با توجه به شرایط بازار و کمبود این محصول متولیان خواستار بازنگری در ممنوعیت فصلی واردات برنج و مساعدت نهادهای مربوطه برای ترخیص و همچنین واردات برنج به کشور شده‌اند ولی تاکنون اقدامی در این خصوص انجام‌نشده است.
خشک‌سالی‌ها و کاهش تولید برنج
امسال خشک‌سالی‌ها نیز مزید بر علت شده و بر کمبود تولید برنج دامن زده است. بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت برنج سال گذشته حدود ۸۰۳ هزار هکتار بوده است و با توجه به خشک‌سالی امسال، پیش‌بینی می‌شود سطح زیر کشت به حدود ۶۱۱ هزار هکتار کاهش یابد که این کاهش مربوط به استان‌هایی غیر از استان‌های شمالی است. در این میان علی اکبریان، عضو هیئت‌مدیره انجمن برنج ایران در گفتگو با مهر اعلام کرده است «امسال کشاورزان به کشت ارقام پر محصول روی آوردند و به‌تناسب آن از میزان کشت برنج‌های کیفی کاسته شده است. امسال ٧٠ درصد کشت برنج، اختصاص به ارقام پر محصول داشته و حدود ٣٠ درصد آن مربوط به ارقام کیفی و محلی بوده است.»
واردات برنج افت کرد
طبق آمارهای موجود حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از نیاز برنج مصرفی کشور هرساله از طریق واردات تأمین می‌شود. کاهش واردات از ابتدای امسال یکی از دلایل اصلی کمبود برنج در بازار است. طبق آخرین آمار گمرک ایران، در سال جاری و تا نیمه تیرماه فقط ۸۶.۳ هزار تن به ارزش ۷۸.۱ میلیون دلار برنج وارد و از گمرک ترخیص شده است. درحالی‌که در مدت مشابه سال قبل میزان برنج چندین برابر بوده است؛ به‌طوری‌که ۲۲۷.۶ هزار تن به ارزش ۲۴۹.۱ میلیون دلار وارد کشور شده بود. بر این اساس واردات برنج در سال جاری ازنظر وزنی ۶۹ درصد و ارزش نیز به همین میزان کاهش داشته است. اظهارنظرهای برخی متولیان نیز از کاهش واردات برنج طی ماه‌های نخست امسال حکایت دارد. ماه گذشته بود که مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج اعلام کرد آمار گمرک واردات برنج در چند ماه نخست سال نسبت به سال‌های قبل ۶۰ تا ۸۰ درصد کاهش‌یافته است. بر اساس صحبت‌های مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک نیز واردات برنج 69 درصد کاهش‌یافته است. تخصیص نیافتن ارز دولتی برای واردات برنج از سال ۹۸ یکی از دلایلی است که در خصوص چرایی کاهش واردات برنج عنوان می‌شود.
