در این گزارش سعی کردیم فارغ از اعداد و ارقام اقتصاد کلان، مهم‌ترین مباحثی را که مردم از بودجه نیاز دارند، ارائه کنیم.
کاهش وابستگی لایحه بودجه ۱۴۰۱ به درآمدهای نفتی
بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۱، در سال آینده ۳,۸ میلیون میلیارد ریال درآمد نفتی پیش‌بینی شده که نشان‌دهنده سهم ۲۵درصدی آن در این لایحه و کاهش وابستگی منابع عمومی به درآمدهای نفتی است. این در حالی است که در قانون بودجه سال جاری درآمد پیش‌بینی‌شده از محل فروش نفت ۳,۵ میلیون میلیارد ریال بوده که با توجه به منابع بودجه عمومی در سال ۱۴۰۰ که ۱۳,۷ میلیون میلیارد ریال است، سهمی ۲۵,۵ درصدی را نشان می‌دهد و این بدان معناست که دولت تلاش کرده با وجود مشکلات اقتصادی اما سهم نفت در بودجه را کاهش دهد. در این لایحه میزان مالیات از درآمدهای دولت به ۵,۳ میلیون میلیارد ریال رسیده که نشان‌دهنده سهم ۴۰ درصدی مالیات در منابع بودجه عمومی دولت دارد. در واقع دولت در شرایط تحریم و با استفاده از این فرصت تلاش کرده تا از بودجه نفتی فاصله بگیرد.
توزیع ۷۳۸ هزار میلیارد ریال یارانه نقدی وحمایتی
در لایحه بودجه سال آینده پرداخت ۴۲۸هزار میلیاردریال یارانه نقدی و غیرنقدی خانوار و ۳۱۰ هزار میلیارد ریال برای طرح حمایت معیشتی خانوارها پیش‌بینی شده است. در لایحه بودجه سال آینده مصارف هدفمندی یارانه‌ها در ۱۴ محور پرداخت می‌شود. براساس این تبصره برای یارانه نقدی و غیرنقدی و طرح معیشت ۷۳۸ هزار میلیارد ریال، کاهش فقر مطلق خانوارها و کمیته امداد ۳۵۶هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال، یارانه شیر مدارس هشت‌هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال، سازمان تأمین اجتماعی ۳۰ هزار میلیارد ریال، یارانه نان، گندم و جبران اصلاح کالاهای اساسی ۱۰ میلیون و ۶۰ هزار ریال، نهاده‌های کشاورزی و تنظیم کالاهای اساسی ۴۰هزار میلیارد ریال، سازمان پژوهشی ۲ هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال، حمایت از معلولان ۳۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال، صندوق ملی مسکن محرومان ۵۰ هزار میلیارد ریال، صندوق پیشرفت و عدالت ایران ۶۶۳هزار و ۹۰۰ میلیارد ریال و خرید تضمینی آب استحصالی و پساب تصفیه‌شده از بخش غیردولتی ۲۶ هزار میلیارد ریال است.
تخصیص ۴۰ هزار میلیارد ریال برای تنظیم بازار کالاهای اساسی
در لایحه بودجه ۱۴۰۰، پیش‌بینی شده که دولت ۴۰ هزار میلیارد ریال برای تنظیم بازار کالاهای اساسی هزینه کند. در تبصره ۱۴ لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ آمده است که در اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مصوب ۱۵ دی سال ۸۸ و با هدف تحقق عدالت، کاهش فقر مطلق، توسعه بهداشت و سلامت مردم و همچنین محدودکردن پرداخت یارانه‌ها به خانوارهای نیازمند در اجرای ماده ۳۹ قانون برنامه ششم توسعه، همه دریافتی‌های مربوط به پتروشیمی‌ها، گاز طبیعی و فراورده‌های نفتی به حساب سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها در خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود و پس از تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور هزینه خواهد شد. بر همین اساس ۴۰ هزار میلیارد ریال برای یارانه نهاده‌های کشاورزی، تنظیم بازار کالاهای اساسی و ضروری و پرداخت تعهدات مربوطه تخصیص یافته و هشت هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال یارانه نیز برای شیر مدارس پیش‌بینی شده است.
