصفهان را یکی از مهم‌ترین این راهکارها می‌داند؛ با این هدف که درآمد حاصل از آن در اصفهان بماند و مانند درآمد سایر اپلیکیشن‌ها همچون تپ‌سی و اسنپ، بخشی از درآمد آن به تهران نرود. انجام مذاکراتی با شرکت طاهاتک در شهرک علمی‌تحقیقاتی اصفهان به‌منظور راه‌اندازی چنین اپلیکیشنی نیز از دیگر اقدامات مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان در راستای اجرای این طرح بوده است.
نتایج فرعی اجرای هم‌پیمایی
در بخش دیگری از این پژوهش همچنین به دستاوردهای فرعی اجرای هم‌پیمایی اشاره شده است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: قابلیت ارائه تجارب و دانش فنی هم‌پیمایی به دیگر شهرها، کمک به شکل‌گیری کسب‌وکارهای نو در روند طرح، تأثیرات مثبت بر تولید ناخالص داخلی شهر و فرصت‌های جدید مشارکت بین شهرداری و بخش خصوصی.
برخی از مزایا و معایب هم‌پیمایی
بر اساس آنچه در طرح هم‌پیمایی ارائه شده است، برخی از مزایای این طرح عبارت‌اند از:
کاهــش بار تــرافــیک، صرفه‌جویی در زمان سفرهای شهری، کاهش هزینه‌های عملکردی وسایل نقلیه، کاهش هــزیــنــه ســوخــت، کاهش هزینه‌های سفر، افزایش ایمنی سفر، استفاده بهینه از منابع شهرداری، افزایش تعامل‌های اجتماعی میان شهروندان، کسب درآمد پایدار برای شهرداری، استفاده بهینه از زمین‌های شهری و… .
برخی از معایب این طرح نیز عبارت‌اند از:
نیاز به برنامه‌ریزی قبلی برای سفر، نیاز به رزرو صندلی در وسیله نقلیه، افزایش زمان سفر نسبت به خودروی شخصی، دوربودن مسیر خودروی هم‌پیما از محل سکونت یا کار مسافر، دشوارشدن سفرهای ترکیبی و چندهدفه، نیاز به گسترش شبکه کاربران هم‌پیمایی به‌منظور ایجاد منفعت اقتصادی برای بخش خصوصی.
