زهرا رفیعپور معلم نمونه در اجرای موفق سند تحول آموزش و پرورش، ۲۶ سال است که با برنامههای خلاقانه و نو برای رشد استعدادهای دانشآموزان تلاش میکند.
رفیعپور که سالها در کسوت آموزگار ابتدایی، معاون پرورشی و مدیر مدرسه ابتدایی مشغول به خدمت بوده است از تجربیات شیرین خود در کلاسهای درس میگوید. این معلم نمونه، اولین تجربه معلمی خود را در یازده سالگی زمانی که خودش کلاس پنجم ابتدایی بوده است، عنوان کرد و توضیح داد: در آن سال، معلم پایه اول بعضی روزها گویا به دلیل مشغله در مدرسه حضور نمییافت و در آن روزها مدیر مدرسه از من که کلاس پنجم بودم میخواست که بروم و آن دانشآموزان کلاس اولی را ساکت کنم و کلاس را نگه دارم و این تجربه کوتاه در یازده سالگی لذت آموختن به دیگران را به من چشاند و باعث شد به معلمی علاقهمند شوم.
او ادامه داد: از کودکی بیشتر بازیهای من، حتی وقتی تنها بودم، معلمبازی بود. یعنی خودم هم در نقش معلم و هم شاگرد بودم. سؤال میکردم، اسم تکتک بچهها را ذهنی میگفتم، جواب میدادم، به آنها نمره میدادم. درواقع معلمی یکی از علایقی بود که من از دوران کودکی داشتم و با معلمبازی آن را نشان میدادم.
رفیعپور که از آموزش در نهضت سوادآموزی شروع کرده بود به اولین تجربه تدریس در یک کلاس پرجمعیت اشاره کرد و افزود: اولین سال تدریس من در یکی از پرجمعیتترین کلاسهای منطقه بود که هر معلمی آن را قبول نمیکرد و این کلاس را به من سپردند. من در همان سال اولم، در آن کلاس پرجمعیت که پر از دانشآموزان ناسازگار هم بود، شاید به اندازه چند سال تجربه کسب کردم.
این معلم دوره ابتدایی اظهار داشت: در آن زمان برای اطلاع از روند آموزش و کیفیت آموزشی، فرمهایی را طراحی کردم که ماهیانه اولیا و دانشآموزان نظرات خود را بدون ذکر نام اعلام میکردند و با مطالب و نظرات مفید آنها، نقاط ضعف را کمتر و نقاطقوت را برای سالهای بعد استفاده میکردم؛ بهعنوان مثال در سالهای اول تدریس، معلم بسیار سختگیری بودم؛ اما جمعآوری نظرات اولیا و دانشآموزان باعث شد که رویکردم را تغییر دادم. مثلا بچهها مینوشتند که وقتی سر کلاس بلند صحبت میکنید، ترس بر ما غالب میشود و متوجه درس نمیشویم.
در سالهای اول تدریس، معلم بسیار سختگیری بودم؛ اما جمعآوری نظرات اولیا و دانشآموزان باعث شد رویکردم را تغییر دهم. مثلا بچهها مینوشتند که وقتی سر کلاس بلند صحبت میکنید، ترس بر ما غالب میشود و متوجه درس نمیشویم.
ضرورت بهرهمندی از تجارب دیگر معلمان
رفیعپور به ضرورت بهرهمندی از تجارب دیگر معلمان نیز اشاره کرد و گفت: معلمها باید از شنیدن تجربیات دیگران استقبال کنند. من از معلمانی که سابقه بیشتری داشتند و میدیدم که در کلاس موفقتر هستند، میپرسیدم که چه کار میکنید؟ درواقع دوست داشتم از تجربیات آنها کمک بگیرم و تجربیات مثبت آنها را به نحو مطلوب در کلاس خودم اجرا میکردم. او ادامه داد: بسیاری از فرهنگیان که از دانشگاه وارد فضای معلمی میشوند، تصور میکنند که دروس دانشگاهی برای کار معلمی کفایت میکند؛ اما حقیقت این است که آموختههای آنها، شاید یکپنجم چیزی باشد که در کلاس کاربرد دارد.