حقوق و دستمزد به‌طور متوسط ۱۰درصد افزایش می‌یابد
دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ پیشنهاد داد حقوق گروه‌های مختلف به‌طور متوسط ۱۰ درصد افزایش یابد. این افزایش علاوه بر یک‌هزار و ۷۰۰ امتیاز معادل مبلغ ثابت ۵۳۳هزار و ۸۰۰ تومان است که در احکام کارگزینی همه کارکنان اضافه می‌شود. در تبصره ۱۲ بودجه سال ۱۴۰۱، حقوق گروه‌های مختلف حقوق‌بگیر در همه دستگاه‌های اجرایی و همچنین نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و سازمان انرژی اتمی از قبیل کارکنان کشوری و لشکری، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی و پژوهشی و قضات به‌طور متوسط به میزان ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. براین اساس حقوق افرادی که از متوسط حقوق، کمتر دریافت می‌کنند از حقوق افرادی که از متوسط بیشتر دریافت می‌کنند، بیشتر رشد خواهد کرد و فاصله حقوق‌ها کاهش می‌یابد. بدین ترتیب افزایش ناخالص حقوق به صورت پلکانی معکوس از پنج تا ۲۹ درصد، حداقل مبلغ مندرج در احکام کارگزینی با ۲۹ درصد رشد از ۳۵ میلیون ریال به ۴۵ میلیون ریال افزایش می‌یابد. همچنین یک‌هزار و ۷۰۰ امتیاز در احکام کارگزینی همه کارکنان اضافه می‌شود که معادل مبلغ ثابت ۵۳۳هزار و ۸۰۰ تومان است. ضریب ریالی با سه درصد رشد از سه‌هزار و ۴۸ به سه‌هزار و ۱۴۰ تغییر می‌کند. برای بازنشستگان نیز مبلغ ۵۳۳ هزار و ۸۰۰ تومان ثابت و سه‌درصد رشد اعمال می‌شود.
حذف یارانه دهک‌های پر درآمد
وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با همکاری سازمان هدفمندی‌سازی یارانه‌ها و با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان موظفند حداکثر ظرف سه ماه از ابلاغ این قانون ضمن دهک‌بندی درآمدی همه خانوارهای یارانه‌بگیر از طریق شاخص‌های متقن و ثبتی قابل اتکا نسبت به حذف یارانه نقدی و طرح معیشتی خانواده‌های پردرآمد اقدام کند تا منابع حاصل صرف پرداخت یارانه جهت حمایت از اقشار آسیب‌پذیر با اولویت خانوارهای تحت پوشش و پشت نوبتی نهادهای حمایتی شود.
مالیات صاحبان باغ‌ویلاها و واحدهای مسکونی گران
لایحه بودجه ۱۴۰۱ تمامی مالکان حقیقی و حقوقی باغ‌ویلاها و واحدهای مسکونی گران را که ارزش ملک آن‌ها ۱۰ میلیارد تومان و بالاتر است، مکلف‌کرد تا قبل از پایان بهمن ۱۴۰۱ مالیات سالانه مربوطه را پرداخت کنند. نحوه محاسبه این‌گونه است که نسبت به مازاد یکصد‌میلیارد تا یکصد‌و‌پنجاه میلیارد ریال یک در هزار و نسبت به مازاد ۱۵۰ میلیارد ریال تا ۲۵۰میلیارد ریال دو در هزار مشمول مالیات می‌شود. در این لایحه دولت متذکر می‌شود که باغ‌ویلاها و واحدهای مسکونی در‌حال‌ساخت مشمول مالیات نمی‌شود. همچنین در مصوبه دولت آمده است که مالیات باغ‌ویلاها و واحدهای مسکونی مشمول مالیات، نسبت به مازاد ۲۵۰ میلیارد ریال تا ۴۰۰ میلیارد ریال سه در هزار و نسبت به مازاد ۴۰۰ میلیارد ریال تا ۶۰۰ میلیارد ریال چهار در هزار و نسبت به مازاد ۶۰۰ میلیارد ریال به بالا پنج در هزار محاسبه مالیاتی سالانه خواهند شد. وزارت راه و شهرسازی مکلف شده است امکان دسترسی آنلاین به اطلاعات مالکیت املاک مورد نیاز سازمان امور مالیاتی کشور در حوزه اماکن را در اختیار سازمان قرار دهد. سازمان امور مالیاتی نیز مکلف است نسبت به تعیین دارایی مشمول و ارزش آن‌ها حداکثر تا پایان خرداد ماه سال ۱۴۰۱ اقدام کند و مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص برساند.