شیب صعودی نرخ برنج
آمارهای رسمی حکایت از رشد قیمت این محصول دارد. بررسی اعداد و ارقام مرکز آمار ایران نشان می‌دهد هر کیلو برنج ایرانی در مردادماه امسال به‌طور متوسط ۳۸ هزار و ۶۰۰ تومان فروش رفته اما این کالا تا ۴۶ هزار و ۵۰۰ تومان هم قیمت خورده است، درحالی‌که در مردادماه پارسال هر کیلو برنج ایرانی به‌طور متوسط حدود ۲۷ هزار تومان قیمت داشت و در تیرماه امسال به ۳۷ هزار و ۳۰۰ تومان رسیده بود. براین اساس، برنج ایرانی در مقایسه با سال گذشته ۴۲.۹ و نسبت به تیرماه ۳.۴ درصد گران شده است. برنج خارجی نیز هر کیلو در مردادماه سال گذشته به‌طور متوسط حدود ۱۸ هزار و ۱۰۰ تومان بوده ولی در تیرماه امسال ۲۴ هزار و ۸۰۰ تومان و در مردادماه به ۲۵ هزار و ۱۰۰ تومان رسیده است، برنج وارداتی تا کیلویی ۳۰ هزار و ۸۰۰ تومان هم فروش رفته است. براین اساس، افزایش قیمت برنج خارجی نسبت به تیرماه ۱.۳ و در مقایسه با مردادماه پارسال ۳۸.۷ درصد است. از سوی دیگر نگاهی به آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد در یک ماه منتهی به تیرماه سال ۱۴۰۰، قیمت هر کیلوگرم برنج تایلندی (غیر از هومالی) به‌طور میانگین ۱۵ هزار و ۹۱۳ تومان شد که نسبت به مدت مشابه در تیرماه سال ۹۹ باقیمت هشت هزار و ۸۷۵ تومان، بیش از ۷۹.۳ درصد رشد داشته است؛ بنابراین گزارش، همچنین در تیرماه ۱۴۰۰ قیمت هر کیلوگرم برنج پاکستانی باسماتی (درجه‌یک) ۲۴ هزار و ۶۹۳ تومان، برنج طارم اعلاء ۳۶ هزار و ۷۵۴ تومان و برنج داخلی هاشمی درجه‌یک ۳۵ هزار و ۶۸۵ تومان شد که نسبت به مدت مشابه تیرماه پارسال به ترتیب حدود ۲۷.۴ درصد، ۳۹.۴ درصد و ۳۹ درصد رشد را نشان می‌دهد. مقایسه قیمتی خردادماه با تیرماه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که هر کیلوگرم برنج پاکستانی باسماتی 6 دهم درصد، برنج تایلندی غیر از هومالی ۷.۷ درصد، برنج طارم اعلاء ۱.۸ درصد، برنج داخلی هاشمی درجه یک ۲.۴ درصد رشد داشته است.
برنج با قیمت سلیقه‌ای فروخته می‌شود!
حالا برخی متولیان به‌صراحت اعلام می‌کنند در این آشفته‌بازار فروشندگان برنج را به‌صورت سلیقه‌ای قیمت‌گذاری و می‌فروشند. جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج گفته است: متأسفانه چون نظارتی وجود ندارد، فروشندگان به هر قیمتی که دلشان می‌خواهد، برنج را عرضه می‌کنند و به نظر می‌رسد که این اتفاقات مورد رضایت دستگاه‌های مسئول نیز است چراکه هیچ کاری برای مدیریت آن انجام نمی‌دهند.
در تازه‌ترین موضع‌گیری برای تأمین برنج موردنیاز، گمرک در مکاتبه با وزارت صمت، خواستار تجدیدنظر در قوانین مربوط به واردات برنج شده است. گمرک اعلام کرده است که «تنها برنج‌هایی که قبل از ۳۱ تیرماه دارای قبض انبار و اعلامیه ورود و همچنین ثبت سفارش باشند امکان اظهار و ترخیص دارند و خارج از آن واردات به بعد از ممنوعیت موکول می‌شود؛ اما امسال با توجه به وضعیت تولید و میزان ذخایر گمرک از وزارت صمت تقاضا کرده تا در قوانین مربوط به محدودیت واردات برنج تجدیدنظر شود.»
از سوی دیگر واردکنندگان برنج نیز با وزارت جهاد کشاورزی مکاتباتی داشته‌اند تا امسال به دلیل کمبود برنج در بازار در فصل ممنوعیت واردات بتوانند واردات را انجام داده تا بازار با کمبود عرضه مواجه نشود ولی وزارت جهاد کشاورزی درخواست آن‌ها را تائید نکرده است. حالا زنگ خطر افزایش قیمت در ماه‌های آینده و نابسامانی در بازار برنج شنیده می‌شود. شرایطی که اگر برای آن تصمیم‌گیری نشود منجر به فشار بیشتر به دهک‌های پایین جامعه و حذف یکی دیگر از اقلام پرمصرف سبد معیشت خانوارهای می‌شود.
