تا جایی که در اولین دیدار فلیکس پلاسنسیا گونسالس، وزیرر امور خارجه این کشور با همتای ایرانیاش حسین امیرعبدالهیان در روز 26 مهرماه در تهران بر تحکیم این روابط تأکید و قرار شد دو کشور به منظور بسط این تعاملات سند یک قرارداد 20 ساله را در زمینههای فنی، اقتصادی، تجاری، علمی، فناوری، معدن و انرژی طی ماههای آینده و با حضور نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا در تهران به امضاء برسانند. آنچه که سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان نیز در دیدار وزیر امور خارجه ونزوئلا به آن اشاره کرد و گفت: «آمریکای لاتین بخصوص ونزوئلا جزو اولویتهای دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران است و ما مصمم هستیم روابط خود را با این کشورها توسعه دهیم.» حال این سؤال مطرح است که آیا دو کشور ایران و ونزوئلا زمینه و زیرساختهای لازم به منظور تعاملات گسترده با یکدیگر در قالب یک توافقنامه 20 ساله را دارند؟ پرسشی که مهدی مطهرنیا، کارشناس حوزه بین الملل در گفت و گو با «اصفهان زیبا آنلاین» به آن پاسخ داد و به بررسی ظرفیت ایران در همکاری و رابطه با کشورهای آمریکای لاتین پرداخت.
تعاملات اقتصادی و سیاسی ونزوئلا و ایران، بیشتر به نفع ونزوئلا است
مطهرنیا با اشاره به اینکه آمریکای لاتین از قدیم الایام به عنوان حیاط خلوت ایالات متحده شناخته شده است، گفت: «آمریکا طی قرنها با گذر از آمریکای لاتین به اروپای غربی، شرقی و در نهایت به آسیا نفوذ کرد. به نحوی که امروزه آمریکا در آسیا همچون همسایه ایران خودنمایی میکند و حجم بسیار بالایی از حضور آمریکاییها در منطقه دال بر این موضوع است. از سویی برخی کشورها همچون ونزوئلا برای ایران نیز به عنوان حیاط خلوت امنیتی به شمار میرود. کشورهایی که آمریکا نیز به طور معمول در امور داخلی آنها دخالت میکند و مواضع دو دولت اخیر این کشور در مقابله با آمریکا بسیار شبیه به کشورمان است. ایران طی دورانهای بسیار به ویژه در دولتهای نهم و دهم در تلاش برای ارتباط نزدیک با ونزوئلا بود. ارتباط احمدی نژاد با هوگو چاوز رئیس جمهور پیشین ونزوئلا تا حدود زیادی زمینه ساز یک ارتباط تنگاتنگ میان ایران و این کشور شد و پس از مرگ چاوز هر دو طرف مورد تحریمهای کمرشکن ایالات متحده آمریکا قرار گرفتند.» به گفته این کارشناس بین الملل سطح اقتصادی ونزوئلا هم اکنون نزدیک به اقتصاد ایران است و در این شرایط همسان هر دو کشور تلاش میکنند با ایجاد زمینههای هم پیوندی در مقابل ایالات متحده آمریکا ایستادگی کنند، او خاطر نشان کرد: «در هم پیوندی ایران و ونزوئلا، نیازهای این کشور از سوی ایران تأمین میشود و ونزوئلا نیز به عنوان یک حمایت کننده برای ایران در صحنه دیپلماسی به حساب میآید. اما این نکته نیز بسیار قابل توجه است که بده بستانهای اقتصادی و سیاسی میان این دو کشور بیشتر به نفع ونزوئلا تمام شده است تا ایران. ونزوئلا در برقراری یک نوع ارتباط اقتصادی موجه با ایران و با دریافت نفت و بنزین مورد نیاز از کشورمان توانست زمینههایی را فراهم کند تا ایران را به عنوان حامی در آمریکای لاتین برای خود حفظ کند و در مقابل این کشور برای ایران یکی از منابع عبور ایران در حوزه حاشیه امنیتی ایالات متحده آمریکا به چشم آید.»
مطهرنیا با بیان اینکه ایران سعی کرد با کوبا نیز همچون ونزوئلا ارتباط نزدیکی برقرار کند، اما کوبا به دلیل اینکه هزینههای ارتباط با ایران در مقابله با واشنگتن را بالا دید، در روابطش با ایران بسیار محافظه کارانه تر از ونزوئلا عمل کرد. او ادامه داد: «کشورهای دیگری هم در حوزه آمریکای لاتین هستند که بیش از کوبا به هزینههای ارتباط با تهران میاندیشند و اگرچه تلاش میکنند از تهران به عنوان یک برگ برنده در معادلات منطقهای استفاده کنند و با یک ارتباط ناموزون از نفت ایران نیز بهره جویند، اما با استفاده از همین ارتباط نامتقارن زمینههای بهره برداری از ایران را به منظور گرفتن امتیاز از آمریکا نیز برای خود فراهم میسازند.»
