تقویت سرمایه‌های اجتماعی با ایجاد دفاتر مشارکت و بازآفرینی

موضوع مهم و قابل‌تأمل مقابله با گسترش این‌گونه بافت ها و حل مسائل و مشکلات موجود در آن، همواره دغدغه‌هایی بین مدیران شهری و دست‌اندركاران مدیریت بحران شهری ایجاد کرده و در این راستا قوانین، دستورالعمل و شیوه‌نامه‌های متعددی تدوین شده است که از آن جمله می توان به ماده 4 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و ماده 42  فصل 8 دستورالعمل ساز‌و‌کار، تشکیل، شرح خدمات و ضوابط ناظر بر دفاتر خدمات نوسازی محدوده‌ها و محله‌های بافت‌های فرسوده مصوب 1390، آیین‌نامه اجرایی قانون سامان‌دهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب سال 1388 و سند ملی راهبردی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب ۱۳۹۳ هیئت محترم وزیران اشاره کرد.
در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در راستای عملیاتی‌کردن سیاست‌ها و اهداف سند مذکور و در راستای تحقق هدف خرد برنامه اصفهان 1400 با عنوان «بازآفرینی بافت‌های ارزشمند تاریخی و ناکارآمد شهری»، راه‌اندازی دفاتر مشارکت و بازآفرینی به عنوان حلقه واسط بین مردم و دستگاه‌های متولی بازآفرینی به‌خصوص مجموعه شهرداری (بنا به ابلاغیه وزارت کشور مورخ 1390) در دستور کار قرار گرفت. ارتقای توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی ساکنان بافت ناکارآمد محله، افزایش مساحت نوسازی‌شده مسکن نسبت به سنوات گذشته در محله، تأمین سرانه‌های خدماتی  و تعریف و اجرای پروژه‌های کوچک‌مقیاس و محرک توسعه و رفع مشکلات اسناد مالکیتی محله از اهداف اصلی راه‌اندازی و فعالیت دفاتر مشارکت و بازآفرینی است.
دفاتر تسهیلگری بافت‌های فرسوده به منظور جلب مشارکت شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده ایجاد شده است و افراد محلی این محله‌ها  به صورت خود‌جوش برای توانمندی گروهی اقدام می‌کنند؛ به همین منظور وجود فرد یا گروهی در محله که بتواند این فرایند را به جریان بیندازد و شرایط تسهیل را فراهم کند، ضروری است.
تسهیلگر با استفاده از روش‌های مختلف، فرایند توسعه محلی را با مشارکت سایر بازیگران توسعه،طراحی کرده و به اجرای آن کمک می‌کند. همچنین مدیران با کمک ساکنان محله برای بهسازی محیط پیرامون خود فعالیت می‌کنند. تسهیلگر به جای مردم، تصمیم نمی‌گیرد، بلکه فقط به ایجاد فرایندی کمک می‌کند که مردم در جریان آن، دیدگاه‌ها و نظراتشان را مطرح کنند.در این راستا محله‌های شهر باید به گونه ای طراحی شوند که بتوانند هویت خود را به شهروند و شهروند هویت خود را به شهر و محله عرضه کند. دفاتر تسهیلگری خدمات نوسازی مجموعه ای حقوقی متشکل از کارشناسان اجتماعی شهرسازی،معماری، اقتصاد، برنامه‌ریزی شهری، حقوقی و سایر تخصص‌های مرتبط با شهر و شهرنشینی است که وظیفه آن اعتمادسازی ، آگاه‌سازی، نهادسازی و پیگیری اجرای پروژ‌ه‌های نوسازی یا ترغیب ساکنان به نوسازی است. این رویکرد توسعه محله‌ای موجب شده توسعه همه‌جانبه و پایدار محله‌ای در محله‌های شهری ایجاد شود.  تقویت سرمایه اجتماعی عامل اصلی ایجاد و شکوفایی فعالیت‌های این دفاتر در محله‌های شهری است.
ایجاد دفاتر تسهیلگری گامی است برای تحقق توسعه پایدار اجتماع‌محور و توسعه محله ای با تأکید بر ارزش‌های بومی محله‌های شهری. تهیه و تصویب طرح های احیا، بهسازی و نوسازی در مراجع ذی‌صلاح، تسهیل در تحقق‌پذیری طرح های مصوب در محدوده بافت‌های ناکارآمد از جمله طرح بازنگری طرح تفصیلی، برقراری ارتباط و تعامل سازنده با تمام دستگاه‌های متولی بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد در راستای تحقق اهداف طرح، توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی ساکنان، راهنمایی به ساکنان درخصوص تسهیلات ویژه بافت فرسوده و فرایند صدور سند مالکیت رسمی، مدیریت، جلب و جذب انواع سرمایه‌های خرد و کلان با استفاده از روش‌های تأمین مالی و مشارکتی  و ایجاد ارتباط با مردم و تشکل‌های محله به‌منظور استفاده بهینه از توانایی‌های ساکنان از اهم وظایف این دفاتر است.
تسهیلگر به عنوان فردی بی‌طرف و بی‌غرض شرایط لازم را برای گفت‌وگو و تعامل هنگام احترام به کرامت انسانی فراهم می‌کند و از طریق برنامه‌ریزی، هدایت و مدیریت گروه به اعضای آن کمک می‌کند تا با تفکری شفاف و آگاه در فرایند جلسات مشارکت فعال داشته باشند و به‌گونه ای مؤثر و رضایت‌بخش به اهداف تعیین‌شده دست پیدا کند.
بهره‌گیری متولیان بازآفرینی از استعدادها و توانمندی‌های شهروندان و متخصصان برای نوسازی بافت‌های ناکارآمد مستلزم ایجاد فضای ظرفیت‌ساز و فرصت‌سازی است که بر پایه آن گروه‌ها تبدیل به شرکای دارای صلاحیت و قابل‌اعتماد شوند. تسهیلگر می‌تواند  مشارکت و مسئولیت‌پذیری را در تصمیم‌گیری‌ها افزایش دهد و افراد اجتماع را به منظور ارزش‌دادن و توسعه تخصص‌ها و مهارت‌هایشان گرد هم آورد.
معاونت شهرسازی و معماری تجربه‌ای بیش از هشت سال در این خصوص دارد و از سال 1390 در محله زینبیه به راه‌اندازی این دفاتر اقدام کرده است. این دفاتر با هدف بهره‌گیری از مشارکت و توان اجتماعی ساکنان و استفاده از ظرفیت‌های محلی از سال 1390 تا کنون در محله‌های همت‌آباد در منطقه 6، قائمیه در منطقه 13، لیمجیر در منطقه 11، شاهد در منطقه 7، سفلی در منطقه 15، شمس‌آباد در منطقه 8، زینبیه در منطقه 14 با همکاری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان راه‌اندازی شده است.
در حال حاضر هفت دفتر فعال در شهر اصفهان مستقر و فعال هستند. همچنین امسال راه‌اندازی دو دفتر نیز در دستور کار شهرداری قرار گرفته است.