«مُد آهسته»، راه‌‌حلی شیک برای نجات زمین!

برای اینکه واقعاً بفهمیم مد سریع چرا و چطور به سیاره ما آسیب می‌‌زند، شاید بد نباشد روند تولید و مصرف یک قطعه لباس را دنبال کنیم. مارک سامنر (Mark Sumner)، مدرس پایایی و مد در دانشگاه لیدز انگلستان، سفر یک عدد تی‌‌شرت از مزرعه تا کمد لباس هریک از ما را برایمان تشریح کرده است. سامنر می‌‌گوید: «برای کشت و پرورش یک تُن (1000 کیلوگرم) پنبه به‌‌اندازه یک و نیم برابر حجم یک استخر شنای المپیک، آب مصرف می‌‌شود» و جالب اینجاست که تولید پنبه اغلب در مناطقی انجام می‌‌شود که با خشک‌سالی دست‌‌به‌‌گریبان هستند و حتی ممکن است کشاورزان این نواحی «برای شست‌‌وشو، نظافت و پخت‌‌وپز روزانه خود فقط 10 تا 20 لیتر آب در اختیار داشته باشند».

اما آن‌‌طور که سامنر می‌‌گوید، کشت و پرورش الیاف فقط آغاز ماجراست. طبق برآوردهای او، ریسیدن و بافتن پنبه و تبدیل آن به پارچه سالانه 394 میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌‌کند. بااین‌‌حال، افزودن رنگ به پارچه تولیدشده مقداری آب شیرین دیگر هم نیاز دارد؛ آبی که اغلب پس از پایان کار، بدون اینکه تصفیه شود و درحالی‌‌که الیاف ریز و مواد شیمیایی مضری را با خود حمل می‌‌کند، به‌سوی آبراه‌‌ها هدایت می‌‌شود. سامنر می‌‌گوید: «مثلاً در کامبوج که 88 درصد از تولیدات صنعتی آن را پوشاک تشکیل می‌‌دهد، صنعت مد مسئول 60 درصد از آلودگی آبی است که در کشور اتفاق می‌‌افتد.»

در ادامه، پارچه رنگ‌‌شده شسته، خشک و برای تولید لباس آماده می‌‌شود. این فرآیند انرژی‌‌بر درمجموع به ازای هر یک عدد تی‌‌شرت حدود 2.6 کیلوگرم گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌‌کند که به گفته سامنر، «معادل طی مسیری 14 کیلومتری در یک خودروی سواری استاندارد» است.

اما همان‌‌طور که احتمالاً خودتان هم حدس زده‌‌اید، این فاجعه زیست‌‌محیطی به همین‌‌جا ختم نمی‌‌شود.

سامانتا شارپ (Samantha Sharpe)، مونیک رتامال (Monique Retamal) و تیلور بریجز (Taylor Brydges)، پژوهشگران «مؤسسه آینده پایا» (Institute for Sustainable Futures) در دانشگاه فناوری سیدنی استرالیا، می‌‌گویند: «در طول 15 سال اخیر، حجم تولید پوشاک دو برابر شده اما طول مدتی که این لباس‌‌ها را بر تن می‌‌کنیم، تقریباً 40 درصد کاهش یافته است.» توصیه این پژوهشگران به افرادی که نگران تأثیرات فزاینده صنعت مد بر محیط‌‌زیست هستند، نسبتاً ساده است: «همه ما باید تعداد لباس‌‌های جدیدی را که می‌‌خریم تا 75 درصد کاهش دهیم، لباس‌‌هایی را بخریم که ماندگاری بالایی دارند و پس از به پایان رسیدن طول عمرشان هم آن‌‌ها را بازیافت کنیم.»

و توصیه آن‌‌ها به تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک هم این است که «مشکل درآمدهای پایین افرادی را که در کارخانه‌ها و کارگاه‌‌های تولیدی مشغول به کار هستند، حل کنند و ازآنجاکه ممکن است در جریان گذار به یک صنعت پایاتر و سازگارتر با محیط‌‌زیست، تعدادی از این کارگران شغل خود را از دست بدهند، در این زمینه هم تدابیر حمایتی لازم را اتخاذ کنند».

چطور می‌‌توان سرعت ماشین مد را کم کرد؟

گروه پژوهشی مؤسسه آینده پایا برای توصیف وضعیت کنونی تولید پوشاک از اصطلاح «مد فوق‌سریع» (ultra-fast fashion) استفاده می‌‌کند، پدیده‌‌ای که باعث شده است به‌‌طور مداوم حجم بی‌‌سابقه‌‌ای لباس نو وارد بازار شود و مقابله با آن مستلزم اقدام فوری است. به‌‌علاوه، این روند مخرب به کسانی متکی است که می‌‌توان آن‌‌ها را از استثمارشده‌‌ترین کارگران جهان دانست. این افراد اغلب در کشورهایی مثل میانمار، کامبوج، بنگلادش و ویتنام فعال هستند و شرایط کاری آن‌‌ها به‌‌گونه‌‌ای است که شاید بتوان گفت تولید پوشاک در این مناطق ریسک برده‌‌داری مدرن را به بالاترین حد خود رسانده است.

