از خانه تیمورتاش تا کوشک باغ‌زرشک

تهران شهری با بنیادی قاجاری است که در گوشه‌وکنار آن می‌توان بیش از هر شهری، آثار زندگی صاحبان قدرت و ثروت در قرن گذشته را مشاهده کرد، آثاری که گاه قصر و گاه عمارت‌های باقی‌مانده از باغ‌هایی بزرگ‌اند. در این سال‌ها، هرکدام از این بناها سرنوشت پرفراز ونشیبی را پشت سر گذاشته‌اند. اما بنایی که می‌خواهم درباره‌اش بنویسم جایی است که به لحاظ معماری مرا به یاد کوشک باغ زرشک اصفهان انداخت؛ عمارت قاجاری‌پهلوی تیمورتاش در دانشکده جنگ.

تاریخ انتشار: 09:10 - یکشنبه 1400/09/21
مدت زمان مطالعه: 3 دقیقه

برای رسیدن به عمارت تیمورتاش می‌توان از مترو استفاده کرد. اگر از ایستگاه میدان حر خارج شوید، حتما تابلوی راهنمایی را خواهید دید. عبارت خانه تیمورتاش در میانه تابلو در زیر آن، 300 متر فاصله بنا با ایستگاه مترو نوشته شده است.

مسیر گردشگری در بنا

بعد از رسیدن به دانشکده، به سرباز توضیح می‌دهم که برای چه به اینجا آمده‌ام. او با احترام مرا راهنمایی می‌کند که باید به دنبال خطوط زرد رنگ بروم. مشخص‌کردن مسیر گردشگران آن هم در زمانی که این بنا تنها دو روز بازدید دارد برایم جالب است. من این موضوع را به پای احترام مدیران دانشکده به گردشگران می‌گذارم. البته که قبلا نیز از برخورد خوب آن‌ها تعریف‌هایی شنیده‌ام.

ناکامی که خانه‌اش میراثی شد

کمی جلوتر، خانه تیمورتاش از پس درختان دانشکده خودنمایی می‌کند. این عمارت در ابتدا متعلق به سردار محتشم بختیاری بوده است. سپس تیمورتاش این عمارت را از او خریده و در آن زندگی می‌کند. حال تیمورتاش کیست؟ او در زمره افرادی بود که در براندازی قاجارها نقش داشت و وزیر شد. این قدرت تا به جایی پیش رفت که رضاشاه را نسبت به او بدبین کرد و سرانجام در سال 1312 ه. ش تیمورتاش که در زندان بود به قتل رسید. اموال او مصادره و خانواده‌اش تبعید شدند.
ملک و عمارت تیمورتاش نیز در همان سال‌ها به دانشکده جنگ تبدیل شد. عمارتی آجری که ایوان طبقه اول آن، با ستون‌هایی سفیدرنگ و سرستون‌هایی به سبک باروک، شکوهی به آن داده است. در طبقه همکف نیز، مدخل ورودی با تورفتگی و چهارستون مشخص شده است. در بالای درب ورودی روی تابلویی طلایی‌رنگ عبارت موزه دانشکده جنگ به چشمم می‌خورد.