مالیات خودروهای لاکچری
مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۱، انواع خودروی سواری و وانت دوکابین دارای شماره انتظامی شخصی اعم از اشخاص حقیقی (خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت‌تکفل) و حقوقی با مجموع ارزش بیش از ۱۰ میلیارد ریال (یک میلیارد تومان) مشمول مالیات شدند. این مالیات به گونه‌ای است که ارزش خودرو تا مبلغ ۱۵میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۰ میلیارد ریال به میزان یک درصد، تا مبلغ ۳۰ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۵ میلیارد ریال به میزان ۲ درصد، تا مبلغ ۴۵ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۳۰ میلیارد ریال به میزان سه درصد و نسبت به مازاد ۴۵ میلیارد ریال به میزان چهاردرصد در نظر گرفته شده است. مأخذ محاسبه مالیات خودرو، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ تعیین و اعلام می‌شود. مأخذ مزبور برای انواع خودرو که پس از اعلام سازمان تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات آن توسط سازمان مزبور تعیین و اعلام خواهد شد. ثبت نقل و انتقال خودروهایی که به موجب این بند برای آن‌ها مالیات وضع شده، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل و انتقال قطعی و اجاره ممنوع است.
اخذ عوارض آزادراه‌ها الکترونیکی می‌شود
بر اساس جزئیات ارائه‌شده در لایحه بودجه ۱۴۰۱، وزارت راه و شهرسازی مکلف شده است تا اخذ عوارض را در تمام آزادراه‌های کشور تا خرداد سال آینده الکترونیکی انجام دهد. همچنین نیروی انتظامی به منظور حمایت از الکترونیکی‌کردن آزادراه‌های کشور، موظف به اخذ مفاصاحساب بدهی‌های ناشی از عوارض آزادراهی از متقاضیان تعویض پلاک خودرو است. عوارض مصوب در شبکه آزادراهی پس از عدم پرداخت در زمان مقرر مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل بیست درصد عوارض مصوب در آزادراه مربوطه است و در صورت تأخیر بیش از یک‌ماه در پرداخت، علاوه بر اصل عوارض و جریمه مذکور مشمول جریمه‌ای معادل دو درصد مجموع نرخ عوارض مصوب و جریمه بیست درصدی به ازای هر ماه تأخیر می‌شود. منابع حاصله نیز صرف استهلاک اصل و سود سرمایه‌گذاری انجام‌شده در شبکه آزادراهی می‌شود.
معافیت مالیاتی مشاغل با درآمد سالانه زیر صد‌میلیون
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به منظور حمایت از تولید و صاحبان کسبوکارهای آسیب‌دیده از کرونا، واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یک میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شوند. در بند (ق) تبصره ۶ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که به عوارض و مالیات مربوط است، آمده: به منظور حمایت از تولید و صاحبان کسبوکارهای آسیب‌دیده از کرونا واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یک میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ علاوه بر معافیت‌های قانونی و بخشودگی و مشوق‌های مالیاتی، برای مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۰ از پنج واحد درصد بخشودگی برخوردار می‌شوند.
افزایش سن بازنشستگی تا دو سال پیشنهاد شد
دولت در لایحه بودجه سال آینده برای پایداری صندوق‌های بازنشستگی پیشنهاد داد سن بازنشستگی زنان و مردان دو سال افزایش یابد. تبصره ۲۰ لایحه بودجه سال آینده به منابع انسانی اختصاص دارد. در بند (د) این تبصره دولت سیزدهم پیشنهاد داده برای پایدارسازی منابع صندوق‌های بازنشستگی، از ابتدای امسال سنوات خدمت برای بازنشستگی همه مستخدمان مرد و زن دارای حداقل مدرک کارشناسی معتبر در همه صندوق‌های بازنشستگی اعم از کشوری، لشکری و سازمان تأمین اجتماعی دو سال افزایش یابد. همچنین دولت پیشنهاد کرده حداقل و حداکثر سن بازنشستگی همه مستخدمان مرد و زن به هر میزان سابقه خدمت در صندوق سازمان تأمین اجتماعی دو سال افزایش یابد. احکام قطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری برای بازنشستگی از این حکم مستثناست. محاسبه حقوق بازنشستگی در همه صندوق‌های بازنشستگی اعم از کشوری، لشکری و سازمان تأمین اجتماعی، براساس متوسط حقوق سه سال آخر زمان اشتغال خواهد بود.