معلم نمونه در اجرای موفق سند تحول آموزش و پرورش توضیح داد: تجربه در حرفه معلمی بسیار مهم است و باید توجه شود که کودکان امروز از هوش و ذکاوت و توانمندیها و قابلیتهای بسیاری بهرهمند هستند و معلمان باید مبتنی بر این مؤلفهها تدریس کنند.
رفیعپور درباره دانشآموزان ناسازگاری گفت: روشهای مختلفی برای این دسته از دانشآموزان امتحان کردم؛ اما کمتر نتیجه میداد تا اینکه فرمهایی را به عنوان «من امروز در کلاس» طراحی کردم. در طول هفته، هر وقت که فرصت داشتیم و درسها سبکتر بود، به بچهها میگفتم میآیید خودمان را ارزیابی کنیم؟ در واقع تلاش داشتم هر دانشآموز خودش را ارزیابی کند.
او درباره این روش خودسنجی توضیح داد: این فرمها با سه رنگ قرمز، زرد و سبز پر میشد و همه با این سه رنگ، خودشان را در معیارهای مختلف ارزیابی میکردند. مثلا پرسیده بودم امروز چقدر حرف زدم؟ چقدر به درس گوش کردم؟ چقدر با دوستم مهربان بودم؟ اولین بار هم خودم را برای بچهها ارزیابی کردم و سعی کردم رنگهای قرمز و زرد را در ارزیابی روز خودم به کار ببرم. بچهها دیدند که منِ معلم خودم را صحیح و درست ارزیابی میکنم و این باعث شد که آنها هم خودشان را صادقانه ارزیابی کنند.
رفیعپور اضافه کرد: در یکی دو ماه اول، رنگهای قرمز، مخصوصا برای بچههای ناسازگار و بچههای بیشفعال کلاس بهشدت زیاد استفاده شده بود؛ اما به مرور آنها رنگهای سبز را اضافه کردند و البته تغییر رفتار آنها به وضوح مشخص بود. او که به دلیل خلاقیت و استفاده از روشهای نوین تدریس در جشنواره الگوهای برتر تدریس، شش دوره رتبه نخست را کسب کرده است، با اشاره به اجرای «برنامه ویژه مدرسه (بوم)» حول محورهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفت: مهارتآموزی محوریت این طرح بود؛ دقیقا موضوعی که در آموزش و پرورش کمتر توجه قرار دارد.
معلم نمونه در اجرای موفق سند تحول آموزش و پرورش افزود: «برنامه ویژه مدرسه (بوم)» در شش ساحت تعلیم و تربیت اعتقادی، اقتصادی، علمی، اجتماعی، زیستی و هنری که در سند تحول آمده است، برنامهریزی شد و هریک از دانشآموزان براساس استعدادها و علایق خود در هریک از برنامههای طراحیشده فعالیت کردند.
رفیعپور با اشاره به اینکه برای اجرای طرح از نظر مالی در مضیقه بودیم و بودجه جداگانهای هم برای این برنامه تخصیص نیافته بود، گفت: در اجرای این برنامهها علاوه بر دانشآموزان از ظرفیتها و توانمندیهای اولیا و محلهای که مدرسه در آن قرار گرفته نیز استفاده میشود و از مهارتها و توانمندیهای اولیا و معلمان برای آموزش در ساحتهای ششگانه کمک گرفتیم.
این مدیر موفق با اشاره به ظرفیتهای محلی گفت: هر سال آتشنشانان برای آموزش به دانشآموزان در مدرسه حضور مییابند و نکات ایمنی را به آنها یادآور میشوند؛ اما برای اجرای «برنامه ویژه مدرسه (بوم) «از آتشنشانان اجازه گرفتیم که خود دانشآموزان کپسول را بردارند و آتش را خاموش کنند. این تجربه باعث شد که دانشآموزان هم از این برنامه که هر سال برگزار میشود لذت بیشتری ببرند و در میان شور و شعف، یادگیری هم بهتر اتفاق بیفتد./ ایرنا