 روایت‌های آیینه‌ای

پس از درب ورودی، در راهرویی کف‌پوش‌شــــــده با سنگ مرمــــــر و دیواره‌هایی آبی‌رنگ قرار گرفتم. درب‌های بازی پیش رویم است که هرکدام مرا به اتاق‌های این عمارت می‌رساند. اتاق‌هایی که حالا موزه ادوات جنگی‌اند. اما آنچه برای من از اشیا جالب‌تر است، معماری داخلی این بناست. با چرخشی در راهرو به فضای راه‌پله‌ها می‌رسم. می‌توان گفت اینجا قشنگ‌ترین قسمت این عمارت است. راه‌پله‌ای بزرگ با نرده‌های چوبی که تضاد زیبایی با سقف و دیواره‌های آبی‌رنگ ایجاد کرده است. در هر طرف راه‌پله، دو ستون با سرستون‌هایی زیبا قرار گرفته است. عرض پله از پایین به بالا کم شده تا به پا گرد بزرگی رسیده است. بر دیواره پاگرد، آینه‌ای بزرگ با حاشیه آینه‌کاری چشم را می‌نوازد. در زمانی که از پله‌ها بالا می‌رفتم، نمی‌دانستم به سقف آینه‌کاری یا به آینه بزرگ پاگرد نگاه کنم! دو بازوی پله در سمت راست و چپ دیده می‌شود. از یکی از بازوها بالا می‌روم. حال بهتر می‌توانم سقف را نگاه کنم. سقفی آبی‌رنگ با حاشیه آینه‌کاری و در میانه سقف نیز بیضی با نقوش سبزرنگ و حاشیه‌ای آینه‌کاری‌شده به چشم می‌خورد. لوستری نیز از وسط این سقف آویزان شده است.

گردشگری در خانه میراثی مبله

دورتادور راه‌پله را راهرویی فراگرفته که به اتاق‌ها و ایوان راه دارد. اغلب تزیینات این راهرو را آینه‌ها و ستون‌ها تشکیل داده‌اند. اما در سمت ایوان، درب‌های چوبــــــی با کتیبه‌هـــــایی نیم‌دایره‌ای و با شیشه‌های مشبک رنگی قرار دارد. در وسط، یک درب بزرگ سه لنگه و در دو طرف تک‌درب‌ها قرار گرفته‌اند. البته که مبلمان‌ها و وسایل موجود در خانه نیز به این خانه زیبایی دوچندان بخشیده است؛ مبلمان‌های چوبی که با حصیر بافی زیبایی تزیین شده است.
پس از دیدن اتاق‌ها و اشیای موزه، از عمارت خارج می‌شوم. در وجه دیگر بنا، حوضی الحاقی قرار داده‌اند. در روبه‌روی آن، راه‌پله‌ای به زیرزمین بناســــــت. زیرزمیــــــن با طاق‌های چهاربخشی پوشیده شده است. اما آنچه در این قسمت جلب توجه می‌کند، کاشی‌های نقش برجسته‌ای است که بر ازاره زیرزمین کار شده است. نقوش این کاشی‌ها شامل نقوش گیاهی و انسانی و حیوانی است.

دو روز در هفته مهمان خانه تیمورتاش باشید

این بنای زیبا از سال 1373 با شماره 11197 ثبت ملی شده است. از سال 1395 نیز به شکل موزه در آمده است. البته این بنا هر روزه قابل بازدید نیست و تنها روزهای دوشنبه و جمعه قابل بازدید است. دوشنبه‌ها ساعت 14تا 18 و جمعه‌ها 9 تا 18 می‌توانید از این عمارت زیبا، دیدن کنید.

 کوشک باغ‌زرشک فعلی ساختمانی تقریبا صدساله است

کوشک باغ زرشک در اصفهان که گفتیم معماری خانه تیمورتاش ما را به یاد این بنا می‌اندازد، اکنون محل مرکز همکاری‌های بین‌المللی شهــــــرداری اصفهان است و بازدید عمومی ندارد، اما علاقه‌مندان با هماهنگی قبلی می‌توانند از بنا بازدید کنند. البته از «باغ زرشک» صفوی که به دستور شاه‌عباس ساخته شده بود، فقط نامش مانده و عمارت کلاه فرنگی شبیه عمارت هشت‌بهشت که باقی‌مانده از عصر صفوی بود و در میان این باغ قرار داشت، هم به دستور ظل‌السلطان تخریب شد. اما کوشک باغ‌زرشک فعلی ساختمانی تقریبا صدساله است که دفتر کارخانه صنایع پشم ایران بوده و سردر کارخانه هم هنوز در محل ورودی مجموعه متروپل وجود دارد. تزیینات گچ‌بری و آینه‌کاری این کوشک ویژه است و مهمانان بین‌الملل شهرداری اصفهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

برچسب‌های خبر
اخبار مرتبط