.شیوه تأمین مالی سرمایه در گردش فعلی بهگونهای است که بنگاههای تولیدی مرتبط با هم جداگانه به بانک مراجعه کرده و تسهیلات دریافت میکنند که این مسئله هم هزینه تأمین مالی بنگاهها را افزایش میدهد و هم فشار را بر منابع بانکی تشدید میکند؛ اما در قالب طرح تأمین مالی زنجیره تولید حلقههای زنجیره بهصورت یکپارچه تأمین مالی میشوند
در شــیــوه کنــونــی تسهیلاتدهی بـانــکهــا بــرای تـأمــیــن مــالــی تولیدکنندگان، امکان کنترل و پایش گردش منابع در اقتصاد و رصد نحوه مصارف تسهیلات و اعتبارات وجود ندارد و احتمال انحراف منابع از تولید، زیاد است؛ ولی در طرح جدید توسعه نظام تأمین مالی زنجیرهای است که از طریق آن، فرایند تأمین مالی از راه انواع ابزارهای مالی و تجاری در طول زنجیرههای تولید بهطور پیوسته انجام و انحراف منابع کاملا محدود میشود و شفافیت و کارایی تخصیص منابع افزایش و همچنین هزینه تأمین مالی برای بنگاهها نیز کاهش مییابد. بهمنظور تأمین مالی زنجیرهای سه روش «مبتنی بر تنزیل»، «مبتنی بر تسهیلات» و «مبتنی بر اوراق بهادارسازی اسناد دریافتنی» پیشبینی شده است که هر بانک حسب نیاز مشتری، پوشش زنجیرهها و سیاستهای هیئتمدیره خود در چارچوب مقررات بانک مرکزی آنها را ارائه میدهد.
اهمیت سازوکارهای اجرایی طرح
به گفته مشاور وزیر اقتصاد، بیثباتی قیمتها و تغییر مکرر قوانین و مقررات عوامل اصلی بیثباتی محیط کسب و کار هستند و عامل سوم نیز به بحث تأمین مالی بنگاههای اقتصادی ارتباط پیدا میکند. تا پیش از سال 97 هر پایشی در رابطه با مشکلات فعالان اقتصادی انجام میشد، آنها به موضوع تأمین مالی اشاره میکردند و در این زمینه دغدغهمند بودند؛ بنابراین نحوه تأمین مالی بنگاهها اهمیت
دارد.حمیدرضا فولادگر در گفتوگو با اصفهانزیبا تصریح میکند: «حجم بالای نقدینگی در کشور یکی از اصلیترین مشکلات اقتصادی است که منجر به بروز تورم شده است. در کمال تأسف ما نتوانستیم جریان نقدینگی را بهسمت تولید هدایت کنیم و نقدینگی بهسمت فعالیتهای غیرمولد و حتی مخرب تولید هدایت شده است.»او اذعان میکند: «اعطای تسهیلات بانکی فقط یکی از روشهای تأمین مالی بخش تولید است؛ تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و بورس، خرید دین و تنزیل نیز از روشهای دیگر تأمین مالی بنگاههاست که در این طرح در نظر گرفته شده و در این خصوص تفاهمنامهای بین صمت و هفت بانک منعقد شده است تا حلقههای زنجیره واحدهای تولیدی تأمین مالی شوند.» مشاور وزیر اقتصاد خاطرنشان میکند: «روش تأمین مالی زنجیره تولید، روش مناسبی است؛ ولی مهم این است که این روش در مرحله عمل بهدرستی اجرا شود. مسلم است که بانکها و مؤسسات تأمین مالی همواره بهدنبال کسب درآمد و سود هستند و منافع خودشان را در نظر میگیرند. اگر این طرح بهگونهای اجرا شود که صرفا منافع مؤسسات تأمین مالی تأمین شود، به واحدهای تولیدی کمکی نخواهد شد.»فولادگر تأکید میکند: «بانکها بهازای پرداخت تسهیلات،سود دریافت میکنند و اگر تولیدکننده برای بازپرداخت دیرکرد داشته باشد، جریمه میشود. تمامی اینها برای بانکها درآمدزایی است؛ بنابراین روش تأمین مالی زنجیره تولید باید بهگونهای اجرا شود که صرفا منافع مؤسسات مالی در نظر گرفته نشود؛ بلکه اجرای این طرح بهگونهای باشد که چرخ تولید بچرخد.»او عنوان میکند: «در قراردادهای طرح تأمین مالی زنجیره تولید باید تمامی جوانب در نظر گرفته شود تا رضایت دو طرف (مؤسسات مالی و تولیدکنندگان) حاصل شود. این طرح هم شامل خرید دین و تنزیل میشود و هم اینکه، در قالب روش اعتبار به جای اینکه بانکها وثایق سنگینی را از تولیدکننده دریافت کنند، به آنها اعتبار میدهند. در روش سنتی سیستم بانکی برای اعطای تسهیلات در مواردی خواستار سه ضمانت هم میشد؛ ولی در روش جدید بانکها اعتبار میدهند و مشکلی برای وثیقه و ضمانت وجود ندارد.»مشاور وزیر اقتصاد اذعان میکند: «در استان اصفهان هنوز این طرح اجرایی نشده است و زمانی که سازوکارهای اجرایی طرح، شفاف و ابلاغ شود، این طرح هم اجرایی خواهد شد. قوانین این طرح مانند قانون بازار سرمایه و قانون رفع موانع تولید آماده است؛ ولی برای بانکها دستورالعمل بانک مرکزی اهمیت دارد و بانک مرکزی نیز از شورای پول و اعتبار دستورالعمل میگیرد. هرچقدر سازوکارهای اجرای طرح زودتر ابلاغ شود، طرح تأمین مالی زنجیره تولید نیز سریعتر اجرایی خواهد شد.»
