چشم در چشمِ شهر!

شاید آنچه بیش از هر چیز توجه علاقه‌مندان به مباحث شهری را به‌سوی کتاب مواجهه با شهر جلب می‌کند، این باشد که این کتاب محصول پژوهشی چهارساله از بهار 97 تا بهار امسال است. نوید پورمحمدرضا از نویسندگان این کتاب درباره این اثر در صفحه اینستاگرامی خود می نویسد: «این کتاب دیداری است با شهر دیروز از دریچه نگاه و فهم کسانی که به فراخور رشته یا حرفه خود درباره آن فکر کرده‌اند، برای آینده‌اش تصمیم گرفته‌اند، در آن چیزی بناکرده‌اند، در آن چیزی ازدست‌داده‌اند و در همه حال، شاد یا غمگین، امیدوار یا سرخورده درون آن زیسته‌اند. این کتاب به دیدار شهر معاصر در مقطعی حساس از تاریخ آن در این سرزمین می‌رود: دهه چهل و پنجاه. تحولات آموزشی و تغییرات نهادی مرتبط با شیوه‌های فهم شهر و نحوه تصمیم‌گیری و عمل در آن اهمیتی ویژه به این مقطع بخشیده‌اند. از ابتدای دهه چهل، شهر به موضوعی بدل می‌شود که شناخت آن، مدیریت آن و شیوه برنامه‌ریزی و طراحی آن نیازمند آموزش است. گسترش روزافزون مرزهای فیزیکی شهر، دگردیسی مناسبات کهن اجتماعی و سر برآوردن مفاهیم نو و عادات تازه شهری، تغییر شتابان ترکیب جمعیتی، تأسیس نهادهای مدیریتی و اجرایی جدید و دگرگونی در شیوه‌های سکونت و کار و فراغت، همگی از پوست انداختن شهر دیروز حکایت می‌کردند. این پوست‌اندازی مصادف با تولد رشته «شهرسازی» و تغییر در نگاه به شهر و نحوه مدیریت و برنامه‌ریزی آن.»
او در ادامه می‌نویسد: «کتاب مواجهه با شهر حاصل پژوهشی چهارساله است. از بهار سال 1397 آغاز شد و در بهار 1400 برای داوری و انتشار به ناشر دانشگاه تهران سپرده شد. در این مدت ضمن جمع‌آوری و مرور اسناد و مدارک به‌جامانده، سراغ معلمان، متفکران و متخصصانی رفتیم که هر یک به نحوی با برنامه‌ریزی و توسعه شهر در آن دوران سروکار داشتند. عده‌ای در دانشگاه از طریق آموزش و پژوهش و عده‌ای در حرفه به‌واسطه تهیه طرح و برنامه عمل. این افراد نخستین و بی‌واسطه‌ترین راویان تحولات آموزشی و نهادی و اجرایی مرتبط با شهر معاصر به‌حساب می‌آیند و ازآنجاکه این پژوهش متکی بر یاد، روایت، تحلیل و قضاوت آن‌ها از شهر و شهرسازی در آن سالهاست. نوعی تاریخ شفاهی هم به شمار می‌آید.»
افرادی که نویسندگان کتاب برای گفتگو به سراغ آن‌ها رفته‌اند و نامشان بر روی جلد کتاب نیز آمده است عبارت‌اند از ایرج اعتماد، گیتی اعتصام، نادر اردلان، سیروس باور، سید حسین بحرینی، داریوش بوربور، فیروز توفیق، محمدرضا حائری، سیدمحسن حبیبی، کامران دیبا، احمد سعیدنیا، عباس شعیبی، اسماعیل شیعه، احمد عظیمی بلوریان، علی غفاری، بهرام فریور صدری، محمدمنصور فلامکی، مهدی کوثر، حسین گلابیان، حسنعلی لقایی و حمید ماجدی.
کتاب مواجهه با شهر در 23 فصل ارائه‌شده و در پشت جلد آن چنین می‌خوانیم:
«شهرنشینی و شهرسازی در ایران از قدمتی کهن برخوردارند. شهر در این سرزمین مبدأ خود را نه در زمان تاریخی که در زمان اسطوره‌ای می‌جوید و همان‌قدر که در تاریخ و اسناد تاریخی رد و نشانی از خود باقی گذاشته، در روایت‌های اسطوره‌ای و حماسی نیز زنده است. کتاب حاضر، اما کتاب سرآغازها نیست؛ کتاب دنباله‌ها و پیامدهاست. کتاب شهر معاصر است یا یادآوری اینکه هر معاصری گذشته‌ای دارد و هر تاریخ معاصری دست‌آخر فصلی تازه در پیوستار تاریخی کهن‌تر است. این کتاب به دیدار شهر معاصر می‌رود. درست در لحظه تولد رشته‌ای در ایران که موضوع موردمطالعه آن شهر است. «شهرسازی» به‌عنوان یک‌رشته دانشگاهی در ابتدای دهه چهل متولد می‌شود، در زمانی که شهر بیش از هر زمان دیگری در تاریخ این سرزمین، تغییر و دگردیسی را از سر می‌گذراند. گسترش روزافزون مرزهای فیزیکی شهر، دگردیسی مناسبات کهن اجتماعی و سر برآوردن مفاهیم نو و عادات تازه شهری، تغییر شتابان ترکیب جمعیتی، تأسیس نهادهای مدیریتی و اجرایی جدید و دگرگونی در شیوه‌های سکونت و کار و فراغت، همگی بخشی از روایت تغییر و دگردیسی شهر معاصر هستند…»