پیشنهادی که شارپ، رتامال و بریجز برای حل این بحران ارائه می‌‌کنند این است که به سمت «مد آهسته» یا «اسلو فشن» (slow fashion) برویم، یعنی پوشاک دست‌‌دوم بخریم یا لباس‌‌های موردنیازمان را کرایه کنیم، کیفیت لباس را در اولویت قرار دهیم و به‌‌جای ترندهای زودگذر، سبک‌‌هایی را انتخاب کنیم که کلاسیک‌‌تر باشند و اصطلاحاً دیرتر از مد بیفتند و درعین‌‌حال بکوشیم مهارت‌‌های فراموش‌‌شده‌‌ای مثل تعمیر و دوخت لباس را هم احیا کنیم.

امبر مارتین وودهد (Amber Martin-Woodhead)، استادیار جغرافیای انسانی در دانشگاه کاونتری انگلستان، برای کسانی که مشتاق پذیرش مد آهسته هستند یک توصیه دیگر هم دارد: کمد لباستان را کوچک کنید. او ماه گذشته در کمپینی شرکت کرد که خیریه بریتانیایی «تیرفاند» (Tearfund) راه‌‌اندازی کرده است و «روزه بزرگ مد» (The Great Fashion Fast) نام دارد. مارتین وودهد می‌‌گوید: «برای پیوستن به این چالش باید از بین لباس‌‌هایتان 10 قلم اصلی و ضروری را انتخاب کنید (البته مواردی مثل لباس‌‌های ورزشی، لباس‌زیر و فرم‌‌های اداری از این قاعده مستثنا هستند) و به مدت یک ماه تمام فقط همین 10 آیتم پوششی را استفاده کنید. پیش‌ازاین در چالش دیگری هم شرکت کرده بودم که از من خواسته بود در طول 6 هفته تنها 6 قلم از لباس‌‌هایم را استفاده کنم. این چالش کمک کرد تا متوجه شوم تعداد لباس‌‌هایی که به آن‌‌ها نیاز دارم واقعاً چقدر کم است.»

اگر شما هم دوست دارید کار مشابهی انجام دهید، شاید نکات ریزی که مارتین وودهد به آن‌‌ها اشاره می‌‌کند به دردتان بخورد: چند رنگ محدود را که باهم همخوانی دارند در نظر بگیرید تا همه لباس‌‌هایتان به‌‌راحتی باهم جور شوند؛ لباس‌‌های متفاوتی را انتخاب کنید تا بتوانید با آن‌‌ها تیپ‌‌های متنوعی بزنید که مناسب موقعیت‌‌های مختلف باشند؛ لباس‌‌هایی را برگزینید که چندکاره باشند و بتوان آن‌‌ها را به روش‌‌های مختلفی پوشید، مثلاً یک پلیور را می‌‌توان به‌‌عنوان ژاکت بافت هم استفاده کرد.

و اما پاداشی که به خاطر انجام دادن این کارها دریافت می‌‌کنید می‌‌تواند از حس رضایتی که به‌‌طور طبیعی در شما برانگیخته می‌‌شود هم فراتر برود. به گفته لویی و مارتین گریمر (Louise and Martin Grimmer)، متخصصین بازاریابی در دانشگاه تاسمانی استرالیا، خرید لباس دست‌‌دوم می‌‌تواند به این معنا باشد که آدم شیک‌‌پوش و خوش‌‌لباسی هستید: «در مطالعات ما مشخص شد که هرچه فرد آگاهی بیشتری از دنیای مد داشته باشد، یعنی مشتاق باشد خود را از طریق نوع پوششش ابراز کند و استایل خاص خودش را داشته باشد، احتمال اینکه لباس دست‌‌دوم بخرد هم بیشتر است. درواقع، آگاهی از دنیای مد خیلی بیشتر از اقتصادی بودن یا اهمیت دادن به محیط‌‌زیست در گرایش افراد به خرید دست‌‌دوم مؤثر است.»

پس به نظر می‌‌رسد لازم نیست شیک‌‌پوشی و خوش‌‌تیپی ما به بهای نابودی سیاره زمین تمام شود.

این مطلب برگرفته از مقاله‌‌ای است با عنوان

“Slow fashion: saving the planet with style”

و به قلم جک مارلی (Jack Marley)، دبیر سرویس محیط‌‌زیست و انرژی در کانورسیشن بریتانیا که در تاریخ 14 آوریل 2022 در وب‌‌سایت این سازمان رسانه‌‌ای (theconversation.com) منتشر شده است.