بند وام ازدواج از لایحه بودجه ۱۴۰۱ حذف شد
در لایحه بودجه سال آینده، بند مربوط به وام ازدواج حذف شده و دولت برای تسهیلات تکلیفی درخواست اختیار کرده است. براساس تبصره ۱۶ ماده واحده لایحه بودجه سال آینده که مربوط به تسهیلات تکلیفی است، عنوان شده است: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طریق بانک‌های دولتی، خصوصی و مؤسسات اعتباری غیربانکی مکلف به پرداخت تسهیلات قرض الحسنه از محل 100 درصد مانده سپرده‌های قرض الحسنه و ۵۰ درصد سپرده‌های جاری شبکه بانکی پس از کسر سپرده قانونی به موارد مندرج در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی از جمله قانون برنامه ششم توسعه است. طبق این تبصره، ذی‌نفعان، میزان تسهیلات پرداختی و دوره بازپرداخت، از جمله موضوع‌هایی است که در آیین‌نامه اجرایی این بند تعیین می‌شود که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و معاونت امور مناطق محروم حداکثر تا یک ماه پس از ابلاغ این قانون تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد . بنابراین، دولت در لایحه بودجه سال آینده برای تسهیلات تکلیفی درخواست اختیار کلی کرده است.
رشد بیش از ۶۲ درصدی درآمدهای مالیاتی در سال 1401
بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که با حرکت به سمت منابع پایدار، درآمدهای مالیاتی سال آینده حدود ۶۲ درصد بیشتر از قانون بودجه امسال برآورد شده است.اعداد و ارقام لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که میزان درآمدهای مالیاتی حدود ۵۲۷هزار میلیارد تومان برآورد شده است؛ این میزان درآمد بیانگر رشد قابل توجه نسبت به قانون بودجه امسال است. درآمدهای مالیاتی قانون بودجه ۱۴۰۰ حدود ۳۲۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.بنابراین، میزان درآمدهای مالیاتی دولت سیزدهم در سال آینده نسبت به امسال حدود ۲۰۲هزار میلیارد تومان افزایش خواهد داشت که بیانگر رشد نزدیک به ۶۲ درصدی است.
پرداخت حقوق بیش از ۳۷میلیون تومان ممنوع شد
در تبصره ۱۲ نخستین لایحه بودجه پیشنهادی دولت سیزدهم آمده است: سقف ناخالص پرداختی ماهانه از محل حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر و سایر پرداختی‌ها از هر محل و تحت هر عنوان در سال ۱۴۰۱ به گروه‌های مختلف حقوق‌بگیر در دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۲۹ قانون برنامه ششم توسعه و همچنین نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و سازمان انرژی اتمی از قبیل کارکنان کشوری و لشکری، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و قضات در تمام مناطق کشور ۳۷ میلیون تومان است.پرداخت مازاد بر ۳۷ میلیون تومان در هر ماه تحت هر عنوان و از محل هر نوع اعتبار به کارکنان کشوری و لشکری اعم از کارمندان، اعضای هیئت علمی، قضات و بازنشستگان در وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی و همچنین شرکت‌ها و مؤسساتی که مدیران آن به هر طریق توسط دولت یا نهادهای عمومی منصوب می‌شوند، ممنوع است.همچنین در این تبصره آمده است کارانه گروه پزشکی و عیدی پایان سال از حکم این جزء مستثناست.شورای حقوق و دستمزد براساس مقتضیات برخی از مشاغل و پست‌های سازمانی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند در موارد خاص همچون نخبگان ممتاز، اشتغال در واحدهای عملیاتی مستقر در مناطق جغرافیایی بد آب و هوا و محروم از تسهیلات زندگی، سقف مذکور را تغییر دهد.
پیش‌بینی صادرات ۱,۲ میلیون بشکه‌ای نفت در سال آینده
حجم صادرات نفت در لایحه بودجه یکی از مهم‌ترین ارقام به شمار می‌رود. بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، صادرات نفت در سال آینده روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در نظر گرفته شده است.
