اساس و مرکز قرارگرفتن انسان به‌عنوان موضوع اصلی در هنرهای دوره قاجار، پدیده‌ای است که عمدتا از فرهنگ و تفکر اومانیستی و سبک‌ها و فرم‌های هنر اروپایی، به درون هنر ایرانی ورود پیدا کرد و ذهن تجریدی و انتزاع‌طلب هنرمند ایرانی را به‌سوی جلوه‌ها و مظاهر طبیعت سمت‌وسو داد.
نخستین مواجهه ایرانیان با مدرنیته
نخستین مواجهه ایرانیان با مدرنیته، در جنگ‌های ایران و روسیه رقم خورد؛ زمانی که سپاه ایران با جنگ‌افزارهای منسوخ و ترفندهای سنتی به جنگ با ارتش روسیه رفت و به‌رغم بسیج مردمی و فتوای مراجع دینی، همواره مغلوب می‌شد. عباس‌میرزا پس از دیدار با نماینده دولت فرانسه پی به این مطلب برد که یک‌سری اتفاق‌هایی در اروپا و دیگر نقاط جهان به وقوع پیوسته است که ایرانیان هنوز به آن آگاهی و وقوف کامل ندارند. این اتفاق‌ها باعث شد گروه‌هایی به انگیزه شناخت و درک دقیق به اروپا اعزام شوند تا از نزدیک شرایط را بررسی کنند. بعدازاین رویارویی، به‌مرور روابط تجاری و به دنبال آن فرهنگی‌هنری ایران با کشورهای اروپایی فزونی یافت.
توجه به موضوع‌های مستقل در هنرهای اروپایی
با ورود نقاشی، باسمه، كارت‌پستال و دیگر مصنوعات منقوش اروپایی، توجه بسیاری از مردم، ازجمله ســیــاســت‌مــداران، هــنــرمــنــدان و دیگر اقشار جــامــعــه به نقوش طبیعت‌گرایــانــه و تصاویر انسان به‌عنوان موضوع مستقل در هنرهای اروپایی جذب شد؛ همچنـین فتحعلــی‌شــاه بــه‌قــصــد قدرت‌‌نمایی و مقایسه خود با پادشاهان بزرگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای در گسترش و اشاعه این فضا داشت. در این میان، حضور جهانگردان و تاجران و نیز هنرمندان اروپایی چون ژول لوران در دربار قاجار و مدرسه دارالفنون و همچنین روانه‌کردن هنرمندانی مانند ابوالحسن نقاش‌باشی، معروف به صنیع‌الملک، در اقبال به هنرهای بازنما و طبیعی و همچنین موضوع‌های انسانی نقشی اساسی داشته است. باید به این نکته توجه کرد که از حجاری صور انسانی روی سنگ مزار حتی تا قبل از مواجهه با هنر اروپایی، از زمان حضور ارامنه در دوره صفوی و دیگر اقوام ایرانی همچون بختیاری‌ها نمی‌توان به‌راحتی گذشت؛ چراکه این اقوام در طول سده‌های متمادی، باورهای خود را به‌صورت مستقیم بر سنگ قبور حجاری می‌کردند. ازجمله ویژگی‌های نقوش انسانی در تخت‌فولاد آن است که به سبب باورهای فرهنگی‌مذهبی حاکم بر جامعه، هنرمند حجار فقط به بازنمایی تصاویر و فیگورهای مردانه می‌پرداخته و از حکایت شمایل زنانه بر سنگ مزار همواره اجتناب می‌کرده است.تصاویر مردانه در کسوت رزم و جنگاوری، جامه علم و کسب فضیلت، پوشش رسمی بامهابت، سوار بر اسب و در حال صید و شکار و در برخی موارد هم در مقام پیشه‌وری و صنعتگری به نمایش درآمده‌اند.
