گردشگری در‌دسترس یک امکان، یک فرصت

انسان از دیرباز میل به سفر و گردشگری داشته است؛ به‌طوری‌که امروزه سفر یکی از اجزای ضروری زندگی انسان شده است. از سوی دیگر گردشگری چنان توسعه پیدا کرده که به درآمدزاترین صنعت‌ها تبدیل شده و نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کرده است. به موازات رشد این صنعت بازارهای جدیدی به وجود آمده و یکی از تحولات نسبتا جدید در حوزه مطالعات گردشگری رواج مفهوم گردشگری در دسترس است.
گردشگری در دسترس با عنوان بین‌المللی (accessible tourism) شناخته می‌شود و درواقع به دسترس‌پذیر بودن تمام خدمات، امکانات، محصولات و مقاصد گردشگری اشاره می‌کند؛ به‌گونه‌ای که همه افراد با هر نوع نیاز و ویژگی بتوانند سفری لذت‌بخش و به‌دوراز ترحم داشته باشند.
مخاطبان گردشگری در دسترس معلولان (حرکتی، بینایی، شنوایی، شناختی) سالمندان، کودکان، افراد با بیماری خاص و زنان باردار و گاه افراد گیاه‌خوار هستند. البته بزرگ‌ترین گروه مخاطب گردشگری در دسترس معلولان هستند که طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی 10 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. به‌این‌ترتیب با بازار بالقوه روبه‌رو هستیم که صنعت گردشگری تقریبا از آن غافل بوده است.
توجه به این موضوع در سال ۱۹۸۰ آغاز شد و سال ۱۹۸۹ بریتانیا کمیته گردشگری در دسترس را تشکیل داد و در پایان آن سال کتاب گردشگری در دسترس را منتشر کرد.
سال ۱۹۹۳ از طرف کشورهای مختلف دنیا گزارشی مبنی بر ایجاد بازار جدید برای گردشگری ارائه شد.‌ سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) هر سال شعاری در جهت ارتقای صنعت گردشگری ارائه می‌دهد و به دلیل لزوم و اهمیت دسترس‌پذیری در صنعت گردشگری سال ۲۰۱۶ به شعار گردشگری در دسترس نام‌گذاری شد.
اهمیت توجه به گردشگری در دسترس را می‌توان از چند منظر بررسی کرد:
حقوق بشر: اگر یک جامعه بخواهد فرصت یکسان برای همه اعضای خود فراهم آورد، لازم است هزینه‌های دسترسی را میان همه اعضا تقسیم کند؛ نه فقط افرادی که به آن‌ها نیاز دارد. ازاین‌رو قابلیت دسترسی مرتبط با بحث عدالت بوده و جامعه باید آن را بپذیرد.
حق شهروندی: تفریح و گردش بخشی از حق شهروندی بوده و به‌عنوان حوزه‌ای برای تجلی احساسات خودشکوفایی و کمال در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین اهمیت به بحث مناسب‌سازی اماکن گردشگری ابزاری برای نهادینه‌کردن حقوق شهروندی است.
رونق اقتصاد صنعت گردشگری: جامعه معلولان اقلیت بزرگی را تشکیل می‌دهند که مهیاکردن شرایط برای ورود این افراد به چرخه گردشگری به معنای رونق بیش از بیش صنعت گردشگری است. اگر این آمار را از منظر اقتصادی در صنعت گردشگری جهان بررسی کنیم توجیه مناسبی برای مناسب‌سازی اماکن گردشگری پیدا خواهیم کرد. طبق آمارهای سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) سالیانه یک میلیارد و 400میلیون نفر در دنیا سفر می‌کنند و درآمدی نزدیک به 1500میلیارد دلار به همراه دارد که ازاین‌بین 11درصد این مسافران دچار نوعی معلولیت‌اند؛ این رقم به معنای 150میلیون نفر در سال است.
تمام این آمارها و ارقام ثابت می‌کند مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری رکن اصلی و اساسی برای پایداری گردشگری در هر شهر و منطقه است. از سویی دیگر باید در نظر گرفت گردشگری به‌عنوان پدیده‌ای زنجیره‌وار در نظر گرفته می‌شود و متشکل از سیستم پیچیده‌ای از فعالیت‌ها و خدماتی است که بسیار به یکدیگر مرتبط‌اند و وابستگی زیادی به سفر دارند.
در گردشگری در دسترس نیز باید این پیچیدگی را مدنظر قرار داد. بدین معنا که دسترسی باید در کل چرخه گردشگری اعم از رزرو، فراهم آوردن اطلاعات، حمل‌ونقل، اقامت، جاذبه‌ها، رفتار کارمندها دخیل باشد. وجود هرگونه نقص در یکی از حلقه‌های زنجیره، تأثیر عمیقی بر کل چرخه و تجربه دریافت‌شده از سفر دارد.