وعده اجرای طرح تا سه ماه آینده
در گام اولیه زیرساختهای لازم برای اجرای این طرح نیز باید فراهم شود. به گفته مدیرکل سرمایهگذاری و اشتغال استانداری اصفهان، روش تأمین مالی زنجیره تولید به زیرساختهایی نیاز دارد که این زیرساختها توسط شبکه بانکی در تهران در حال آمادهسازی است. یکی از اولویتهای وزارت صمت و بانک مرکزی، همین تأمین مالی زنجیره تولید است که تا سه ماه آینده این زیرساختها آماده و در استان اصفهان نیز عملیاتی میشود. مــحســن ایــروانــی در ادامــه بــه اصفهانزیبا مــیگویــد: «در روش سنتی زنجیره تولید نساجی، تمامی حلقهها اعم از کشاورز، کارخانهدار، تولیدکننده نخ و تولیدکننده پارچه تسهیلات دریافت میکنند؛ ولی در این روش تنها یکی از این حلقههای زنجیره اعتبار دریافت میکنند و این اعتبار در زنجیره میچرخد.»
امتیازهای طرح
فعالان اقتصادی، یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی بنگاههای اقتصادی کشور را نبود نقدینگی و دسترسی به منابع مالی عنوان میکنند.یکی از چالشهای صنایع در شرایط رکودی،کمبود منابع مالی و نقدینگی است که این موضوع کاهش تولید و فروش را در این بخش بهدنبال داشته است. در شرایط کنونی، چالش تأمین مالی موضوعی است که هم شرکتهای دولتی و هم بخش خصوصی را درگیر کرده و بانکها نیز در این شرایط قادر به کمک به واحدهای صنعتی نیستند یا میزان تسهیلات پاسخگوی نیاز آنها نیست.نیاز واحدهای تولیدی به نقدینگی از طریق شبکه بانکی تأمین نشده و نیاز به ابزارهای جدید و فضاهای تازه بهشدت احساس میشود.این طرح برای تولیدکنندگان استان امتیازهایی دارد که مسئول پروژههای زنجیره تأمین مالی ادارهکل صمت اصفهان به آنها اشاره میکند و به اصفهانزیبا میگوید: «در روش تأمین مالی زنجیره تولید به جای یک بنگاه، چندین بنگاه در امتداد یکدیگر تأمین مالی میشوند. در روش سنتی یک بنگاه به بانک مراجعه میکرد و طی مراحلی از بانک تسهیلات دریافت میکرد؛ ولی در روش تأمین مالی زنجیره تولید به جای یک بنگاه، چندین بنگاه در امتداد یکدیگر تأمین مالی میشوند.»پرویز ستایشفر بیان میکند: «روش تأمین مالی زنجیره تولید یکی از مؤثرترین روشهای توزیع نقدینگی است؛ چون این روش متناسب با چرخه تولید کالا و خدمات در اقتصاد است؛ درواقع در این روش تأمین مالی زنجیره، فرایند تأمین مالی تولید از ابتدای زنجیره تا انتها یکپارچه میشود و علاوه بر اینکه تأمین نقدینگی متناسب با تولید است، از انحراف منابع مالی نیز جلوگیری خواهد شد.»ستایشفر عنوان میکند: «روش جدید تأمین مالی زنجیره تولید مصارف و هزینههای تأمین مالی را کاهش میدهد. در روش سنتی به اشخاص پول داده میشد؛ ولی در این روش به افراد زنجیره اعتبار داده میشود.»مسئول پروژههای زنجیره تأمین مالی ادارهکل صمت اصفهان اذعان میکند: «با توجه به ایرادها و نواقصی که در روش سنتی تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاههای اقتصادی وجود داشت، توسعه و ترویج تأمین مالی زنجیره تولید در شبکه بانکی در دستور کار قرار گرفت. در این روش جدید نیاز به نقدینگی در زنجیره صنعتی کاهش مییابد و هدایت نقدینگی به سمت تولید بهتر انجام میشود.»