سند همکاری ایران و ونزوئلا آورده اقتصادی و سیاسی داشته باشد
این کارشناس بین الملل در پاسخ به این سؤال که ایران باید از چه استراتژی در ارتباط با آمریکای لاتین استفاده کند؟ گفت: «ایران باید بداند آیا توانایی این را دارد تا آوردههای معنادار، قابل تعریف و قابل اتکا را در این حیات خلوت امنیتی برای خود به دست آورد یا تنها میتواند با انجام مانورهای سیاسی در قالب آمد و رفت وزرای امورخارجه کشورهایی همچون ونزوئلا به تبلیغات سیاسی مبنی بر حضور ایران در آمریکای لاتین شکل ببخشد. پرسش این است که آیا این رفت و آمدها در نهایت منجر به این خواهند شد که ایران بتواند از امتیاز حضور خود در ونزوئلا به نفع منافع ملی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران استفاده کند یا تنها با برگ برنده در دست بازیگران منطقهای و نظام بین الملل به منظور کسب امتیازات بیشتر در این ارتباطهای نا همطراز روبرو خواهد شد.»
مطهرنیا همچنین با اشاره به اینکه ایران در داد و ستد با ونزوئلا به دنبال ایجاد زمینههای برای دور زدن تحریمها نیز میباشد، افزود: «پرسش این است که آیا تاکنون ایران به همان اندازه که به ونزوئلا کمک کرده، دریافتهای قابل توجه و مناسبی از ونزوئلا در جهت دور زدن تحریمها داشته است؟ ونزوئلا از نظر اقتصادی بسیار ضعیف است و بدون کمکهای ایران نمیتواند آنچنان که باید و شاید به عنوان یک کشور در حال تحریم پاسخگوی ملت فقیر خود در کف خیابانها باشد. نفت به عنوان انرژی مورد نیاز این کشور و بنزین حاصل از آن نیز یکی از چالشهای جدی دولت حاکم بر ونزوئلاست. بنابراین اگر ایران حمایتهای خود از ونزوئلا بگیرد با توجه به دولت در سایه این کشور و عدم ثبات نظام حاکم بر آن مطمئناً با طغیانهای بیشتری روبرو خواهد شد. در واقع به نظر میرسد ایران در این شرایط و موقعیت بیشتر به ونزوئلا در دور زدن تحریمها کمک میکند تا ونزوئلا به ایران.»
این کارشناس بین الملل در خصوص سند همکاری 20 ساله میان ایران و ونزوئلا که قرار است در سفر رئیس جمهور این کشور به تهران امضاء شود، گفت: «این امر از منظر سیاسی، امر مبارکی به نظر میرسد. ایران میتواند این چهره را در نظام بین الملل از خود نشان دهد که توانسته تا اندازهای در همکاری با ونزوئلا، از زیر فشارهای بین المللی و تبلیغات سیاسی حاصل از آن در آمده و همچنین از میزان انزوای سیاسی خود در سطح داخلی و بین المللی بکاهد. اما ایران این نکته را نباید فراموش کند که اگر با امضاء سند همکاری 20 ساله با چین، سند همکاری 25 ساله با روسیه و در نهایت و سند همکاری 20 ساله نتوانست در سفره های مردم و در ارتباط ایران با نظام بین الملل در جهت حل مسائل موجود در ساحتهای گوناگون تغییراتی ایجاد کند، سطح توقعات مردم افزایش یافته و عدم پاسخ این سطح توقعات باعث ایجاد یک فضای منفی در حوزه داخلی ایران در قالب اعتراضات خواهد شد. چرا که هر تعهد و توافق نامه بین المللی باید آورده اقتصادی، سیاسی و ارزشهای قابل لمسی در حوزه اجتماعی و اقتصادی به همراه داشته باشد. اکنون حدود یک سال از صحبت جدی در باب امضاء توافقنامه ایران و چین میگذرد، اما آیا شرایط مثبت ناشی از ارتباط تنگاتنگ ایران با چین در حوزههای متفاوت اقتصادی در معیشت مردم ایجاد شده است؟ آیا چین نیز به ایران کمکهای قابل توجه و شایانی به منظور عبور از این وضعیت بحرانی ناشی از تحریمها کرده است؟ اینها پرسشهایی است که در جامعه وجود دارد و نباید به سادگی از آنها عبور کرد.» برطبق گفتههای مطهرنیا و دیگر تحلیلگران، ایران باید با در نظر گرفتن منافع امنیتی و اقتصادی خود و البته احتمال تغییر مواضع این کشور نسبت به ایران و آمریکا با تغییر دولت در ونزوئلا به امضاء سند 20 ساله بپردازد.