ستایشفر تصریح میکند: «در روش جدید تأمین مالی زنجیره، تورم تا حد قابل قبولی کنترل میشود؛ چون بانکها به جای پول نقد اعتبار میدهند و همین باعث میشود نقدینگی کاهش یابد.»او خاطرنشان میکند: «بانکها اعتبارهایشان به اندازهای نیست که تمامی صنایع را حمایت کنند؛ بنابراین نیاز صنایع به این طرح افزایش پیدا میکند و واحدهای تولیدی نیاز دارند وارد این طرح شوند تا نیازهای مالیشان تأمین شود.»مسئول پروژههای زنجیره تأمین مالی ادارهکل صمت اصفهان عنوان میکند: «در حال حاضر بانک مرکزی و وزارت صمت با 12 بانک برای تأمین مالی زنجیره تولید تفاهمنامه امضا کرده است و در استان اصفهان نیز دو الی سه بانک به این طرح ورود پیداکردهاند؛ ولی هنوز بهطور کامل این طرح در استان اجرایی نشده است.» ستایشفر تصریح میکند: «زیرساختهای این طرح در حال آمادهسازی است. ازآنجاییکه باید اصالت فاکتورهای الکترونیکی تأیید شود، باید اتصال به سامانه جامع تجارت صورت گیرد. بانکها اعلام کردهاند که این طرح ظرف هفتههای آینده اجرایی میشود. انتظار میرود بعد از ماه رمضان این طرح در استان اجرایی شود و صنایع استان از مزیتهای این طرح بهرهمند شوند.»
مهار تورم کاذب
دراینبین برخی بانکهای اصفهان نیز میگویند که در حال حاضر اقداماتی برای تأمین مالی زنجیره تولید قند و زنجیره تولید پتروشیمی در اصفهان انجام دادهاند. در این زمینه یکی از مدیران بانک سینا به اصفهانزیبا میگوید: «کارگروهی توسط بانک سینا تشکیل شده است تا طرح تأمین مالی زنجیره تولید را اجرا کند و الان در مرحله آمادهکردن زیرساختها برای اجرای این طرح است؛ ضمن اینکه در استان اصفهان بخشی از زنجیره تولید پتروشیمی و بخشی از زنجیره تولید قند (شرکت قند اصفهان) با همکاری بانک سینا از طریق این روش تأمین مالی شدهاند.»عاصف دانشپور بیان میکند: «بانکها وقتی تسهیلاتی را در اختیار بخش تولید و سایر بخشها قرار میدهند، برایشان هزینه دارند؛ وقتی هم مردم سپردهگذاری میکنند، باید سودی را برای سپردهها در نظر بگیرند که این هم هزینه دارد؛ ولی در روش جدید تأمین مالی زنجیره تولید بهجای اینکه پول جابهجا شود، اعتبار جابهجا میشود و هزینه بانکها کاهش پیدا میکند.«او خاطرنشان میکند: «در این روش، تولیدکننده میتواند وثیقهای در بانک بگذارد و یک حواله دیجیتال دریافت کند؛ مثلا، خردهفروشی که میخواهد از عمدهفروش خریداری کند، اعتباری را از بانک دریافت میکند و به عمدهفروش انتقال میدهد. عمدهفروش نیز این اعتبار را دریافت میکند و اگر نیاز داشته باشد، میتواند این اعتبار را نقد کند و اگر نیازی به نقدشدن اعتبار نداشته باشد، ازآنجاییکه اعتبار سررسید دارد، بعد از اتمام مدت سررسید به بانک مراجعه و بانک این اعتبار را تبدیل میکند.»
کاهش بهای تمامشده تولید
این فعال بانکی خاطرنشان میکند: «روش تأمین مالی زنجیره تولید باعث میشود بهای تمامشده برای تولیدکننده کاهش پیدا کند؛ ضمن اینکه در روش قبلی، وقتی تمامی حلقههای زنجیره تسهیلات دریافت میکنند، حجمی را به نقدینگی اضافه میکنند؛ ولی در روش جدید نیازی به پرداخت نقدی نیست و جلوی تورم کاذب گرفته میشود.»دانشپور میگوید: «روش تأمین مالی زنجیره تولید علاوه بر مزیتهایی که برای بخش تولید دارد، برای بانکها نیز درآمدزاست؛ چون بهواسطه اعتباری که تخصیص میدهند، کارمزد دریافت میکنند.»
